TIMETURK I HABER MERKEZİ
Dört yılı aşkın süredir devam eden Suriye Savaşı, askeri ve siyasi anlamda tahmin edilenden çok daha fazla noktaya tesir etti. En başta belli noktalarda kalacağı düşünülen savaş, önce bölgesel bir çatışmanın fitilini ateşledi daha sonra bölgesel çatışmanın Irak'a sıçramasını takiben hızla küresel taraflar arasında bir bilek güreşine dönüştü. Hâlihazırda devam eden küresel güç savaşının ortasında kalan Suriye askeri muhalefeti son iki aydır savaşın düğümlendiği bölgelerde ayakta durmaya çalışıyor. Humus'tan neredeyse tümüyle çekilen muhalifler, Kürt Dağı ve Türkmen Dağı cephelerinde de ciddi mevziler kaybetti. Buna karşın Suriye'nin kuzeyindeki savaşın temel düğüm noktası Halep'te çatışmalar stratejik anlamda oldukça ilginç bir boyuta ulaştı. Halep'in güneyine son gücüyle yüklenen Suriye rejimi, arkasında oldukça geniş bir destekle iki ayda aldığı mevzilerde son bir haftadır tutunmaya çalışıyor. Peki Halep eyaletinin güneyinde devam eden savaş taraflar için ne ifade ediyor? Timeturk Editör Masası Halep Savaşı'nın üçüncü safhasını 10 başlıkta değerlendirdi.
1) Halep'te savaşan taraflar kimler ve ortalama askeri güçleri ne kadar?
Halep'in güneyindeki savaşa muhalif örgütlerden; Ahrar'uş Şam, Nusret Cephesi, Ceyş'üş Sünne, Feylak'uş Şam, Cundul Aksa, Özgür Suriye Ordusu'na bağlı muhtelif yerel örgütler ve herhangi bir gruba doğrudan bağlı olmayan yabancı savaşçılar katılıyor. Suriye Ordusu ile birlikte ise Afganistan'dan Suriye'ye getirilen paralı Şii milislerin oluşturduğu Liva Fatimuyyun örgütü, Irak merkezli Hareket'un Nuceba ile birlikte çok sayıda daha küçük Şii örgütleri, İran Devrim Muhafızları Ordusu'na bağlı Şii milisler ve Lübnan Hizbullah hareketine mensup gruplar katılıyor. Diğer taraftan Yemen ve Pakistan başta olmak üzere pek çok bölgeden getirilen Şii milisler de İran'ın yönetiminde savaşa iştirak ediyorlar. Ayrıca Rusya Ordusu'na ait savaş jetleri ve bombardıman uçakları ile rejime ait helikopterler ve rejim tarafından yayınlanan en son görüntülerde görüldüğü üzere Rus T-90 tankları ve Rus askerleri de rejim yanlısı güçlere destek veriyor.
Bölgede yaklaşık 10 bin civarında muhalif savaşçının bulunduğu tahmin edilirken uluslararası basından derlenen bilgilere göre Suriye Ordusu'na mensup yaklaşık 5 bin askere sayısı 10 bine ulaşan Şii milis destek veriyor. Muhaliflerin elinde birkaç T-72, T-62 ve T-55 tipi tank bulunurken rejimin ise bölgede 90 civarında T-72 ve T-82 tankı tuttuğu tahmin ediliyor.
2) Savaş Güney Halep'in hangi kesimlerinde cereyan ediyor?
