Prof. Süleyman Seyfi Öğün, Irak-Türkiye ticari/ekonomik işbirliği ile geliştirilen Kalkınma Yolu Projesi'ni ve son olarak ilan edilen ortak askeri operasyon merkezi kurma kararını ortaya çıkan bir dizi soru ile birlikte değerlendirdi.
BÜYÜK İMKANLAR VE ZİHİN KARIŞTIRAN SORULAR
Türkiye-ABD ilişkilerinin ılımlılaşması olarak değerlendirilen taze hâdiseler bir kaç katmanlı olarak gelişiyor. Evvelâ Türkiye ve Yunanistan karşılıklı olarak aralarındaki meseleleri çözmese bile odaktan çıkardı. Bu sûretle Doğu Akdeniz en azından bir zaman aralığı için yatıştırılmış oldu. Bunu, Türkiye-Mısır arasındaki en üst seviyedeki temaslar takip etti. Nihâyet bu zincirin en mühim halkası takıldı: Karşılıklı çok sayıdaki temas ile Türkiye- Körfez ile ilişkiler hale yola konuldu.
Ne oldu da bunlar yaşandı sorusu zihinleri bir müddet meşgul etti. Nihâyet bunları temellendirebileceğimiz, Körfez ve Türkiye'yi bağlayacak olan mâhut Kalkınma Yolu Projesi (KYP) gündemimize girdi. Buna göre, henüz bir çözüme ulaşmamış olmakla beraber yakın zamanda hallolacağı düşünülen Zengezur Koridoru'ndan sonra, Asya-Avrupa ticarî bağlantı hatlarından birisinin daha Türkiye'den geçeceği anlaşılmış oldu.
IRAK'TA PKK VE İRAN'IN VARLIĞI
KYP'nin emniyetli bir şekilde inşâ edilmesi ve daha mühimi işletilmesi için 1980'lerden başlayarak bir savaş ve istikrarsızlık coğrafyası hâline gelmiş olan tâlihsiz komşumuz Irak'ın bir düzene kavuşturulması zarûret hâline geliyor. Bu da doğrudan doğruya Irak'da varlık gösteren İran unsurları ve PKK'nın tasfiyesi mânâsına geliyor.
Evvelâ taraflara bakalım: Petrol denizinin üzerinde yükselmesine rağmen fakirlikle boğuşan Irak için bu bir can simidi demek. Türkiye açısından ise Irak'ın PKK'dan temizlenmesi her şeyden evvel büyük bir kazanım ve başarı olacak.
IRAK'TAN TÜRK ORDUSUNA DESTEK
KYP'nin hayata geçmesi iki komşu arasındaki kazan-kazan ilkesi üzerinden çok sayıda fırsat doğuracak görünüyor. Irak'ın yeniden imâr ve inşâsında Türk müteahhitlerinin büyük kazançlar elde edeceği muhakkak. Diğer taraftan KYP, çeşitli Türk ürünleri için verimli bir pazar demek. Mevcut Irak idaresinin bunun idrâkinde olduğu ve kararlılıkla Türk ordusunun harekatını destekler mâhiyette bir vaziyet aldığı da anlaşılıyor.
"İSRAİL BASKISI TÜRKİYE'NİN ÖNÜNÜ AÇTI"
Yakın zamanda gerçekleşen ABD-Türkiye temasları, ABD'nin de bu sürece yeşil ışık yakmış olduğu yolunda değerlendiriliyor. Bu değerlendirme veyâ yorumları daha sârih ifadelerle tercüme edecek olursak, muhtemelen İsrâil'den gelen baskılara dayalı olarak ABD, İran unsurlarının Irak'dan tasfiye edilmesini istiyor. Bunu doğrudan kendisi değil Türkiye üzerinden yapmaya karar vermiş görünüyor. Bu da Türkiye'nin PKK'yı Irak'dan söküp atmak isteyen yaklaşımına boyun eğmesine işaret ediyor.
ABD 'KÜRT DEVLETİ' PROJESİNE SON MU VERDİ?
