İlber Ortaylı 21 Mayıs 1947 tarihinde Bregenz, Avusturya'da Kırım Tatarı bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Henüz iki yaşındayken ailesiyle birlikte Türkiye'ye göç etti.
Ortaylı, Ankara Atatürk Lisesi'nden, 1965 yılında mezun oldu. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'ni ve Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nin tarih bölümünü 1970'te bitirdi. Halil İnalcık, Mümtaz Soysal, Seha Meray gibi önemli isimlerin öğrencisi oldu. Viyana Üniversitesi Slavistik ve Orientalistik Bölümü'nde eğitim gördü. Yüksek lisans çalışmasını Chicago Üniversitesi'nde Halil İnalcık ile yaptı.
Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesi'nde 1974 yılında doktor oldu. 1979 senesinde de "Osmanlı İmparatorluğunda Alman Nüfuzu" çalışmasıyla doçent oldu. 1982 tarihinde istifa etti. Bu dönemde Viyana, Berlin, Paris, Princeton, Moskova, Roma, Münih, Strazburg, Yanya, Sofya, Kiel, Cambridge, Oxford ve Tunus üniversitelerinde misafir öğretim üyeliği yaptı. 1989'da Türkiye'ye dönerek profesör oldu.
Osmanlı ve Rus tarihi ile ilgili makaleleri yerli ve yabancı dergilerde yayınladı. 2002 senesinde Galatasaray Üniversitesi'ne, iki yıl sonra da Bilkent Üniversitesi'ne konuk öğretim üyesi seçildi.
2005 senesinde Topkapı Sarayı Müzesi başkanı oldu. Ortaylı 2012'de yaş haddinden emekli oldu. Görevi Ayasofya Müzesi başkanı Haluk Dursun'a devretti.
Birçok kitabı bulunan İlber Ortaylı, şu an Galatasaray Üniversitesi ve Bilkent Üniversitesi'nde Türk Hukuk Tarihi dersi vermektedir.
ESERLERİ
-Tanzimat'tan Sonra Mahalli İdareler (1974)
-Türkiye'de Belediyeciliğin Evrimi (İlhan Tekeli ile birlikte, 1978)
- Türkiye İdare Tarihi (1979)
- Osmanlı İmparatorluğunda Alman Nüfuzu (1980)
- Gelenekten Geleceğe (1982)
- İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı (1983)
- Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Yerel Yönetim Geleneği (1985)
- İstanbul'dan Sayfalar (1986)
- Studies on Ottoman Transformation (1994)
- Hukuk ve İdare Adamı Olarak Osmanlı Devletinde Kadı (1994) Türkiye İdare Tarihine Giriş (1996)
- Osmanlı Aile Yapısı (2000)
- Tarihin Sınırlarına Yolculuk (2001)
- Osmanlı İmparatorluğu'nda İktisadi ve Sosyal Değişim (2001)
- Osmanlı Mirasından Cumhuriyet Türkiye'sine (Taha Akyol ile birlikte, 2002)
- Osmanlı Barışı (2004)
- Barış Köprüleri Dünyaya Açılan Türk Okulları (2005)
- Osmanlı'yı Yeniden Keşfetmek 1 (2006)
- Kırk Ambar Sohbetleri (2006)
- Osmanlı'yı Yeniden Keşfetmek-2 (2006)
- Eski Dünya Seyahatnamesi (2007)
- Avrupa ve Biz (2007)
- Batılılaşma yolunda (2007)
- Osmanlı'yı Yeniden Keşfetmek-3 (2007)
- Mekan Ve Olaylarıyla Topkapı Sarayı (2007)
