Çeviri-Analiz
Dağlık Karabağ dağlarında onlarca yıllık bir savaş yeniden alevlenirken, tartışmalı toprakları ele geçirmek için Ermenistan ile savaşan Azerbaycan güçleri, cephaneliklerinin yepyeni bir enstrümanını ortaya çıkardı.
Hava savunma teknikleriyle Azerbaycan ordusu, Türk yapımı silahlı dronlarla Ermeni mevkiinde bulunan çok sayıda topçu ve tanka düzenlediği saldırıların görüntülerini paylaştı.
Dağlık Karabağ, son zamanlarda Türk yapımı insansız hava araçlarının konuşlandırıldığı beşinci denizaşırı savaş bölgedir. Türkiye ve Yunanistan arasında Akdeniz'de deniz sınır hakları konusunda anlaşmazlıklar yaşanırken, ülkenin kullandığı insansız hava araçları (İHA'lar) ayrıca Suriye, Libya, Kuzey Irak'ta aktif.
Artan Türk insansız hava aracı ticareti, Türkiye'nin Batılı silah üreticilerine olan bağımlılığını azaltmak ve ülke çapında memnuniyeti artırmak amacıyla savunma üretimini canlandırmak için 21 yıllık çabanın meyvesi. Birçok analist tarafından savaş uçağı tedarik etme planını anımsatan bazı çabalar aşırı hırslı olarak görülürken, İHA programı Türkiye'yi yükselen bir drone üreticisi haline getirdi.
Konuyla ilgili New York Bard'daki Drone Araştırma Merkezi'nin eş direktörü Dan Gettinger, "Türkiye ABD, İsrail veya Çin'i sollamadı ancak Türkiye'nin üç ülkeye de önemli bir rakip olarak ortaya çıktığını söyleyebilirim" ifadesini kullandı.
Oldukça karmaşık bir program
Türkiye'nin askeri hareketliliği, denizaşırı kapsamının son derece önemli bir yönüne dönüştü.
Türk yapımı silahlı insansız hava araçlarının gelişimi, Recep Tayyip Erdoğan'ın son zamanlarda benimsediği yurtdışını kapsayıcı ekstra agresif duruşuyla, Türkiye Cumhurbaşkanı'nın dünya çapındaki hedefleri doğrultusunda enerji yaymaya gittikçe daha fazla istekli olmasıyla tamamen örtüşüyor.
ABD'li eski bir deniz ve donanma araştırmacısı olan Rob Lee ise, "Askeri güç Türk dış politikasının gerçekten önemli bir unsuru haline geldi. Silahlı insansız hava araçlarının Ankara için “çatışmalara doğrudan dahil olma yolunda daha düşük bir basamak sağladığını” belirtti.
Analistlerin Dağlık Karabağ'da konuşlandırıldığını söylediği TB2 insansız hava araçlarının Azerbaycan donanmasına mı yoksa Türk ordusuna mı ait olduğu veya kullanılıp kullanılmadığı henüz belli değil. İHA üreticileri, Türk ordusu yetkilileri ve Türkiye'nin savunma sanayi müdürlüğü bu hususta açıklama yapmayı reddetti.
Eski ABD büyükelçisi ve savaş baş müzakerecisi olan Carey Cavanaugh, tartışmalı Kafkasya bölgesindeki her olayda insansız hava araçlarının kullanılmasının, önleme ve potansiyel ölüm boyutlarını kökten değiştirdiğini, hedeflere önceden vurulmasına izin verdiğini belirtirken, “dağlık arazinin siper savaşı asker kullanımıyla sınırlı” olduğunu belirtti.
Ankara, bilgi birikiminin ve yüksek profilli kullanımının ülkenin savunma ihracatını artıracağını umuyor. Türkiye'nin denizaşırı savunmada brüt satışlarında, 2018'de silah ihracatından 56 milyar dolar kazanırken, ABD veya 12 ayda 13.7 milyar dolar kazanan Rusya'ya göre daha geride.
Bir savunma yetkilisine göre ülke, son 12 ayda farklı ülkelere 3 milyar dolar değerinde -çoğunlukla tanklar ve zırhlı araç, uçak parçaları- silah ve mühimmat teklif etti. Yetkililer, 2002'de 248 milyon dolar olan mühimmat satışlarının 2023'te 10 milyar dolara ulaştırmayı umuyor.
Türkiye'nin kendi özel insansız hava araçlarını yaratma çabaları, 1984'ten bu yana Türk devletiyle çatışan PKK ile uzun süredir devam eden mücadelesiyle yakından bağlantılı.
Ankara merkezli savunma analisti Arda Mevlutoğlu'na göre, çatışmaların yeniden canlanması ve denizaşırı ülkelerden İHA tedarik etme ve çalıştırma sorunlarının, Türkiye'nin Savunma Sanayileri Müdürlüğü'nce 2000'li yılların başından itibaren drone'ları "en yüksek önceliğe" dönüştürme yönünde baskı doğurduğunu ifade etti ve şöyle ekledi: "Artık sadece sonuçları alıyoruz."
Ana üreticilerden biri ise, Rusya destekli Suriye rejimine karşı kullanılan Anka-S silahlı insansız hava aracının üreticisi, yarısı devlete ait olan Türk Havacılık ve Uzay Sanayii.
Ancak Türk ordusunun Suriye'de kullandığı filonun büyük bir kısmı -Libya'da ve Dağlık Karabağ'da konuşlandırılan insansız hava araçlarına ek olarak- 2016'da Erdoğan'ın kızı Sümeyye ile evlenen havacılık mühendisi Selçuk Bayraktar'ın fikri.
Üretici firma Baykar'ın yöneticisi olan Selçuk Bayraktar'ın kardeşi Haluk Bayraktar, Şubat ayında verdiği sıra dışı bir röportajda, onlarca yıllık aile işletmesi Baykar'ın yeni kurulan cumhurbaşkanlığı sistemi bağlantıları nedeniyle çıkar yolu bulduğu iddialarına karşı bir kez daha tepki koydu ve bu tür suçlamaları "kirli siyaset" olarak nitelendirerek reddediyordu.
400'den fazla üreticiyi temsil eden bir havacılık ve uzay savunması ortaklığı olan Saha İstanbul'un başkanlığının yanı sıra şirketin yönetim kurulu başkanı olan Bayraktar, Baykar'ın başarısını ailenin yaratıcılığına, ileri görüşlülüğüne ve zahmetli emeklerine bağladı.
Financıal Times