Ali Birinci, 25 Ağustos 1947 tarihinde Sakarya Balıklı Şeyh köyünde dünyaya geldi. 1960 yılında Cumhuriyet İlkokulu'nu, 1963 yılında Hendek Orta Okulu'nu, 1966 yılında Ankara Polis Koleji'ni bitirdi. Polis Enstitüsü 1. sınıfından ayrılarak, 1973 yılında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, İktisat ve Maliye bölümünü bitirdi.
Birinci, 1973-1976 senelerinde Emniyet Genel Müdürlüğü'nde, 1976-1988 seneleri arasında Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü'nde çalıştı. 30 Haziran 1988 tarihinde Polis Akademisi'nde vazifesine başlayan Birinci, burada Türk Siyasi Tarihi ve İnkılâp Tarihi dersleri veriyordu.
1993 yılında doçent, 2000 yılında Yakınçağ Tarihi profesörü olan Birinci; 3 Ekim 1989 - 25 Eylül 1990 arasında Fransa'da Paris'te meslekî çalışmalarda bulundu. 25 Eylül 2002-28 Temmuz 2004 devresinde Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi'nde ders verdi. Birinci; Tarih ve Toplum, Dergâh, Yeni Türkiye, Polemik, Türk Yurdu ve Kebikeç ile Müteferrika dergilerinde yakın devrin siyasî hayatı, tarihî şahsiyetleri ve yazarları hakkında da yazılar kaleme aldı. Bu yazılarının 1999 yılı sonuna kadar neşredilmiş olanları Dergâh yayınları tarafından üç cilt hâlinde bastırıldı. Bu arada başka yazarların eserlerinden yirmi kadarını baskıya hazırladı.
Prof. Dr. Yusuf Halaçoğlu'nun görev süresinin uzatılmamasıyla boşalan Türk Tarih Kurumu (TTK) Başkanlığı'na Prof. Dr. Birinci getirildi. TTK Başkanlığı'na Prof. Dr. Ali Birinci'nin atanmasına ilişkin üçlü kararname, Resmi Gazete'nin 01 Ağustos 2008 tarihli sayısında yer aldı.
Resmi Gazete'nin 13 Eylül 2011 tarihli sayısında yer alan kararla Türk Tarih Kurumu (TTK) Başkanlığı görevinden alındı.
ESERLERİNDEN BAZILARI
Hürriyet ve İtilaf Fırkası, Matbuat Âleminde Birkaç Adım, Müverrih-i Mâderzâdın Fülânnâmesi, Tarihin Gölgesinde, Tarih Yolunda, Tarih Uğrunda, Tarihin Alacakaranlığında.