Bundan birkaç yıl önce Bengladeş “ekonomik bir mucize” olarak adlandırılırken 2022'den itibaren Uluslar arası Para Fonu IMF'e muhtaç bir ülke halinde geldi. Ülkede yaşam süresi beklentisi yüzde 50 artmış ve kişi başına milli geliri Hindistan'ı bile geçmişti. “İlham verici bir büyüme hikayesiydi." Bebek ölümleri yüzde doksan azalmış, kadın istihdamı çok büyük oranda artmıştı.
2022'DE IMF'DEN BORÇ ALDILAR
Ne olduysa 2022 yılında oldu. Ülke, Sri Lanka ve Pakistan'dan sonra IMF'in kapısına gelen üçüncü güney Asya ülkesi oldu. "IMF, 4,5 milyar dolarlık bir kurtarma kredisi paketi sağlamak üzere Bangladeş'le bir ön anlaşmaya vardı. Bangladeş'in IMF paketi Sri Lanka'nınkinden daha büyük ancak ekonomistler buna kurtarma paketi demiyordu." “Bangladeş sonuçta küresel ekonominin ne kadar birbirine bağlı olduğunun ve küresel yavaşlamanın en çok yoksul ülkelere nasıl zarar verdiğini gösteren bir örnekti.” Yaklaşık 170 milyon nüfuslu Bangladeş pandemi sürecinden ve mevcut küresel ekonomik sistemin ağır krizinden en fazla etkilenen ülkelerden oldu. Çin'in ardından ikinci en büyük giyim ihracatçısı olan ülkede hükümetin elektrik şebekesini çalıştırmak için ithal yakıta güvendiği belirtiliyor. “Ülkenin ekonomik sağlığı büyük ölçüde pandemi sürecinde darbe alan ihracat, işçi dövizleri ve yakıt fiyatlarına bağlı” hale geldi.
HAZIR GİYİM ENDÜSTRİSİ TAHRİP OLDU
Hazır giyim sektörü Bangladeş ekonomisinin lokomotifi olarak biliniyor. Ülke ihracatının yüzde 80'inden fazlasını oluşturuyor. Hükümet, 2025 yılına kadar Bangladeş'teki fabrikaların dünya hazır giyim üretiminin %10'unu üreteceğini tahmin ediyordu.
COVID-19 vurduğunda Bangladeş'in hazır giyim endüstrisi harap oldu. Fabrikalar kapandı ve işgücünün en az dörtte biri yani 1 milyon kişi işini kaybetti ve birçoğu aç kaldı.
2023'TE ÜLKE MAHKEMELERLE KONUŞULUR OLDU
Bütün ekonomik sıkıntılar yetmiyormuş ki, Batı basını da ülke için demokrasiyle ilgili haberler yapıyor ve muhalefetin mahkemelerde adeta süründürüldüğünü yazıyordu. The New York Times, 2 Eylül 2023'te “Demokrasiyi Sessizce Ezmek: Bangladeş'te Milyonlarca Kişi Yargılanıyor” başlıklı bir dosyayla gündeme gelmişti. Haberde “Ülkedeki iktidar partisinin en aktif rakiplerinin her biri, kritik bir seçim yaklaşırken muhalefeti felç eden düzinelerce, hatta yüzlerce davayla karşı karşıya” olduğu söyleniyordu. Habere göre, “Bangladeş'in çok partili demokrasisi, 170 milyonluk bu ülkede kalabalık mahkeme salonlarında metodik olarak boğuluyordu.”
The New York Times şöyle yazıyordu: “Neredeyse her gün muhalefet partilerinin binlerce lideri, üyesi ve destekçisi hakim karşısına çıkıyor. Suçlamalar genellikle belirsiz ve deliller en iyi ihtimalle kalitesiz. Ancak onları iktidardaki Awami Birliği ile karşı karşıya getirecek önemli bir seçime sadece aylar kala, hareketsizleştirici etki çok açık.”
