Prof. Öğün, Çin'in yükselişiyle birlikte değişim gösteren dünya güç dengelerinde Ukrayna'daki savaşla birlikte sadece Rusya, Atlantik'ten Sibirya'ya geniş çatışma cepheleri açıldığına dikket çekti.
Yeni Şafak yazarı Öğün'ün analizi:
ATLANTİK-AVRASYA VE PASİFİK DENKLEMİNDEKİ GELİŞMELER
Kıt'a Avrupa ve Avrasya'yı baskılamakta ileri bir adım atmış Atlantik güçlerinin aynı başarıyı Çin üzerinde de göstermiş olduğu söylenemez. Çin, önümüzdeki bir kaç sene zarfında yenilmez bir güç olacak. Hâl-i hazırda bile Pasifik'de Çin'e boyun eğdirmek çok ama çok zor. Pekiyi, ilk başlarda “al gülüm ver gülüm” ilişkisi olarak başlayan, Çin'in ürettiği, başta ABD'nin ve genel olarak G-7'nin tükettiği bir denklem bozuldu ve neden ABD-Çin gerilimi doğdu? (Çin'in, dünyânın en büyük üretim gücü olmasına rağmen G-7'de yer almaması ne kadar tuhaf değil mi?). Denklemin bozulma hikâyesinin izi dünyâ finansal sisteminde rezerv para birimi olarak yer alan Dolar'ın şişmesi, çoğalması, itibâr kaybetmesinde sürülmelidir. ABD, Çin ile geliştirdiği karşılıklı bağımlılık üzerinden kendi sanayisini kaybediyor, ağır istihdam kayıplarına uğruyordu. Dolar'ın küresel çevrimlerinin istikrarlı yürüdüğü, hele ki ileri teknoloji üretimindeki üstünlüğünü devâm ettirebildiği nispette mesele yoktu. Lâkin Çin, emek yoğunluklu sanayiden sermâye yoğunluklu, oradan da teknoloji yoğunluklu sermâyeye geçiş yapmayı başarmıştı. Oyunu bozan da bu gelişmelerdi.
AVRASYA'NIN DAĞITILMASI VE ÇİN'İ KUŞATMAK
Atlantik, hegemonyasını devâm ettirebilmek için en başta Dolar'ı güçlü tutmak zorundaydı. Bu ise 2008 ve 2019 krizlerinden sonra artık çok zorlaşmıştı. Enflasyonla mücâdele etmek için başvurulan yüksek fâiz politikası ise Dolar'ın itibârî değerini korumak adınaydı. Değilse bunun tabiî neticesi olarak bizzat üretimin küresel daral(tıl)ması, alım gücünü sınırlandırılması, hattâ yaygın işsizlik FED'in umurunda değildi. Sıkışan Atlantik, çok yıpransa ve güç kaybetmiş olsa da Dolar hâkimiyetinin yanında ikinci mukâyeseli üstünlüğü olan silâha, militarizme davrandı. (Ticâret savaşlarının haber verdiği de aslında buydu). ABD ve Atlantik bloku, dünyâyı savaş pozisyonuna getirmeye karar verdi. Bu sûretle üretim açığını da militarizm üzerinden kapatacak, başta Almanya, Japonya, Güney Kore ve İskandinav devletleri olmak üzere, birikmiş artıklara el koyabilecekti. Hedefte ise Avrupa-Rusya ilişkisi üzerinden Avrasya'nın dağıtılması ve Çin'in kuşatılmak sûretiyle diz çöktürülmesi vardı.
ÇİN'İN TİCARİ İLİŞKİLERİ VE DOLAR
Çin politik ekonomisi ise, en sonunda karşılığının olmadığı artık âşikâr olan kâğıtlar veyâ dijital verilere dayalı bir ticâreti kaldıramaz hâle geliyordu. Değeri reel olarak eriyen ve erimeye de mahkûm olan dolara olan bağımlılığını tasfiye etmek, mümkünse Yuan, değilse başka para birimlerine dayalı alternatif bir ticâret rejimi kurmak zorundaydı. Bunda da büyük ilerlemeler sağladı. Diğer taraftan sermayesini büyütmek, bir dünya hegemonyası kurmak zorundaydı. Bu büyüme ve yayılma olmaksızın kendi poltik ekonomisi ağır bir iç buhrân doğurabilirdi. Çin'in sağlamış olduğu göreli, lâkin hatırı sayılır refah, artık beklentileri değişen farklı bir ulus doğurmuştu.
