ANALİZ
Amerika'nın siyasi çürümesini tersine çevirmek için çok geç değil
Freedom House'a göre, son 18 yıldır dünya çapında liberal demokrasilerin nicelik ve niteliğinde sürekli bir düşüş yaşanıyor. Gerileyenler arasında ABD'den daha ciddi bir vaka yok.
Amerikan kurumları bir süredir istikrarlı bir şekilde çürüyor ve şu anda büyük bir krizin ortasındalar. Seçmenlerin neredeyse üçte biri, Başkan Joe Biden'ın 2020 seçimlerini çaldığı yalanına inanıyor. Anketler, seçmenlerin, destekçileri arasında bu yalanı yayan ve onu iktidarda tutmak amacıyla 6 Ocak 2021'de Kongre Binası'na saldırıyla sonuçlanan eski başkan Donald Trump'ı yeniden seçmeye hazır olacağını gösteriyor. Aynı Trump, Ukrayna'yı desteklemeyi reddediyor ve yakın zamanda Rusya'yı, ABD'nin koruması için ödeme yapmayan herhangi bir NATO müttefikine saldırmaya davet ediyor.
Siyasi çürüme, bir toplumun kurumları değişen koşullara uyum sağlayamadığı zaman ortaya çıkar. Bu bir nesildir devam ediyor ve şu anda önümüzdeki sekiz ayda ortaya çıkacak devasa bir krizle doruğa ulaşıyor. ABD sistemi, siyasette azınlıkların çoğunluğun iradesini engellemesini kolaylaştıran karmaşık bir dizi kontrol ve denge kurumu etrafında inşa edilmiştir. Bu kurumlar aşırı siyasi kutuplaşmayla birleştiğinde, hükümetin felce uğramasına ve yıllık bütçenin geçirilmesi gibi temel işlevleri yerine getirememesine neden oluyor.
Bu katılıkların bazıları ABD anayasasında yer alıyor. Seçim kurulu, küçük eyaletlerin sakinlerini önemli ölçüde fazla temsil ederken, Senato eşitsiz temsilin büyük bir kaynağı. Nüfusu bir milyonun altında olan Wyoming'e iki senatör veriliyor; Kaliforniya'da da neredeyse 40 milyon kişi yaşıyor. Rutin mevzuat süper çoğunluğun geçmesini gerektiriyor, bu da 100 senatörden 40'ının hoşlanmadığı herhangi bir şeyi engelleyebileceği anlamına geliyor.
Örneğin Ukrayna'ya yönelik finansman konusunda yaşanan çıkmazda özellikle sinir bozucu olan şey, hem Temsilciler Meclisi hem de Senato üyelerinin çoğunluğunun yanı sıra halkın büyük bir bölümünün de böyle bir tedbiri desteklemesi. Ancak bir tasarının geçmesini sağlayamıyorlar çünkü Cumhuriyetçi Meclis üyeleri içindeki inatçı muhafazakar bir grup, yalnızca Ukrayna'nın finansmanına değil, Demokratları içeren her türlü iki partili anlaşmaya da kararlı bir şekilde karşı çıkıyor.
Günümüzün kutuplaşmış Amerika'sında Mega Cumhuriyetçileri sırf karşı tarafı baltalamak adına veto etme eğiliminde. Aylardır güney sınırında daha sıkı güvenlik önlemleri alınması için baskı yapıyorlar. Biden aslında Ukrayna, İsrail ve Tayvan'a finansman sağlamak için onların taleplerini kabul etti; bu noktada hâlâ yalnızca aday olan Trump, başkanın kredi almasını istemediği için anlaşmayı veto etmek üzere müdahale etti.
Amerikan siyasi düzeninin diğer bazı yönleri de kutuplaşmaya katkıda bulundu. Başkanlık sistemi kazananı dört yıllık, değiştirilemez bir süre için kilitliyor ve bu kişi ancak olağanüstü zor bir süreç olan görevden alma yoluyla görevden alınabiliyor. Trump'ın bugün en büyük avantajlarından biri Biden'ın yaşı ve genel olarak sevilmemesi. Parlamenter sistemde parti seçkinleri, başarısız bir liderin yerine daha seçilebilir birini getirmek için harekete geçebilir, ancak bu ABD'de olamaz.
Bu da Amerika'nın parti adaylarını seçme konusunda acı verici derecede uzun süreciyle bağlantılı. İlk önce yapılan oylama sistemi, popüler ön seçimlerle birleştirildiğinde her iki uçtaki adayların lehine oluyor. Kampanya harcamalarını ifade özgürlüğüyle eşitleyen Yüksek Mahkeme kararı nedeniyle, para, ABD seçimlerinde aşırı bir fark yaratıyor.
Bütün bu sorunlar reformla çözülebilir. Devletler, seçmen oylarının orantılı olarak tahsis edilmesini talep edebilir. Çoğulcu oylamanın yerini, seçmenlerin ikinci ve üçüncü sıradaki tercihlerini belirtmelerini gerektiren ve üçüncü tarafların ortaya çıkmasını kolaylaştıracak sıralamalı oylama alabilir. Ülke, kampanya finansmanına daha güçlü kısıtlamalar getirebilir ve Senato'da 60 oyluk çoğunluk şartı kaldırılabilir. Bu liste, seçim kurulunun kaldırılması veya Senato'nun yetkilerinde değişiklik yapılması gibi büyük anayasal reformlara değinmiyor bile. Bunlar şimdilik hayal dünyasında kalıyor.
