Amerika Birleşik Devletleri geçen Şubat ayında Taliban ile yaptığı tarihi anlaşmada mahkumları serbest bırakmayı kabul etti ve artık Taliban ile hükümet daha fazla müzakereye giriyor.
Taliban şartlarını herkese kabul ettirdi mi?
12 Eylül 2020 tarihinde Katar'ın başkenti Doha'da başlaması planlanan Afgan barış görüşmelerinde Taliban ile Afgan hükümeti arasında yaklaşık yirmi yıldır süren çatışmaların ardından tarihi müzakerelerde bir kadın da yer alacak.
The New York Times'ın haberine göre, Afgan hükümeti tarafından tutulan 5.000 Taliban mahkumunun serbest bırakılması, aylarca süren gecikmeler ve karşı suçlamalardan sonra yeni bir atılımın yolunu açtı.
Amerikalılar Taliban'ın şartlarına boyun eğdi
ABD, Afgan hükümetinin katılmadığı görüşmelerde Şubat 2020'de Taliban ile yaptığı tarihi anlaşmada mahkumları serbest bırakmayı kabul etti. Bu anlaşmaya göre Amerikalılar, Taliban savaşçılarının saldırılarını azaltacağına ve ülkenin artık silahlı militanlar için bir sığınak olmasına izin vermeyeceğine dair garantiler karşılığında kalan güçlerinin kademeli olarak geri çekileceğine söz verdi.
Taliban ile hükümet arasında kadınların durumu ve azınlıkların rolü de dahil olmak üzere güç paylaşımı ve sivil özgürlükler konularında bir uzlaşma bulmak kolay bir iş olmayacak ve yıllarca akan kan ve şikayetlerle süreç daha da zorlaşacak.
Katar'a giden Dışişleri Bakanı Mike Pompeo Perşembe günü barış fırsatının "boşa harcanmaması gerektiğini" söyledi.
Trump ise, "ABD, on yıllarca süren savaşı sona erdirmek için tarafları bir araya getirmede önemli bir rol oynayacak. Savaş bu benim dahil olmamdan çok önce yaklaşık 20 yıldır sürdü" şeklinde konuştu.
ABD ile Taliban arasında Şubat 2020'de yapılan anlaşmada, 14 aylık bir süre içinde ülkede kalan yaklaşık 12.000 ABD askerinin tümünün geri çekilmesi sözkonusu. Başkan Trump, ABD güçlerini Afganistan'dan çıkarma arzusunu defalarca dile getirdi. ABD ile Taliban arasında imzalanan anlaşma uyarınca ABD, barış anlaşmasının imzalanması ve beş askeri üssün kapatılmasının ardından 135 gün içinde yaklaşık 3 bin 400 askeri ülkelerine geri gönderecek.
Bunun karşılığında Taliban, ABD koalisyonuyla etkili bir ateşkes yapmayı kabul etti. Taliban geri çekilirken Amerikan hedeflerine saldırmayacaklarını söylediler ve ABD, Afgan müttefiklerinin şiddetli baskı altında olduğu nadir durumlar dışında Taliban savaşçılarına saldırmamayı kabul etti.
Her iki taraf da ilk 135 günlük aşamanın şartlarının yerine getirildiğini söyledi, ancak Taliban ABD'nin önümüzdeki yılın başlarında tamamen çekilip çekilmeyeceğinden endişeli. Bazı ABD'li yetkililer Taliban'a olan güven konusunda endişelerini dile getirirken, şimdiye kadar hiçbiri geri çekilme programında büyük bir değişiklik önermedi.
ABD Merkez Komutanı General Kenneth Mackenzie Jr. ise hafta içi yaptığı açıklamada, 9 Kasım'a kadar Afganistan'daki ABD askeri varlığının 4,500 askere indirileceğini söyledi.
İki taraf, gelecekteki bir güç paylaşım hükümeti şekli, kadın hakları ve binlerce Taliban savaşçısının güvenlik güçlerine nasıl entegre edileceği gibi diğer konularda görüş ayrılıkları yaşadı.
