Türk dilleri Sibirya, Çin, Orta Asya'dan Türkiye'ye, Orta Doğu'ya ve Balkanlar'a kadar uzanan ülke ve bölgelerde yaklaşık 200 milyon kişi tarafından konuşulmaktadır.
Ama şaşırtıcı bir şekilde, biri Avrupa'nın kalbinde yaşıyor. Karaim dili, hâlâ Litvanya, Polonya ve Ukrayna'daki küçük topluluklarda konuşulmaktadır. Ethnologue'a göre, şu anda dünya çapında Karaim'in 100'den az konuşmacısı olabilir.
Tarihsel olarak, Karaim dili, Yahudiliğin ana akım biçimlerine yakın ancak farklı bir inanç olan Karaizmin bir nüshasını uygulayan etnik- dini bir grup olan Karaim halkının anadili idi. Karaim halkının kökenleri çok tartışılıyor;
20. yüzyılın başlarında liderleri Seraya Shapshal, Karailerin Türk kökenli olduğu teorisini geliştirdi. Kısmen bu temelde Karaim, Litvanya'daki Nazi işgali sırasında Yahudi komşularının kaderinden kurtuldu.
Bu tarihi daha da karmaşık hale getirmek için, Karaite Yahudiliğini uygulayanların hepsi etnik Karaim kökenlidir ve Karaim konuşmacıları değildir. Bu anlamda Karaim, birçok İbranice kelime içeren ancak Sami dil ailesinin bir parçası olmayan Ladino , Judaeo-Tajik ve Yidiş gibi Yahudi dillerine sosyolinguistik olarak benzemektedir.
Litvanya, adı "okuyanlar" anlamına gelen Karaimlerin en büyük topluluklarından birine ev sahipliği yapmaktadır. Ülkenin, çoğu eski kale kasabası Trakai'de olmak üzere, 13. yüzyıldan beri burada, tahmini 300 Karaim kurulmuştur . Artık Litvanya'nın ulusal azınlıklarından biri olarak kabul ediliyorlar. Sinolog ve dilbilimci Čaprockij ile Karaim anadili hakkında konuşma
Editör Filip Noubel, Karaim dilinin şu anki durumu ve hayatta kalma şansı hakkında daha fazla bilgi edinmek için, Karaim'in anadili olarak kalan az sayıdaki konuşmacılarından biri olan Romuald Čaprockij ile konuştu. Bir Sinolog, dilbilimci ve çevirmen olan Čaprockij, Litvanya'nın başkenti Vilnius'ta yaşıyor.
Romuald Čaprockij (sağda) Trakai, Litvanya.
Filip Noubel (FN): Karaim dilinin kökenini açıklayabilir misiniz?
Romuald Čaprockij (RČ): Karaim'de karaj tili olarak adlandırılan Karaim dili, Kıpçak-Polovets alt grubunun bir Türk dilidir. Tarihsel olarak Ukrayna'nın Lviv bölgesindeki Lutsk ve Galiç'te, Kırım yarımadasında, Litvanya'da (Vilnius, Panev citiesžys ve Trakai şehirlerinde) ve Polonya'da konuşuluyordu. Genetik olarak Karaim, Karaite Yahudiliğini uygulayan Türkçe konuşan Hazarlarla bağlantılıdır.
Üç Karaim lehçesi vardır: Yahudilikle ilgili sözcükler dışında Kırım Tatar dilinin orta lehçesine benzeyen Kırım; Trakai lehçesi (Litvanyalı Karaimler tarafından konuşulduğu şekliyle) ve Galiçya Karaim lehçesi.
Tüm Karaim lehçeleri üç farklı kayıtta kullanılmıştır: Konuşma dili, edebi dil ve İncil'in tercümesi için dini bir dil olarak. 19. yüzyılda İncil Karaim'e çevrilmişken, Tanak veya İbranice İncil'in ilk çevirisi 1841'de Kırım, Yevpatoria'da yapıldı. Süreli yayınlar da dahil olmak üzere tüm Karaim lehçelerinde basılmış çok sayıda literatür bulunabilir.
Geçmişte Karaim dili İbrani alfabesini daha sonra Latince'yi kullanıyordu. Geçen yüzyılda, Kiril alfabesi, Rusya'da basılan içerik için de kullanıldı.
Karaim dili, eski Türk dillerine özgü önemli miktarda sözcük içerir. Böylece, 1924 yılında Türkiye Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, yeni Türk dilinin kelime dağarcığını zenginleştirmek için Türk Dil Kurumu adlı bir komisyon kurduğunda, uzmanları Trakai'yi ziyaret etti ve Türk dilinin akademik sözlüğüne 330 Karaim kelimesi ekledi. .
Karaim dilinin ilk sözleri 17. yüzyılda Avrupa'da ortaya çıktı. 16. yüzyılın sonlarından 17. yüzyılın başlarına kadar, Alman papaz ve oryantalist Johannes Buxtorf , Kırım Karaimlerinin Eski Ahit'i bir Türk dilinde okuduğunu ilk olarak not edecekti.
Kaynak: Globalvoices
