Türkiye ile düşmanlığını paylaşan bir dizi ülke -Fransa, Yunanistan, BAE, Suudi Arabistan ve Ermenistan - Türkiye'nin Irak'ın güney sınırındaki Kürt bölgesinde diplomatik ve ekonomik varlıklarını kademeli olarak artırdılar.
Eş zamanlı olarak, İran liderliğindeki bölgesel "direniş ekseni"nin Iraklı paramiliter aktörleri, Irak'ın kuzeyindeki Ezidilerin yaşadığı Şengal'de Kürdistan İşçi Partisi'nden (PKK) artan bir tehdit gördükçe, Türkiye'ye karşı daha düşmanca davranıyorlar.
Euro-Arap bloğu ve İran müttefiki paramiliter güçler, Irak'ta Ankara'ya karşı herhangi bir kolaylık sağlamaktan çok uzaktır, ancak bu iki cepheli savaş 2021'de Türkiye için zor bir meydan okuma oluşturacaktır. Türkiye'yi ilgilendiren bölgedeki çözülmemiş sorunlarda giderek daha fazla engelleyici hareket için sağlam bir alan buluyorlar.
Diplomatik teklifler
Türkiye'nin Irak'taki bazı rakiplerinin etkisi yeni değil. Fransa, Irak'ta Hıristiyan ve diğer azınlıklara uzun süredir özel ilgi duyuyor. Ancak geçen yılın Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarından bu yana Fransa, Doğu Akdeniz'de doğal kaynak araştırmaları nedeniyle Türkiye ile Yunanistan arasındaki gerilimin artmasıyla birlikte, Irak'a önemli diplomatik girişimlerde bulundu. Ayrıca bu, Irak'ta PKK'ya karşı yoğunlaşan Türk askeri harekâtı ile aynı zamana denk geldi.
Irak'ta uzun süredir devam eden bir başka oyuncu olan BAE, Kürt bölgesinde önemli bir ekonomik nüfuza sahiptir. Bölgeyle ilgili haberlerde Suudi Arabistan'ın yıllardır kuzeydoğu Suriye'de PKK bağlantılı SDG'ye destek olduğu, BAE'nin de Irak'ta PKK'ya destek verdiği iddia edilmişti.
Fransa ve BAE, Yunanistan ve Ermenistan'ı diplomatik olarak Bağdat ve Erbil ile çatışmaya sevk eden itici güç olabilir. Bu durum, Mayıs 2020'de Fransa, BAE, Yunanistan, Kıbrıs ve Mısır'ın Doğu Akdeniz'deki gerilimler nedeniyle Avrupa'nın Irak'la olan ilişkisinin artmasıyla birlikte Türkiye'yi hedef alan ortak bildirinin ardından geldi.
Atina, geçtiğimiz Ekim ayında Dışişleri Bakanı Nikos Dendias'ın Bağdat'ı ziyaretiyle Paris'i izledi. O zamandan beri Yunanistan, Irak'ta PKK'ya karşı Türkiye'nin artan sınır ötesi askeri operasyonlarına karşı sert bir dil kullanıyor.
Ermenistan, Ankara'nın Dağlık Karabağ'da Azerbaycan'a desteğiyle yenilmesinden sonra Irak'taki diplomatik girişimlere katıldı. Kısa bir süre sonra Ermenistan Erbil'de konsolosluk açılışı yaptı. Erbil ve Bağdat, gelişen Avrupalı girişimler sonucunda Ankara'ya karşı pazarlık güçlerini artırmayı hedefliyor.
Askeri saldırı
Aynı zamanda Türkiye'nin PKK'nın Irak ve Suriye'deki bağlantılarını kesmeye yönelik girişimleri, İran'ın müttefiki Iraklı paramiliter güçler tarafından şiddetle sorgulanmaktadır. Irak-Suriye sınırının kuzey kesiminin Türkiye tarafından kontrol edilmesiyle birlikte İran-Doğu Akdeniz kara köprüsünün etkisinin azaltacağından endişe duyuyorlar.
ABD, bu paramiliter güçler karşısında Irak-Suriye sınırının güney bölgelerine müdahale etmeye çalıştı.
Son haftalarda, Türkiye'nin PKK'ya yönelik Şengal'e yakın bir zamanda askeri harekata hazırlandığı bildirilirken, Iraklı paramiliter güçler Türkiye'ye ültimatom ve daha da önemlisi Sincar'a takviye gönderdiler. Geçen yılın başlarında bölgede öne çıkan Şii militan grubu olan Ashab el-Kehf'in Irak'ın kuzeyinde bir Türk askeri karakoluna roket attığı iddia edilmişti.
