Sosyolog Ergün Yıldırım, aynı zamanda boykot hedefi olan Nike'ın Suudi Arabistanlı kızlarla çekilmiş bir reklam filminden hareketle Suudi rejiminin geçirdiği süreçlerin dünden bugüne değerlendirmesini yaptı...
KONFORMİZM VE CİHADİ SELEFİLİK ARASINDA SELEFİLİK
Arabistan'da bir okul. Mütevazı, iki katlı bir kız okulu bahçesi. Kızların sadece başları açık. Top oynuyorlar. Nike sembollü top, okul merdiveninde oturan kıza değiyor. Oyundaki kız ona "haydi oyna, haydi yap" diyor! Düşlere dalıyor kız. Aslında yaşanan realiteyi aşarak "hayali modernliğe" yöneliyor. Birden dağları tırmanan kız oluyor, Avrupavari modern salonlarında jimnastikçi kız oluyor, havuzda yüzen kız oluyor, gökyüzünde uçan kız oluyor. Parlayan, ışıl ışıl imgeler ve gökdelenler ona eşlik ediyor. Nike, Arabistan kızını ABD rüyasına götürüyor. Suudi Arabistan'da yaşanan Amerikan rüyası değişimi, yine ABD markası ile anlatılıyor.
RİYAD MERKEZLİ BİR DEVLET
Vehhabilik, yoksulluğa, cimri ve kıt coğrafyaya, hurafelere batmış Necd sosyolojisinde bir isyan dirilişi olarak doğdu. Suud kabile asabiyeti ve Muhammed B. Abdülvehabın teolojisiyle birleşerek bir dinamizme dönüştü. Osmanlıyla bıkmadan usanmadan meydan okudu. İngilizlerin de büyük desteğini alarak sonunda Riyad'da bir devlet kurdular. İçinde yenilik yanlısı olan ile hep cihat ve püriten(zahit) yaşama peşinde olan iki dinamizm taşıdı. İkincilere İhvan deniyordu. 79 Kabe baskını düzenleyen Ubeyde B. Utbe de bu ihvan içinde yetişmişti.
PETROLÜN KEŞFİ VE ARAMCO MODERNLEŞMESİ
Petrolün keşfi ve ARAMCO şirketinin kuruluşu beraberinde zenginlik ve yeni bir yaşam tarzı doğurdu. ABD ortaklı bu petrol şirketi, ne sadece şirketti ne de petrol. Okulları, konutları, yaşama tarzları ile beraber yeni bir modernleşme sunuyordu. ARAMCO modernleşmesi! Vehhabi toplumu bu modernleşme ile beraber hem zenginlikle hem de buna eşlik eden yaşam tarzı ile tanıştı. Lüks hayat, alkolizm, zina su gibi aktı! Konformizm akılları baştan aldı. Amerikan kültürüyle kimlik bulma arayışı yükseldi. Özellikle kadınlar öne çıktı( Cihad ve İsyan, Ergün Yıldırım).
KRAL FAYSAL FENOMENİ
Kral Faysal, anlam ve amaçtan kopan İslam'a ve medeniyet havzasına yabancılaşan bu vehhabi toplumunu yakından gördü. Bunu aşmak için onlara yeni bir anlam ve amaç verdi. Vehhabiliği ilk defa Müslümanlara karşı mücadele ve savaş veren bir durumdan çıkardı. Kendi coğrafyasına ve medeniyetine dönük bir bilince çalıştı. Vehhabilik İttihadı İslam etrafında Filistin'le ilgilenmeye, İslam dünyasına yardım etmeye ve herkesle beraber olmaya yönelik bir aktörlüğe yöneldi. İslam Kalkınma Bankası gibi, İslam Konferansı Teşkilatı gibi bir çok kurum inşa edildi. ARAMCO modernleşmesi terk edildi.
Faysal, Batının düzenine çomak sokmuştu. Çünkü kendi medeniyet coğrafyasına lider bir Arabistan hayali vardı. Bu liderliği de Batı bekçiliğini değil, İslam dünyası bekçiliğini yaparak hareket ediyordu. Hayatına son verdiler. Şehit oldu.
VEHHABİ AŞIRILIĞI VE SEKÜLERLEŞME
Vehhabilik, İran İslam İnkılabına karşı tepkisini daha radikalleşerek ortaya koydu. Vehhabilik ve Kutup sentezinde yeni aydınlar, âlimler ve akımlar doğdu( Abdullah El-Azzam gibi). Arkasından gelen Afganistan ve Ortadoğu işgalleri ile beraber bu akımlar ve kişiler El-Kaide olgusunu üretti. Nitekim El-Kaide, Afganistan'a cihada giden bu gençler için girişte tutulan defterin adıydı. Vehhabilik yine aşırılaştı. Konformizmden Cihadi Selefiliğe savrulmuştu.
Şimdi bu Vehhabi aşırılığı, Arabistan'ı hem Batı karşısında hem de İslam dünyası karşısında zor duruma sokuyor. Ancak bunu aşmak için daha önce ARAMCO modernleşmesinde de yaşanan konformizme dönerek çözüm arıyor. Yeniden Amerikalılaşma ve sekülerleşme at başı gidiyor. Yukarıdaki reklam bunu anlatıyor. Müslümanların merkezi coğrafyasında Amerikalılaşma özelinde konformizm ve teknolojik bir hayali modernleşme pazarlanıyor. Kendi medeniyet havzasını dikkate almıyor. Vehhabiliğin en büyük handikabı da bu "medeniyet mirası yoksunluğu". O nedenle hemen çölden gökdelen inşasına kolay geçiş yapıyor, çarşaftan da tamamen vücut hatları belli ve başı açık bir kadına geçiyor. İşleri epey zor!