Yani, bu değerlendirmeler, AB'nin, sık sık yaptığı; en son Afganistan'da olduğu gibi, müttefiki PKK'yı yarı yolda bırakacağını öngörüyor. Son haftalarda Haseke'de yapılan CENTCOM-PKK görüşmelerinde neler konuşulduğunu bilsek her şey aydınlanırdı. Ama tabiî ki bu görüşmeler esrarını koruyor. Bu değerlendirmelerin ne kadar doğru olduğunu bahar; en geç yaz başında Türkiye'nin yapacağı kapsamlı ve derinlikli harekât esnâsında göreceğiz. Ama eğer bu değerlendirmeler doğru ise nihâyette şu söylenebilir: ABD bugüne kadar ısrarla tâkip ettiği üzere, Türkiye'yi dışlayarak, Kuzey Irak'dan Doğu Akdeniz'e uzanan bir Kürt devleti kurup, Körfez ve Irak petrolünü buradan akıtma projesinden vazgeçmiş demektir.
4 KRİTİK SORU
Şimdi gelişmeleri tâkip edeceğimiz soruları sormaya başlayalım. Evvelâ PKK merkezli soralım.
Soru1: PKK, oyun bitti diye silâh bırakır mı?(O zaman bu silâhlar kimin eline geçer?)
Soru 2: PKK-Kürdistan Yurtseverler Birliği ittifâkı nasıl bir tavır alır?
Soru 3: Artan İran baskısına karşı Türkiye ile işbirliğini arttıran Barzânî ile PKK ile saf tutan Talabânî arasındaki gerilim nereye evrilir?
Soru 4: PKK artık Irak'da tutunamayacağını anlarsa nereye, meselâ Suriye'ye mi geçer?
İRAN 'Şİİ HİLALİ'NDEN VAZ MI GEÇİYOR?
Şimdi de İran açısından peşpeşe soralım.. İran'a bağlı unsurlar bu gelişmeleri nasıl değerlendiriyor?
Sessizlikleri durumu kabul ettikleri ve kendisine bağlı unsurları geri çekeceklerine mi işaret ediyor? (Eğer böyleyse İran, Lübnan'a kadar uzayan lojistik ağının parçalanmasını sineye çekiyor ve Şiî Hilâli'nden vazgeçiyor demektir.
Aslında bu, İran'ın tekmil Ortadoğu'da havlu attığı mânâsına gelir). Acaba öyle mi? Değilse Haşdi Şabi vb ile PKK-Talabanî arasında yeni bir ittifak gelişebilir mi?
Acaba İran, Türkiye ile işbirliği geliştiren mevcut idâreyi tasfiye etmek üzere kendisine bağlı siyâsal oluşumlarla bir karşı manevra yapar mı?
Ve daha büyük bir soruyu soralım: Bu gelişmeler KYP'ne kendisini dışladığı için karşı çıkan İran ile bu projeden büyük beklentileri olan Türkiye'yi karşı karşıya getirir mi? Nihayet bu gelişmeler Kafkasya'ya nasıl yansır?
KALKINMA YOLU PROJESİNİ EN ÇOK KİM İSTİYOR?
Elbette bu soruları kuşatan daha büyük sorular da var. KYP aslında kimin fonladığı bir projedir? Evet, gerçekleşirse Asya-Avrupa ticâretinin can damarlarından birisi olacağı muhakkak.
Bu projeyi iki rakipten hangisi; Çin mi, Hindistan mı istiyor? Değilse ekonomik akıllarını seferber edip aralarında gizlice anlaşıp bu işe beraber mi giriyorlar? Gwadar, Faw'a mı bağlanacak?
Eğer böyleyse ABD ve Birleşik Krallık bu işin neresinde? Eğer Hindistan KYP'den çok umutlu ise ne için İran ile saf tutup Ermenistan'ı silahlandırıyor?
Modi eğer KYP'ni bu kadar mühim görüyorsa, kendisine Türk kamuoyunda ağır puan kaybettiren işlere giriyor ve Müslümanlara eziyet etmeyi, camileri yıkmaya devam ediyor?
Bu soruların nihâi tahlilde işaret ettiği esas mesele, siyasal dinamiklerle ekonomik dinamiklerin örtüşmemesiyle alakalı. Siyasal ve askerî dinamiklerin ekonomik dinamikleri boğduğu ve dünya ticaretini sekteye uğrattığı günlerden geçiyoruz. KYP bunu tersine çevirecek bir can suyu mu? Göreceğiz…