Bu sorunlar sinir bozucu olsa da, bunlar çok daha büyük bir buzdağının yalnızca görünen kısmıdır. Trump olağanüstü derecede becerikli bir demagog olmasına rağmen, bu dönüşü aşırı sağa doğru iten şey seçmenlerin kendisidir. Popülist politikaların ülke için neden kötü olduğunu anlayan pek çok “normal” Cumhuriyetçi lider var ama yine de kendi tabanlarından korkarak yaşadıkları için bu politikaları destekliyorlar.
Her demokrasi, iyi bilgilendirilmiş ve sistemin dayandığı normları destekleyen bir seçmen kitlesine bağlıdır. Ancak şaşırtıcı sayıda Amerikalı tuhaf komplo teorilerine ve alternatif gerçeklere inanıyor. Anketler, Demokratların Washington'un altındaki gizli tünellerde çocukların kanını içtiğini söyleyen QAnon'u yüzde 17'nin desteklediğini gösteriyor. Cumhuriyetçilerin yarısından fazlası aşıların yararlı olmaktan çok zararlı olduğuna inanırken, birçok Evanjelik, pandemi sırasında kiliselerin kapatılmasının liberallerin kiliselerini kalıcı olarak kapatma kampanyasındaki ilk hamle olduğunu düşünüyor.
Son on yılda ABD toplumunda meydana gelen en büyük dönüşümlerden biri, ülkenin ahlaki değerlendirmesinde yaşanan devrim oldu. Ülke tarihinin büyük bölümünde, halk, ülkenin dünya çapındaki ezilen halklara ilham kaynağı olacağına dair Amerikan istisnacılığının bir versiyonuna inandı.
Bu eskiden özellikle muhafazakarlar için geçerliydi, ancak bugün Mega Cumhuriyetçileri ülkelerinin ahlaki yozlaşmanın pençesine düştüğüne inanıyor. ABD demokrasisine olan inancın yerini, güçlü adamlara ve yurtdışındaki otoriter hükümetlere duyulan hayranlık aldı. Trump, Çin'in Şi Cinping'i ve Kuzey Kore'nin Kim Jong Un'unu halklarını demir bir elle yönettikleri için övüyor.
Cumhuriyetçi parti 1941 öncesi izolasyonculuğuna geri döndü ama bu izolasyonculuk bir farkla. O zamanlar izolasyoncular Amerika'nın saf olduğuna ve yabancı ülkelerle olan ilişkilerinin lekelenmemesi gerektiğine inanıyorlardı. Bugün kendi ülkelerinin arınmaya ihtiyacı olduğuna inanıyorlar.
Amerikan karşıtlığının soldan sağa doğru bu göçünün dünya düzeni üzerinde çok büyük etkileri olduğunu söylemeye gerek yok. Trump'ın Kasım ayındaki zaferi, ABD'nin Ukrayna'ya verdiği desteğin kesin olarak sona ermesi anlamına gelecek. Zamanla Kiev'in Rus kuvvetlerinin eline geçmesine tanık olmak zorunda kalabiliriz. Ancak Vladimir Putin burada durmayacak ve Trump, NATO müttefiklerini korumak için savaşma niyetinde olmadığını açıkça belirtti. Putin, Tucker Carlson ile yaptığı röportajda Polonya veya Litvanya'ya saldırmayacağını söyledi ancak Ukrayna gibi Rusça konuşan bir azınlığa ev sahipliği yapan Estonya'dan bahsetmedi. Bir sonraki doğrama bloğunda Estonya olacak.
Benzer bir mantık Güney Kore ve Japonya gibi Asyalı müttefikler için de geçerli olacaktır. Trump'ın Tayvan'ı Çin işgaline karşı savunacağını düşünen herkesin bir kez daha düşünmesi gerekiyor.
Ancak bu çürüme sürecini tersine çevirmek için henüz çok geç değil. Amerikalıların çoğu, Trump'ın demokrasilerine yönelik oluşturduğu temel tehdidin derinliğini anlamıyor ancak onu biraz farklı politika tercihleri olan normal bir politikacı olarak görüyor. Trump'ın ikinci döneminin ilk dönemi tekrarlayacağını hayal eden hiç kimse onun söylediklerine ve yaptıklarına dikkat etmiyor.
Demokratların, insanları ülkenin karşı karşıya olduğu zorluğun büyüklüğü konusunda uyandırmak için yapacak çok işi var. Eğer bu gerçekleşirse, bir başka dar zafere ulaşmak yerine kararlı bir şekilde kazanma ihtimalleri var. Eğer bu gerçekleşirse, çürüme sürecini tersine çevirecek reformları düşünmeye başlayabilirler. Klasik liberal Amerika'ya inananların, siyasi azınlıkların çoğunlukları engelleme yeteneğini azaltması ve hükümeti daha etkili kılmak için inanılmaz derecede karmaşık süreç ve prosedürlerimizi düzene koyması gerekiyor. Ama önce kazanmaları gerekiyor.
Francis Fukuyama