Bu, İran'ın Türkiye ile birlikte PKK'ya karşı çatışmada çıkarı olmadığı anlamına gelmiyor. PKK defalarca İran ekonomik çıkarlarına karşı İran-Türkiye doğalgaz boru hattını sabote etmişti. Ancak İran'ın PKK'ya çok yönlü yaklaşımları olması muhtemeldir; burada sınırlarını tehdit eden farklı gruplarla çatışırken, gerektiğinde DEAŞ ile çatışan ve Türkiye'ye rahatsızlık veren bu tür grupları hoş görmektedir.
Türk çıkarlarına yönelik bu tür saldırılar ve sert güvenlik tehditleri, hepsi eşit şekilde sonuç vermeyecektir.
Birincisi, Iraklı paramiliter güçlerden ve bölgesel aktörlerden PKK'ya bağlı gruplara verilen destek, Türkiye'nin yakın çevresindeki çatışmalarla meşgul olmasına, denizaşırı güç projeksiyonunu yavaşlatmasına veya rakiplerinin umutlanmasına katkıda bulunuyor.
İkinci olarak, Avrupalıların Erbil'e yönelik sınırlı kur yapmasının kısa vadede Ankara ile Erbil arasında PKK'ya karşı daha zayıf bir güvenlik işbirliğine yol açması olası değildir. Erbil'in, Ankara'ya karşı bir koz olarak PKK'ya ara sıra izin verme geçmişi olmasına rağmen, öngörülebilir gelecekte durumun böyle olması mümkün görünmüyor.
PKK'nın direnişi ve Irak'ın Erbil'e yönelik paramiliter roket saldırıları, Erbil'i Ankara'ya doğru sürüklüyor.
Etki bölgesi
Türk-Irak ticareti büyüyor ve Ankara son zamanlarda Irak'a elektrik ihraç etmeye başladı - ancak Türkiye, Fransa ve BAE'nin girişimleri sonucu özellikle Irak'ın kuzeyinde diğer ekonomik fırsatları kaybediyor. Bu yılın başlarında Türk müteahhitler, Musul Uluslararası Havalimanı'nı yenilemek için yaptığı girişimlerde Fransız rakipleri karşısında kaybetti. Türkiye, bu kenti doğal etki alanı içinde algılayarak projeye uzun zamandır ilgi duyuyordu.
Aynı zamanda, Kürt bölgesinde faaliyet gösteren BAE gaz şirketleri, ihracat odaklı bir vizyon yerine yerel tüketim odaklı bir vizyonu uzun süredir kabul ederken, ikincisini reddetmiyor. Ankara ise enerji piyasası ve jeopolitik nedenlerle henüz hayata geçmemiş bir proje olan Avrupa'ya ihracat için Irak'ta gaz hattı geliştirmeye öncelik vermek istiyor.
Türkiye, Irak'ın iç siyasi arenasındaki çıkarları için bölgedeki siyasi müttefikleriyle lobi yapmak amacıyla, yaklaşan seçimler öncesinde kendini yeniden organize etmenin zorluğuyla karşı karşıyadır. Ankara'nın bazı müttefikleri, Abu Dabi ve Riyad'a yakın Iraklı genç siyasetçiler karşısında yaşlanıyor ve güç kaybediyor. Bu nedenle yeni, daha genç bir müttefik politikacı sınıfı yetiştirmek orta vadeli bir hedef olabilir.
Türkiye'nin PKK'ya karşı uzun vadeli güvenlik yaklaşımı, Ankara'yı yurtdışındaki örgütle tek başına savaşmak durumunda kalmamak için PKK karşıtı tavır sahibi komşu halkları kazanmak olmalıdır.
Türkiye'nin kısa vadeli güvenlik yaklaşımının dikkate değer bir yönü, Irak'taki NATO misyonunu PKK karşıtı bir bakış ile üslendirmesidir. Irak'taki NATO personelinin sayısı arttıkça, Türkiye büyük olasılıkla misyondaki varlığını genişletmek için lobi yapacak.
Ancak Türkiye, Irak'taki NATO misyonuna katılımını İran'ın bölgesel eksenine düşmanca bir mesaj göndermek için kullanmayı düşünmese bile, genişletilmiş bir katılım kesinlikle Türkiye ile İran arasındaki sürtüşmeleri artıracaktır.
Middle East Eye-Tamer Badawi
Bu makalede ifade edilen görüşler yazara aittir ve TimeTurk'ün yayın politikasını yansıtmayabilir.
