Bakanlıkça, 1951 tarihli 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'nun artık güncel ihtiyaçları gözetmemesi ve yaklaşık 7 yıldır süregelen çalışmaların nihayete erdirilmesi amacıyla Kültür ve Turizm Bakanı Nabi Avcı'nın talimatıyla yeni bir kanun taslağı hazırlandı.

Hükümetin 2017 yılı programında da yer alan ve uzun süredir üzerinde çalışılan kanun tasarısı, bugün internet sitesi üzerinden sektörün ve kamuoyunun görüşlerine açıldı.

Müzik, sinema, edebiyat, yayıncılık, güzel sanatlar gibi alanlar ile toplumun birçok kesimini yakından ilgilendiren ve etkin, adil ve işler bir telif hakları sisteminin oluşturulmasının hedeflendiği taslakta, lisanslama sisteminden meslek birliklerinin yapısına ve internet üzerinden korsan paylaşımlara kadar telif haklarına yönelik pek çok konuda kritik düzenlemeler öngörülüyor.

Taslakta aynı alanda yeni meslek birliği kurulma şartları ağırlaştırılırken, meslek birliklerinin görev ve yükümlülükleri, daha etkin, şeffaf ve hesap verebilir işleyiş hedefiyle yeniden düzenlendi.

Birliklerin kurumlar vergisinden muaf tutulması amacıyla düzenleme yapılan taslakta, kafe, kuaför, mağaza gibi müzik eseri kullanan umuma açık mahallere sertifika zorunluluğu getirildi. Ayrıca sertifika denetimlerinin Bakanlıkça gerçekleştirilmesi, sertifikasız mahallere idari para cezası uygulanması da öngörülürken, tarife bedellerine itirazları değerlendirerek karara bağlamak üzere Telif Hakem Kurulu oluşturuldu.

Buna göre, Yargıtay üyesi, bakanlık temsilcisi, iki öğretim üyesi ile Rekabet Kurumu temsilcisinin katımıyla oluşturulacak Telif Hakem Kurulu, meslek birliklerinin, tarifelere yönelik müzakere süreçlerinde sonuç alamadığı başvurularını karara bağlayacak. Kurul, bir nevi meslek birlikleri ile yargı sürecinde ara kurum görevini üstlenecek. Kurulun kararları tarife hükmünde sayılacak.

- Radyo-TV kuruluşları hak ihlallerinde "ceza davası" açabilecek

Taslakta yapılan düzenlemeyle güzel sanat eseri sahiplerinin yeniden satıştan pay talep etme hakkının uygulama alanı genişletildi ve devredilemez hale getirildi.

Bilgisayar programı ve veri tabanı nüshalarının satışı veya dağıtımını içeren yayma hakkı bakımından Sınai Mülkiyet Kanunu'na paralel şekilde ulusal tükenme ilkesinden vazgeçilerek uluslararası tükenme ilkesi kabul edilirken diğer eser türlerinde ulusal tükenme korundu.

Radyo ve televizyon kuruluşlarına haklarının ihlali halinde ceza davası açma imkanı tanınırken, bu kuruluşların umuma açık mahallerde lisanslama hakları, kanunda belirlenen girişi ücretli mahallerle sınırlandırıldı.

- Kütüphanelerden ödünç alınan kitaplar

Taslağa göre, kütüphanelerin ödünç verecekleri kitaplar için hak sahiplerinden yazılı izin alma zorunluluğu kaldırılırken zorunlu eğitime tabi okul kütüphaneleri haricindeki kütüphanelere ödünç verme karşılığında bedel ödeme yükümlülüğü getirildi. Bu bedele yönelik tarifeyi belirlemek ve bedeli toplamak için Ortak Lisanslama Birliği (OLB) oluşturulması zorunlu tutuldu.

Bedele ilişkin itirazların Telif Hakem Kurulunca değerlendirilmesine de imkan tanınan taslakta, toplanan bedelin, en az yarısı eser sahiplerinde kalacak şekilde, yayınevleriyle paylaştırılması öngörüldü. Bu alanda zorunlu toplu hak yönetimi benimsendi.

Taslakta fotokopi yoluyla sipariş üzerine kısmi çoğaltım için yazılı izin alma zorunluluğu kaldırıldı. Ayrıca çoğaltma hizmetini ücret karşılığı gerçekleştiren veya ücret karşılığı olmasa dahi ekonomik menfaat sağlamak suretiyle yaygın şekilde çoğaltma hizmeti verenlere bedel ödeme yükümlülüğü getirildi. Bu alandaki bedele yönelik tarife de OLB'nin yetkileri arasına alınırken, bedele ilişkin itirazların Telif Hakem Kurulunca değerlendirilmesine imkan tanındı.

-Yeşilçam sanatçılarının hakları için düzenleme

Taslakta ayrıca özellikle "Yeşilçam oyuncuları" olarak anılan sinema sanatçılarının haklarının güçlendirilmesine yönelik de düzenlemeler yer aldı.

Buna göre, sinema sanatçılarının uygun bedel talep hakkından vazgeçilemeyeceği veya bu hakkın devredilemeyeceği hükmü taslakta yer buldu.

Film yapım sözleşmesinde aksi belirtilmedikçe yayın, yeniden iletim ve internet üzerinden erişime sunma haklarının otomatik olarak yapımcıya devredilmiş sayılacağı da düzenlendi. Bu kapsamda filmin ilk vizyona girmesinden 3 yıl geçtikten sonra filmi yayınlayan kuruluşlar, yeniden ileten platformlar ile internet üzerinden erişime sunanlara bedel ödeme yükümlülüğü getirildi.