Görüşmelerde bir başkan adayı, bir din alimi ve 5 kadın
Afgan Cumhuriyeti'ndeki müzakere ekibi, hükümet yetkilileri ve muhalefet üyelerinin karışımından oluşuyor ve daimi cumhurbaşkanı adayı Abdullah Abdullah tarafından denetleniyor.
Ekipte, yakın zamanda bir suikast girişiminden kurtulan ve eski bir milletvekili olan Fevziye Kufi de dahil olmak üzere 21 üyeden beşi kadın bulunuyor. Baş müzakereci Masum Stanikzai'ye gelince, o uzun süredir Cumhurbaşkanı Eşref Hani ile yakın ve en son Afgan istihbarat başkanı olarak görev yaptı.
Taliban ekibi, dikkate değer bir değişiklikle ABD ile anlaşmayı müzakere eden delegasyonlardan bazılarını içerecek: Baş müzakereci pozisyonunda direnişçiler, son yıllarda Taliban'ın yerel mahkeme ağına liderlik eden bir din alimi olan Molevi Abdul Hakim Hakkani'yi tanıttı. Molevi Hakkani, İslami enstitülerdeki liderlerinin birçoğuna akıl hocalığı yapmış ve Taliban saflarında derin bir etkiye sahip olarak görülüyor.
Ve süreci denetlemek, hareket adına ABD ile anlaşmayı imzalayan Taliban'ın yüksek lider yardımcısı Molla Abdulgani Baradar.
Bu arada, her iki taraftaki birçok kişi kişisel kayıp anılarını müzakere masasına taşıyacak. Stanikzai, eski Afgan barış elçisi Burhanuddin Rabbani'nin hayatını kaybettiği bombalı saldırıda yaralandı. Bu arada Molevi Hakkani, Taliban liderliğinin büyük bir kısmının çalıştığı Pakistan'ın Guetta kentinde bir camiyi hedef alan bir patlamada erkek kardeşini ve oğlunu kaybetti.
Taliban silah bırakmaya kararlı mı?
Taliban, Amerikalılarla yaptıkları anlaşmanın bir parçası olarak, terörist grupların Afganistan'ı bir operasyon üssü olarak kullanmalarını engellemeyi taahhüt etti.
Her iki tarafın anlaşmaya uyumunu izleme mekanizması, Doha'da bir ortak ofis kurdu. Bununla birlikte, bu ofisin Taliban'ın El Kaide ve diğer gruplarla olan bağlarını nasıl değerlendirdiği net değil, ancak üst düzey ABD askeri komutanları şimdiye kadar memnun olmadıklarını söylediler.
İzleme ekibinin Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'ne verdiği tüm raporlarda, El Kaide ve diğer bölgesel gruplara bağlı çok sayıda yabancı savaşçının -Pakistanlılar, Araplar ve Orta Asya'dan diğerleri de dahil olmak üzere- Afganistan'da Taliban şemsiyesi altında yer almaya devam ettiği belirtildi. Taliban bu raporları sorguladı ancak Afgan güçlerine Taliban saldırıları hız kesmeden devam etti.
Amerika Birleşik Devletleri ile Taliban arasındaki doğrudan çatışmalar azalırken bile Afgan hükümet güçlerine yönelik Taliban saldırıları yoğunlaştırdı.
Geçmişte, Afgan kuvvetleri büyük ölçüde ABD hava desteğine güveniyordu, ancak bu yardım, ABD ve Taliban'ın Şubat 2020'de anlaşmaya vardıklarından beri sınırlı hale geldi.
Cumhurbaşkanı Eşref Hani, Temmuz ayı sonlarında, ABD ve Taliban'ın anlaşmayı imzalamasından bu yana geçen beş ay içinde 3.500'den fazla Afgan askerinin öldürüldüğünü ve yaklaşık 6.800 kişinin de yaralandığını söyledi. Bazı yetkililer ölü sayısının çok daha yüksek olduğunu söylüyor. Aynı dönemde, yaklaşık 800 Afgan sivil öldürüldü ve 1.600'den fazla sivil yaralandı.