GELİNEN NOKTADA 2024 PROTESTOLARINDA ÖLEN SAYISININ 28'E ULAŞTIĞI İDDİA EDİLİYOR
Gelinen noktada Bangladeş'te 28 kişinin öldüğü iddia ediliyor. Şİddetli protestoların ortasında internet ve mobil hizmetler de kesildi. Haftalar önce başlayan ve Pazartesi günü keskin bir şekilde tırmanan protestolar, Başbakan Şeyh Hasina'nın ana muhalefet partileri tarafından boykot edilen, Ocak seçimlerinde üst üste dördüncü kez yeniden seçilmesinden bu yana en büyük protestolar oldu.
Associated Press'e telefonla konuşan bir haber yapımcısı ve bir muhabir, ölüm haberlerinin arttığını ve protestocuların devlet tarafından işletilen Bangladeş Televizyonu'nun merkez ofisine saldırıp ana kapıyı kırarak araçları ve resepsiyon alanını ateşe verdiğini söyledi. “Duvarın üzerinden atlayarak kurtuldum ama bazı meslektaşlarım içeride sıkışıp kaldı" dedi. Yapımcı telefonla yaptığı açıklamada, saldırganların binaya girerek mobilyaları ateşe verdiğini söyledi.
İstasyonun yayına devam ettiğini ancak bazı Dakka sakinlerinin yayıncıdan sinyal alamadıklarını söyledi. Yerel bir televizyon kanalının bildirdiğine göre, bu hafta başındaki altı ölümün ardından Perşembe günü en az 22 kişi hayatını kaybetti. Ölümlere ilişkin rakamları hemen doğrulamak için yetkililere ulaşılamadı.
İnternet kısıtlaması ise dün öğrencilerin ülkeyi "tamamen kapatma" girişiminde bulunmasıyla şiddetin artmasının ardından geldi. Öğrenci protestocular Cuma günü de camilerin kapatılması yönündeki çağrılarını genişleteceklerini söylediler ve ülke çapındaki camileri ölenler için cenaze namazı kılmaya çağırdılar.
SAVAŞ GAZİLERİNİN YAKINLARINA VERİLEN İŞ KOTASI KIVILCIMI ATEŞLEDİ
Protestocular, 1971'de Bangladeş'in bağımsızlık savaşında savaşan gazilerin akrabalarına hükümetteki işlerin yüzde 30'unu ayıran kota sistemine son verilmesini talep ediyor. Sistemin ayrımcı olduğunu ve bağımsızlık hareketine öncülük eden Awami Birliği partisinin yani Başbakan Şeyh Hasina'nın destekçilerine fayda sağladığını ileri sürüyorlar. Sistemin liyakate dayalı bir sistemle değiştirilmesini istiyorlar.
Hasina'nın partisi ise muhalefet partilerini şiddeti körüklemekle, ana muhalefetteki Bangladeş Milliyetçi Partisi'nin genel merkezine baskın yapmakla ve partinin öğrenci kanadındaki aktivistleri tutuklamakla suçladı. BNP'nin kota sistemini protesto eden öğrenci aktivistlere destek amacıyla ülke çapında gösteriler düzenlemesi bekleniyor.
Hasina hükümeti daha önce 2018'deki kitlesel öğrenci protestolarının ardından iş kotalarını durdurmuştu, ancak geçen ay Bangladeş Yüksek Mahkemesi bu kararı geçersiz kıldı ve 1971 gazilerinin akrabalarının dilekçe vermesi ve son gösterileri tetiklemesi üzerine kotaları eski durumuna getirdi.
Yüksek Mahkeme, temyiz duruşmasına kadar bu kararı askıya aldı ve yaptığı açıklamada konuyu Pazar günü ele alacağını söyledi.
Kaynaklar: The New York Times/English Al Awsat/npr.org