Sisi yönetimi tarafından yargılanırken cezaevinde öldürülen Mısır Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi, (2012-2013) göreve geldiği ilk ay içerisinde Suudi Arabistan yönetiminin ileri gelenleriyle görüşmüştü. (Temmuz-2012)
Sosyolog Ergün Yıldırım, İslam coğrafyasında kısaca İhvan olarak adlandırılan Mısır merkezli Müslüman Kardeşler hareketi ile Vehhabilik olarak tarihe geçen Suudi rejiminin yönetim tarzını karşılaştırdı.
MÜSLÜMAN KARDEŞLER İLE VEHHABİLİK AYNI MI?
Müslüman Kardeşleri, Vehhabi olarak görmek çok yanlış bir düşünce. Müslüman Kardeşler, 1928 yılında kuruldu. Kurucusu Hasan el-Benna'nın başında Osmanlı kalpağı var. Vehhabilik, Osmanlı devletine karşı ayaklanmalardan doğdu. Müslüman Kardeşler ise İngilizlerin sömürgeciliğine karşı duyduğu kızgınlık ve öfkeden yükseldi. Hasan El-Benna, İngilizlerin işlettiği Suveyş Kanalının bulunduğu İsmailiye kentinde yetişmişti ve burada İngilizlerin emperyalist yayılmacılığından etkilenerek İslami mücadeleye karar verdi.
"ONLAR MÜŞRİK SİZ ÖYLE DEĞİLSİNİZ"
Vehhabiler, Osmanlı'ya karşı savaşırken İngilizlerden büyük destekler aldı. Abdülaziz B. Suud, İngiliz elçisine, Müslüman olup da onlardan olmayanlara "onlar müşrik, sizler ise öyle değilsiniz" diyordu. 1938 yılına kadar da İngiliz destekleri devam etti. Oysa Müslüman Kardeşler, İngiliz sömürgeciliğine karşı dini hat üzerinden yükselen büyük bir hoşnutsuzluğu ifade ediyordu.
Vehhabilik, Necd sosyolojisinden yükseldi. Kuru ve cimri bir coğrafya. Kabile ve aşiretlerin savaşları. Cehalet ve hurafenin yaygın olduğu insanların yaşadığı beldeler. Oysa Müslüman Kardeşler, Kahire'de doğdu. İslam tarihinde en önemli kültür ve ilim merkezlerinden biri olan şehir. Ezher, onuncu yüzyıldan beri hep devam eden bir ilim havzası.
HARİCİLİK VE SELEFİLİK SENTEZİ VEHHABİLİK
Vehhabilik, haricilik ve selefilik sentezidir. Hariciliği İbn Teymiyye selefiliğine karıştırarak yeni bir eklektik yol bulur. Bu açıdan da senkretik bir inançtır. Kabile ve dinin birleşiminden çıkan yeni bir mezheptir. Tekfircilik bunun en belirgin yönüdür. İslam toplumunun doğrudan kendisine yönelen bir isyan, muhalefet ve çatışma yöntemidir. Ameli sapma şirke götürür. Siyasi alan da iman meselesidir. Buradaki bir yanlış davranış insanı küfre götürür. İslam'dan çıkma, günahlar, bidatler ve küfür üzerinde durulur ve bunlar da tamamen Müslüman toplumla ilgilidir.
İHVAN EŞİTTİR SEYYİD KUTUP DEMEK DOĞRU DEĞİL
Müslüman Kardeşler, İngiliz sömürgecilik gölgesi ve arkasından gelen darbeci generallerin tahakkümleri altında gelişiyor. Bundan dolayı zaman zaman işkence, tutuklanma ve idam olgularıyla karşılaşıyorlar. Buradan da Seyyid Kutup gibi sert siyasal söylemler geliştiren şahsiyetler ve düşünceleri doğuyor. Kutup, Hilafetin de yokluğu nedeniyle, İslam Devlet tezini "politik tevhit" temelinde formüle etmeye başlıyor. İslam devrimi yaklaşımını geliştiriyor. Tevhidi tamamen politik temelde yorumlar.
İhvan, eşittir Kutup demek doğru değil. Hatta İhvandan birçok başka alt gruplar da doğuyor. Onlar İhvan'ın genel anlayışından da uzaklaştıkları için ondan ayrılıyorlar. Et-Tekfir vel Hicre bunlardan biri. İhvan, sert söylem gelişimine karşı mesafelidir. Bu nedenle Genel Mürşidi Hudeybi, "biz yargıç değil, tebliğciyiz" der.
EHLİ SÜNNET VE ÜMMET ANLAYIŞI
İhvan, Ehli Sünnet anlayışının çağdaş dönemde "İslami hareket" olarak doğuşunu anlatıyor. Çünkü liderleri ve takipçileri Ehli Sünnet mezhebinden insanlar. İbadetlerini ve muamelatlarını buna göre yapıyorlar. Fakat siyasi ve toplumsal dini cemaattir. Bu açıdan da iktidar, bölge güçleri ve uluslararası güçlerin şimşeklerini üzerlerine çekiyor. Mısır ulus devleti ötesinde ümmet anlayışını önemsedikleri için birçok ulus devlet sınırını aşarak gelişiyor.
İHVAN HAREKETİ BİRÇOK ULUS DEVLETTEN DAHA ESKİ
İhvan'ın tarihi, birçok ulus devlet tarihinden daha uzun. Irak, Ürdün, Arabistan, Körfez devletlerin tarihinden daha eski. Bu durumu, İslam toplumlarında güçlü bir sosyolojik derinliğe sahip olduğunu gösteriyor. Diktatörler ve isyanlar diyalektiğini aşan bir çaba içinde. Nitekim Mübarek'in düşüşü ile demokratik seçimlerde birinci parti olarak çıkıyor. Ancak yeniden darbeyle birlikte yasaklı hale geliyorlar. Çünkü Arap Baharı'nda, demokrasinin yükselişinde bütün otoriter ve diktatör rejimlerin korkusuna dönüşüyor.
KAPİTALİST DİNDARLIK VEHHABİLİK
Vehhabilik, bir devlet mezhebi. Onun siyaseti. Başlangıçtan itibaren böyle. Nitekim bugün de Prensin kapitalist ve Batı kültür açılımları için her fetvayı veriyor. Sert dindarlıktan lüks dindarlığa rahat kayabiliyor. Arabistan devletinin nüfuz yayılmacılığının ve ülkedeki egemenlik için önemli bir meşruiyet aracı. Devlet mezhebinden öte adeta devlet dini!