Geçtiğimiz yıl Halep'in kuzeyinde Şeyh Neccar sanayi bölgesi ve Bureyc tepelerini arkasına alarak Handerat - Millah - Başköy - Rityan hattından Kastillo geçidine saldıran rejim, bölgede ağır kayıplar vermişti. Handerat bölgesine çekilen Suriye Ordusu ve Şii milisler, yaz aylarından bu tarafa Halep'in güneyinde bulunan rejim mıntıkalarına yığınak yaparken bir taraftan çevre hakimiyetini genişletti. Han Toman ve Hanasır arasında bulunan bölgeyi arkasına alarak zırhlı birlikleriyle İkarda, Tel Becir, Baker, Tel Eis ve Hadır köyleri üzerinden saldırıya geçen rejime bağlı unsurlar ilk etapta İkarda'nın doğusuna kadar ilerlediler. Halihazırda savaş halen Banis,Tel Eis, Tel Baker ve Hadır arasında devam ediyor. Geçtiğimiz hafta Fetih Ordusu ve diğer muhalif grupların saldırısı neticesinde Tel Eis ve Banis dahil geniş bir hat muhaliflerin eline geçmiş ancak Rusya'nın Tel Eis'e yönelik ağır hava bombardımanı neticesinde muhalif güçler Tel Eis'i boşaltmışlardı. Hâlihazırda Banis'in doğusunda bulunan düzlükte yeni hat kurulmuş durumda. Kuzeyde ise Ziytan ve Zerbe bölgesine yüklenen rejimin, muhalif güçlerin Tel Eis ve Banis'te tutunma çabalarını fırsat bilerek görece rahat ilerlediği bir tablo karşımızda.
3) Halep'in güneyinde düzenlediği kara harekâtı ile rejim hangi sonuca ulaşmak istiyor?
Suriyeli muhaliflerin 2014'ün sonunda Vadi Dayf bölgesini ve 2015'in bahar aylarında da İdlib eyaleti ile Hama arasında kalan bölgeyi ele geçirmesinin ardından Suriyeli muhaliflerin kontrol ettiği alan oldukça genişledi. Gab Ovası'nın güneyindeki geniş düzlüklerden Halep'in güneyindeki geniş düzlüklere kadar uzanan hat, düzenli bir ordunun zırhlı birliklerle ileri harekatına imkan verirken ayrıca muhalif mevziler eskisine göre hava saldırılarına karşı daha korunaksız hale geldi. Halep'in güneyinde başlattığı karşı saldırıyla bölgedeki ağır silah avantajını kullanan rejim güçleri kısa sürede Fua ve Keferya ile hattını birleştirmek ve sonrasında İdlib'e ulaşarak Cisreşşuğur - Curin hattını birbirine bağlamak istiyor.
Eğer söz konusu hat birbirine bağlanırsa Halep'in kuzeyinden başlayan rejim hattı Halep'in güneyinden Lazkiye'nin doğusunda bulunan dağlara kadar tek bir çizgi haline gelmiş olacak ve Gab Ovası'nın güney kesimlerinde bulunan muhaliflerle kuzeyinde bulunan muhalifler arasındaki lojistik bağlantısı kopacak.
Öte yandan Türkiye sınırından Şam'a kadar uzanan M5 otoyolu da büyük oranda rejimin eline geçecek. Daha önce benzeri bir stratejiyi Hizbullah'ın yoğun desteği ile Humus kırsalında uygulayan rejim Kuseyr üzerinden yeni bir hat çizerek muhalif mevzileri ikiye bölmüş ve Humus'un merkezinde bulunan direnişçileri kuşatma altına almıştı.
4) Suriye Ordusu'nun Halep'in güneyinde kalıcı bir başarı sağlaması mümkün mü?
Rusya'nın aylardır devam eden hava saldırılarına ve İran'ın kesintisiz lojistik desteğine karşın Suriye Ordusu halen Halep'in güneyinde umduğu ilerlemeyi sağlayabilmiş değil. Halep'te Raşidin - Liramon hattı üzerinde oldukça güçlü bir pozisyonda bulunan Suriyeli muhalifler Hama kırsalında sağladıkları ilerlemeyle arka hatlarını büyük oranda emniyet altına alırken Halep'in güneyinde de Suriye rejimine ciddi kayıplar verdirdi. Humus saldırısı döneminde gerek insan gücü gerekse de teçhizat bakımından zayıf olan muhalif güçler, Halep'in güneyinde yaklaşık 10 bin savaşçıdan oluşan bir hatta dayanarak savaşıyorlar ve ağır silah anlamında da 2013 yılına göre oldukça donanımlılar.
Çoğunluğu Suriye yapımı ağır toplar ve güçlü patlayıcılarla desteklenmiş roketler kullanan muhalifler, Halep hattında rejime askeri anlamda güçlü bir karşılık verdiler. Muhalif savaşçılar her ne kadar Rusya uçaklarına karşı bir çözüm bulamamış olsalar da Suriye rejiminin kısa vadede Halep'in güneyindeki hattı tamamen kırması olası görünmüyor.
