­­­TIMETURK | ÇEVİRİ

Antuan Şelhat*

İsrail'in Gazze'ye yönelik son saldırısından ortaya çıkan şeyler arasında bir şey var ki; bu saldırı yetkili resmi organ olan hükûmetten karar alınmadan gerçekleşti. Sözde “Siyasi ve Güvenlik İşleri için Küçük Bakanlık Konseyi” ile sınırlandırılabilecek kararın arkasında başbakan, Savunma Bakanı ve tabii ki Ordu Komutanlığı vardı. Bu hususta yayınlanan raporlarda, “Hükümet Temel Kanunu”nun 40. maddesinin, amirinin anılan bakanlar kurulunda karar almadan askeri harekât yapmasına, ancak böyle bir kararın savaşa yol açmayacağından emin olması halinde izin verdiği belirtildi. Bu konunun gerekçesi açıklanırken, güvenlik teşkilatının “mesleki tecrübesine” ve sahip olduğu istihbarata dayanarak bu harekatın savaşa yol açıp açmayacağına kesin olarak karar verecek makam olduğu ifade edildi.

İsrail: “Devletli bir ordu”

Bu konu, ilk İsrail Başbakanı David Ben-Gurion'un askeri kurumu geniş bir çerçevede ele geçirmesinden bu yana, yıllar içinde İsrail'de iki kurum, siyaset ve askeri kurum arasındaki ilişkinin özü meselesini hızla gündeme getirdi. Orduya ayrıca yerleşim, eğitim ve Yahudi göçünün özümsenmesi gibi askeri olmayan görevler de verildi ve hatta bir "eritme potası" olarak kabul edildi. "Devletli bir ordu" teriminin doğuşuyla sonuçlanan "yeni İsrail". Ordu, bu görevlerin bazılarını halen yerine getirmekte olup, örgütsel avantajları onu siyaset kurumuna yakın bir konuma yerleştirmiş ve gerçek rakiplerin yokluğunda askeri kurum, siyasi kurum üzerinde en etkili liderlik organı haline gelmiştir. Büyük ölçüde birinci kuruma bir tür bağlılık geliştirmiştir.

Kalıcı varoluşsal tehlike

Ben-Gurion'un güvenlik teorisi ise, İsrail'in devam eden ve uzun süreli bir çatışma içinde olduğu, 1948 savaşının bir çözüme veya yerleşime yol açmadığı öncülüne dayanıyordu. Bu çatışmanın türevlerinden biri, “Arap devletlerinin amacının İsrail Devletini yıkmak olduğu düşünüldüğünde, kalıcı bir varoluşsal tehlikenin ortaya çıkması”dır. Yetkililer tarafından İsrail'e verilen isimler arasında "koruyucu devlet" ve "kale devlet" var. Buna göre güvenlik konusu devletin gelişmesinde merkezi bir rol üstlenmiş ve güvenlik uzmanları bu konuda etkili olmuştur.

Arazinin yüzde 80'i Ordu'nun!

Ve İsrail'in gelişimini tanımlamak için “devleti olan bir ordu” teriminin kullanıldığı zamanlardan biri, birkaç yıl önce bir devlet denetçisi raporunun yayınlanmasıyla aynı zamana denk geldi. İsrail topraklarının yüzde 80'i (Batı Şeria toprakları hariç) doğrudan veya dolaylı olarak güvenlik teşkilatının elindedir. Bu kurum, bu arazinin yarısını kendi amaçları için kullanırken, kalan yarısının devletin ihtiyaç duyduğu bir zamanda kullanımına ciddi kısıtlamalar getirir. Güvenlik teşkilatının ülkenin daha fazla arazisi üzerinde kendi kontrolünü empoze etme girişimlerine duyduğu şaşkınlığı dile getirdi.

İsrail ordusu gölge devlet

Bu rapordan önce, araştırmacılar Amram Oren ve Rafi Regev tarafından kaleme alınan “Haki Ülkesi… İsrail'de Arazi ve Güvenlik” başlıklı bir kitap, İsrail'in güvenlik genişlemesinin veya coğrafi olarak yayılmasının haritasını ayrıntılı olarak sunarak İsrail'deki arazi kıtlığına rağmen, İsrail, ülke topraklarının neredeyse yarısı güvenlik teşkilatına ait veya onun etkisi altında olduğunu göstermekte... Bu alanlar ülke genelinde, merkez ve çevre, büyük ve küçük şehirler, dağlar ve deniz kıyıları ile nüfuslu ve açık alanlara uzanır. Tüm bu alanlarda altyapı ve güvenlik alanları bulunmaktadır. Ve konuşma, büyüklüğü diğer ülkelere kıyasla benzersiz olan bir coğrafi fenomen hakkında. Yazarlar, İsrail'in alan olarak sivil devletinin daha önce düşündüklerinden çok daha küçük olduğunu keşfettiklerinde şaşkınlıklarını dile getirerek, ordunun egemen bir devletten ziyade bir gölge devlet olduğunu vurguladılar.

Buradaki tartışma, askeri kurumun siyaset kurumu üzerindeki etkisiyle sınırlıdır ve daha az önemli olmayan şeyin, neredeyse istisnasız olarak, askeri/güvenlik düşüncesinin İsrailli politikacılar üzerindeki kontrolü olduğu söylenmelidir.

*Filistinli araştırmacı-yazar; İsrail Araştırmaları Merkezi İsrail Sahnesi Birim Başkanı.

Şelhat'ın bu yazısı 17/08/2022 tarihinde yayımlandığı el-Araby el-Cedid gazetesinden TIMETURK tarafından çevrilmiştir. Ara başlıklar TIMETURK tarafından eklenmiştir.