UKRAYNA'DA ATLANTİK-AB, ABD-ALMANYA, İNGİLTERE-ALMANYA VE ARKTİK (SİBİRYA) SAVAŞI
Dünyâ üretiminin çelmelenmesi, daraltılması, tedârik zincirlerindeki kırılmalar, Çin'in dünyâ açılımlarını durdurmak, bilhassa Avrasya (Rusya) uzantısı üzerinden AB ve bilhassa Almanya ile kavuşmasına mâni olmak adına girişilen seferberliklerin ekonomik olanlarıydı. Bu coğrafyada çıkartılan istikrarsızlıklar ise bu seferberliğin siyâsî ve askerî boyutlarıydı. Yâni ortada iki farklı politik ekonomi; Çin ve ABD politik ekonomileri arasındaki mücâdele vardı. Bardağı taşıran damla Arktik bölgesinde Çin'in yeni bir yol bulmasıydı. Atlantik'i Baltık odaklı yeni bir Avrupa inşâ etmeye ve Avrasya'da savaş çıkarmaya, iten de bu oldu. Rusya-Ukrayna savaşı geri plânı itibârıyla sâdece bir Atlantik-AB; husûsen bir ABD-Almanya veyâ İngiltere-Almanya savaşı olmanın yanısıra bir Arktik savaşıdır. Bu aynı zamanda Sibirya'nın paylaşımını ihtivâ etmektedir.
ATLANTİK, RUSYA'YI ÇİN VE HİNDİSTAN'DAN KOPARAMADI
Atlantik Avrasya'daki Rusya-Ukrayna savaşından beklediklerini tam anlamıyla elde edebilmiş değil. Avrupa'ya diz çöktürdüler; ama Rusya'ya dişleri geçmedi. Rusya'yı Çin ve Hindistan'dan koparamadılar. Stratejik bir hatâ yaptılar. Çin'i iknâ ederek Avrasya'ya karşı (Almanya -Rusya) ortak hareket edebilirler miydi? Kolay değil, kabûl ediyorum. Ama en azından bu denenebilirdi. Yapmadılar. Çin-Rusya gerilimini derinleştirmek istediler, olmadı. Hindistan-Çin gerilimini kaşıdılar, olmadı. Acul davranıp, eş anlı olarak Rusya'yı şeytanlaştırmayı ve Çin'i ondan uzaklaştırmaya gayret ettiler. Bu da ters tepti. Bundan sonra da olacağını zannetmiyorum. Ama bundan daha mühimi Rusya-Hindistan bağını koparmaktı. Bunda da çok fazla yol alabildiklerini zannetmiyorum. Ama son zamanlarda yaşananlar bu sütun üzerinde daha çok çalışmaya başladıklarını düşündürüyor.
ABD BAŞKAN YARDIMCISI VE İNGİLTERE BAŞBAKANI HİNT ASILLI
ABD Başkan Yardımcısı ve Birleşik Krallık Başbakanı'nın Hint asıllı olması çok da tesâdüf değil. Atlantik Hindistan ile çalışmaya çoktan hazır. Kuantum fizikası ile Hint mistisizmi pek de yaraşıyor. Kategorik olarak istenmeyen Çin ve Rusya. Yellen'ın Çin'i ziyâreti, kilitlenmiş politik ekonomiyi, ekonomik paydaşlığı politik prangalarından ayrıştırarak yumuşatma gayretiydi. Muhataplarına muhtemelen adı ekonomi olan aynı gemide olduklarını, geminin politik dümenini kilitlemenin iki tarafa da kaybettireceğini söylemiştir. Bu ekonomizm yüklü görüşmeyi politik kulvarda eski kurt Kissinger'ın Çinli Wang Yi ile görüşmesi tâkip etti.
TÜRKİYE'Yİ BEKLEYEN DÖNÜŞÜMLER
Bu arada Hindistan, Şanghay İşbirliği Örgütü'nün son toplantısını on line yaptırarak soğuttu. Arkasından, dedikodu değil, Güney Afrika Başkanı'nın BRICS'deki ortağı Rusya'daki muhatabına, yâni Putin'e Ağustos'daki toplantıya gelmemesini, aksi takdirde tutuklanacağını bildirmesi gibi olağanüstü bir haber geldi. Atlantik, Çin ve Hindistan'ı yumuşatmak ve onların Rusya ile olan bağlarını koparmak karârını almış görünüyor. Anlaşılan, Atlantik, Çin ve Hindistan ile, yaşayan son imparatorluk Rusya'yı dağıttıktan, Arktik ve Sibirya meselesini hâllettikten sonra hâlleşme niyetinde. Bir Avrasya gücü olan Türkiye'nin, Vilnius üzerinden yaşamakta olduğu; muhtemelen daha da yaşayacağı sarsıcı dönüşümleri bu dinamikleri hesâba katmadan değerlendirmek zor...