Sinema sektörün OLB tarafından belirlenecek uygun bedelin toplanması bakımından zorunlu toplu hak yönetim sistemi benimsenen taslakta, uygun bedel talep hakkının 1995 öncesi filmler dahil olmak üzere, geçmişte üretilmiş filmler için kanunun yürürlüğe girmesinden sonra yapılacak kullanımlar karşılığında eser sahipleri ve oyunculara ödeneceği düzenlendi.

- Korsan paylaşım yapan internet sitesine "6 ay" yavaşlatma

İnternette korsan paylaşımlara yönelik önemli düzenlemelerin bulunduğu taslakta eserlerin internet ortamında korunmasını sağlayan teknolojik önlemleri etkisiz kılmaya yönelik şifre kırıcı cihazları veya yazılımları üretmek, satmak, reklamını yapmak gibi eylemler suç haline getirildi.

İnternet siteleri tarafından gerçekleştirilen hak ihlallerine karşı erişimi engelleme yöntemi iyileştirilirken, internet üzerinden izinsiz dosya paylaşımını takip edebilmek amacıyla meslek birliklerine eserleri dijital olarak işaretleme imkanı, savcılık kararıyla ihlal gerçekleştirdiği tespit edilen internet abonelerinin iki kez uyarılması ve bu uyarılara rağmen ihlale devam eden internet abonesinin erişim hızının altı ayı aşmamak üzere yavaşlatılması yaptırımı düzenlendi.

Bakanlık bünyesinde dijital telif hakkı ihlalleriyle mücadele merkezleri kurulabileceği, bu merkezlerde talep üzerine cumhuriyet savcılarının görevlendirilebileceği ve ilgili kuruluşların bu alandaki mücadelede gerekli iş birliğini sağlayacakları da taslakta yer aldı.

- Engellilerin eserlere erişim imkanı artırılacak

Hak sahibine ulaşılamayan eserlerin kamu kurum ve kuruluşları tarafından kamu yararı amacıyla kullanımına imkanı tanınan taslakta, eserlerin, engelliler tarafından kullanılmasına ilişkin serbestinin kapsamı, internet üzerinden iletimi ve uluslararası değişimi de kapsayacak şekilde genişletildi. Engelliler lehine çoğaltım yapacak kuruluşun da Kültür ve Turizm Bakanlığınca yetkilendirilmesi öngörüldü.

Ayrıca eğitim amaçlı kullanılan eserlerin uzaktan eğitim metotlarıyla da erişime sunulması ile kütüphane, arşiv ve müzelerde bulunan eserlerin arşiv amaçlı çoğaltımına imkan tanındı.

Kütüphane, arşiv ve müzelerde bulunan eserlerin arşiv amaçlı çoğaltımına da izin veren taslağa göre, dijital arşivlerin, derleme kütüphaneleri binalarında çevirimiçi görüntülenmesi olanağı da getirildi. Ayrıca bir eserin karikatür, parodi, pastiş amaçlı kullanımı ile arızi ve tesadüfi kullanımı serbestisi öngörüldü.

- Bandrol suçları için yeni düzenleme

Bandrol işlemine benzer şekilde sertifika ve kayıt-tescil işlemlerinin de bakanlıkça yetkilendirilmeleri halinde meslek birlikleri tarafından yapılabilmesi öngörülürken, il denetim komisyonu üyelerine bandrol denetimleri için ödenecek ikramiye tutarı artırıldı.

Taslakta Anayasa Mahkemesi kararı nedeniyle iptal edilen sertifikasızlık cezaları da mikro ve küçük işletmelere 2 bin lira, orta büyüklükteki işletmelere 8 bin lira, büyük işletmelere de 20 bin lira olacak şekilde yeniden düzenlendi.

Telif alanında yargısal sorunların çözümü için de düzenlemeler getirilen taslakta telif tazminatında hakimin takdir yetkisi genişletildi. Meslek birliklerince açılan davalarda, kullanıcı aksini ispatlayamadığı sürece, yıllık tarife bedelinin rayiç bedel olarak kabul edilerek tazminat miktarının hesaplanması öngörülürken, haklara tecavüz teşkil eden ürünlerin kaynağı, dağıtım ağları gibi konularda mahkemenin kararıyla ilgili kişilerden bilgi edinilmesine imkan tanındı.

Mahkeme kararına rağmen bilgi vermekten imtina eden kişiler hakkında disiplin para cezası öngörülürken, özellikle ticari boyutta gerçekleştirilen ihlallerde, hak sahibinin zararının tazminini güvence altına almak amacıyla mahkemece karar verilmesi halinde özel nitelikli ihtiyati tedbirlere olanak sağlandı.

Bandrol suçlarının re'sen kovuşturulacağına açıklık kazandırılan taslakta bandrol suçu ile eser sahibinin hakkının ihlaline ilişkin suçların birleştirmesi daha adil şekilde düzenlendi. El konulan korsan materyallerin maliye teşkilatlarında muhafaza edilmesi, muhafazasının ciddi külfet oluşturması halinde yargılama sonu beklenmeksizin hammadde olarak satışına veya imha edilmesine ilişkin düzenleme de yapıldı.

- 30 gün süresince görüş bildirilebilecek

Kültür ve Turizm Bakanlığının internet sitesinde yer alan kanun taslağına ilgili kurum ve kuruluşlar, birlikler, dernekler, sanatçılar ve vatandaşlar da dahil toplumun her kesimi 30 gün süresince görüş bildirebilecek. Gelen görüşlerin ardından son şekli verilecek taslak, yasalaşması için Meclise gönderilecek.

Bakanlığın hazırladığı taslak metinde mevcut kanunun 36 maddesinde değişiklik yapılırken, kanuna 26 da yeni madde eklenmesi öngörülüyor.