5) Suriyeli muhaliflerin Halep'teki stratejisi nedir?
2012 yılından beri binlerce muhalif Suriyeli direnişçinin ve yabancı savaşçının hayatını kaybettiği Halep kentinde muhalifler esasen istedikleri neticeye ulaştılar. Savaşın, Suriye ekonomisinin can damarını oluşturan Halep'e taşınması ile birlikte Suriye rejimi ciddi kayıplara uğradı. 1 Amerikan dolarının neredeyse 400 Suriye lirasına karşılık geldiği hesap edildiğinde parası birkaç kat değer kaybeden Şam rejiminin Halep'i kaybetmesiyle birlikte yaşadığı kriz daha da iyi anlaşılabilir. Bununla birlikte Halep'in kuzeyinde bulunan bölgeye büyük oranda hakim olan muhalifler, Halep'in kuzeydoğusunda ve doğusunda bulunan bölgelere hakim değiller. IŞİD'in kontrol ettiği bölge ile PYD'nin kontrol ettiği bölgelerle rejim kontrolündeki alanları birlikte düşündüğünüzde Suriyeli muhaliflerin Halep'te 2013 şartlarına göre oldukça geride kaldığı söylenebilir. Öte yandan Suriyeli muhaliflerin Halep'teki ilk hedefinin IŞİD'in elindeki bölüm hariç 2013 şartlarına dönmek olduğunu ifade etmek mümkün. Bu çerçevede her ne kadar şu an bu noktaya uzak olsalar da muhaliflerin Halep'in güneyinden Safira bölgesine ilerleyerek Şeyh Neccar tepelerinde kurulu sanayi bölgesine ulaşmak istedikleri düşünülebilir.
6) Halep'te yaşanan çok yönlü savaşa IŞİD ve PKK'nın yaklaşımı nasıl?
Halep'in Şeyh Maksud ve Eşrefiye mahalleleri ile Nubbul ile Zehra köylerine yakın Afrin kentini kontrol altında tutan PKK, güneydeki savaşla meşgul olan muhaliflere ait hatlara son dönemde birkaç saldırı birden düzenledi. Kastillo geçidini ağır silahlarla hedef alan PKK, ayrıca Afrin'in Halep ve Atme'ye yakın kesimlerinde konuşlu muhaliflere de saldırdı. Halep'in kuzeybatısında bulunan Nubbul - Zehra Şii köylerine yakın konumdaki Afrin'e lojistik desteğin Türkiye üzerinden sağlandığı düşünülüyor. Şeyh Maksud ve Eşrefiye mahalleleri ise Suriye rejiminin kontrolündeki bölgelerle komşu konumda. Özellikle Şeyh Maksud bölgesinin muhaliflerin eline geçmemesini stratejik olarak önemseyen Suriye rejimi ile Şeyh Maksud gibi Halep'in kritik bölgelerinden birisini bırakmak istemeyen PKK arasında uzun süredir işbirliği olduğu biliniyor. Timetürk'ün yerel kaynaklardan edindiği bilgilere göre ise Suriye Ordusu, Şeyh Maksud'daki PKK güçlerine son dönemde çok sayıda kara mayını, havan silahları ve mermileri ile çeşitli çaplarda mühimmat verdi.
IŞİD ise Halep'in doğusunda kontrol ettiği bölgelerle muhaliflere sıfır noktasındaki Mare hattı arasındaki bölge üzerinden sık sık Şam Cephesi'nin kontrol ettiği köylere saldırıyor. PKK da IŞİD de farklı yönlerden Halep'in sınır ilçesi Azez'e yüklenirken batısında PKK kontrolündeki Afrin kırsalı doğusunda da IŞİD kontrolündeki alan üzerinden saldırı altında bulunan Azez'deki muhalifler oldukça zor günler geçiriyor.
7) Halep'in güneyinde rejim savaşı kaybederse olur?
Suriye Ordusu ve İran'ın kontrolündeki Şii milisler eğer Suriye'nin güneyindeki ileri harekattan da geçtiğimiz yıl kuzeyde giriştikleri harekat gibi sonuç alamazlarsa ortaya çıkan yeni durum Halep'in merkezindeki rejim güçlerini ciddi bir sıkıntıya düşürebilir. Özellikle Gab Ovası üzerinden Hama'ya ilerleyen muhaliflerin, Lazkiye - Halep otobanının ardından Hama - Hanasır - Halep yolunu da kesmeleri Suriye Ordusu'nun Humus'ta muhalifleri uyguladığı kuşatmanın bir benzerine düşmesine sebebiyet verebilir. Özellikle Hama kırsalındaki ilerlemenin doğrudan Halep yolunu tehdit altına alması rejim açısından ciddi bir sorun teşkil edecek. Ayrıca Fua ve Keferya'ya ulaşarak iki köydeki binlerce Şii milisi saflarına katmak isteyen rejimin Hama'da uğradığı kayıplar aksine bini aşkın Sünni savaşçının muhalif saflara katılmasına yol açtı.
8) Tarafların şimdiye kadar uğradığı kayıplar ne kadar?
Bombalı araç saldırıları da dahil yaklaşık 200 muhalif savaşçı Halep'in güneyindeki savaşta hayatını kaybederken Suriye Ordusu ve Şii milislerin kaybının daha ağır olduğu tahmin ediliyor. Askeri anlamda saldıran tarafın daha çok kayıp vermesinden ötürü bu tahminde bulunan Suriyeli muhalifler ayrıca sadece Banis'te, pusuya düşürülen 80 milisin bir gecede öldürüldüğünü söylüyorlar. Öte yandan Halep'in güneyinde Suriye rejiminin 15 civarında zırhlı aracını kaybettiği biliniyor. Muhalifler ise şimdiye kadar 10'a yakın araçlarını bölgede kaybettiler.
9) Halep'teki mücadele ne zaman sonuçlanır?
Suriyeli muhalifler rejimin İkarda'ya ulaşarak M5 otoyoluna ulaşması durumunda Halep'in güneyindeki hattın İdlib'in doğusundaki hatta çekileceğini belirtirken Suriye Ordusu tarafından bakıldığında ise muhaliflerin Hadır köyünde hakim olması durumunda Halep'in güneyindeki savaşın düğüm olacağını ve bu düğümün de Safira'ya kadar çözülmeyeceğini düşünebiliriz. Diğer yandan rejimin İkarda ısrarı Halep'in güneyindeki muhalif direniş ile biraz daha kuzeye Zerbe bölgesine kaymış halde görünüyor. M5'in Serakib ile Halep arasındaki bölümünde muhaliflerin güney ikmal ve git- gel yolu üzerindeki Zerbe'nin bir kısmının, M5'e bakan bölümlerinin, rejimin elinde olması muhalifler açısından ilerisi için bir sorun oluşturacak potansiyele sahip.
10) Suriye'deki siyasi tabloya Halep'in güneyindeki savaşın tesiri nasıl olur?
Riyad toplantısının ardından Suriye'de savaşın hafifleyeceği yönündeki düşüncenin uluslararası basında sıkça yer almasına karşın, önümüzdeki süreçte savaşın daha da kızışacağı söylenebilir. Özellikle BAAS rejimi lideri Beşar Esed'in "Muhaliflerin kontrol ettiği bölgeler alınmadan masaya oturmayız" ve Riyad'ın hemen ardından yaptığı “Terör örgütleri ile siyasi bir çözüm olmaz” açıklamaları esasen son dönemdeki saldırıların kodlarını da barındırıyor. Alabildiği kadar çok bölgeyi kontrol etmek isteyen Esed rejimi, olası bir müzakere sürecine elleri güçlü bir şekilde başlama arzusunda. Muhalifler ise ülkenin pek çok kesiminde devam eden parçalı hakimiyetlerini kaybetmeden masaya güçlü bir şekilde oturmak istiyorlar. Öte yandan askeri olarak Esed rejimi devrilmeden masaya oturmak istemeyen Nusret Cephesi ile Ahrar'uş Şam gibi gruplar ise Suriye Savaşı'nın IŞİD, PKK ve Şii milisler dahil bütün taraflarını barındıran Halep'te kesin bir hakimiyet sağlamak istiyorlar.
