Batı, fütüristik yeşil teknolojiler ile yeşil büyümenin bir kombinasyonunun insanlığı iklim krizinden kurtaracağını düşünerek kandırıldı.
Brokoli saplarımızı yediğimiz ve plastik poşetleri reddettiğimiz sürece, iklim değişikliğinin temel nedeninin kapitalizm olduğu ve mevcut yaşam tarzımızın sadece ekolojik çöküşe yol açmayacağı gerçeğini görmezden gelmeye devam edebiliriz. Ama bunu yaparken yoksul Küresel Güney'in emeği ve toprağı sömürülecek.
Ancak yine de Batılı liderler, yeşil kapitalizmin bir efsane olduğu gerçeğine uyanmak yerine, yeşil büyümeye yönelik taahhütlerini iki katına çıkarıyor.
Başkan Joe Biden'dan eski Yunanistan maliye bakanı Yanis Varoufakis'e ve Britanya İşçi Partisi lideri Keir Starmer'a kadar, hem Avrupa'da hem de ABD'de tanınmış kişiler Yeşil Yeni Düzen'in siren çağrısına yenik düştüler:
"Mucizevi bir yenilenebilir enerji ve elektrikli otomobil yatırım programı, sözde sürdürülebilir bir yeşil ekonomiye geçişi teşvik edecek."
Sorun şu ki, en radikal Yeşil Yeni Düzen bile hedeflerine asla ulaşamayacak. Sonuçta, yeşil bir devrim sadece elektrikli araçlara, hidrojen uçaklarına ve yenilenebilir enerjiye geçişi değil, aynı zamanda maddi dünyamızın tamamen elden geçirilmesini gerektirecektir.
Tarım makinelerinden kimyasal gübrelere, inşaat için demir ve çimentoya kadar bağımlı olduğumuz her kaynağın daha yeni, daha yeşil bir versiyonla değiştirilmesi gerekecek. Dolayısıyla uygulanabilir herhangi bir Yeşil Yeni Düzen, 2050'den önce kesinlikle değil, yalnızca GSYH'ye oranla karbondioksit emisyonlarını azaltacaktır. Başka bir deyişle, karbondioksit seviyeleri daha yavaş da olsa yükselmeye devam edecektir.
Bununla birlikte, Yeşil Yeni Düzen vizyonu cezbedici, çünkü kısmen çevre hakkında endişelenmeden tüketim çılgınlığımızı sürdürmemize izin veriyor -suçluluk duygumuzu hafifletmek için yapmamız gereken tek şey bir Tesla satın almak- ve kısmen de Tesla olarak selamlandığı için ekonomik eşitsizliğe sihirli çözüm.
Hayaller, yeşil geçişin, özellikle Amerika ve Avrupa'nın eski sanayi merkezlerinde işçi sınıfı için daha istikrarlı, daha iyi maaşlı işler yaratacağıdır. Ancak Batı'daki işçi patlamasının bedelini dünyanın en yoksulları ödeyecek.
Halihazırda dünyanın en zengin yüzde 10'u (çoğunlukla Küresel Kuzey'de) dünya çapındaki emisyonların yarısından sorumludur, ancak daha yoksul olan yarısı iklim değişikliğinin etkilerinden ilk zarar görecek olanlar olacaktır. Yeşil Yeni Düzen, yükün daha da fazlasını Küresel Güney'e aktaracak. Küresel yoksulluğa pek arzu edilen bir çözüm değil.
Örneğin elektrikli araçları ele alalım. Lityum-iyon pilleri Şili'nin Atacama Tuz Düzlüklerinde bulunan nadir metallerden yapılıyor. Ancak lityum çıkarımı oldukça fazla su gerektiriyor: Tek bir şirket saniyede 1.700 litre yeraltı suyunu çıkarabiliyor.
Yerel halkın temiz içme suyuna erişememesi nedeniyle bu durum halihazırda ülkenin ekolojisine zarar veriyor. Bir diğer önemli metal ise kobalttır ve dünyadaki arzın neredeyse %60'ı, Afrika'nın en fakir ülkelerinden biri olan Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde çıkarılmaktadır.
Kongo'daki kobalt madenlerinde kayıt dışı çalışan yaklaşık 40.000 çocuk var; bunların bazıları altı ya da yedi yaşında, bazıları da tünellere canlı canlı gömülüyor. Ancak bu tür yeni-sömürgeci istismarlar Batı'da gözden uzak kaldığı sürece akıllardan da uzaktır: Batılı uluslar, kapitalizmi sürdürülebilir kılma kisvesi altında Küresel Güney'i yağmalamaya devam ediyor.
Bazı tekno-iyimserler fantastik, henüz icat edilmeyen karbon yakalama teknolojilerinin iklim değişikliği sorununu çözeceğine inanıyor. Ancak bu Negatif Emisyon Teknolojileri (NET), çevreye ve Küresel Güney'e daha da fazla zarar verebilir.
Önde gelen model, Karbon Yakalama ve Depolamalı Biyo-Enerji (BECCS) sistemi, karbon emisyonlarını düşük tutmaya yetecek kadar biyokütle enerjisi üretmek için Hindistan'ın iki katı büyüklüğünde tarım arazisine ihtiyaç duyacaktır.
Bu toprakları yiyecek yetiştirmek için ihtiyaç duyan Hintlilerden mi yoksa Brezilyalılardan mı çalacağız? Yoksa Amazon yağmur ormanlarının daha fazlasını mı keseceğiz?
Bu arada, teknoloji aynı zamanda muazzam miktarda suya da ihtiyaç duyacaktır. Aslında ABD'ye bir yıl boyunca yetecek kadar elektrik üretmek için 400 milyon metrik ton su gerekiyor. Bu mümkün olsa bile, dünya yüzeyinin altında depolanan karbondioksitin dışarı sızma ihtimali yüksek. O zamana kadar daha iyi bir çözüm bulmak için çok geç olacak.
O halde, aslında Yeşil Yeni Düzen, kapitalizmin yüzyıllardır yaptığı gibi, kaynak çıkarma gibi kirli işleri küresel çevre bölgelere kaydıracaktır. Daha 19. yüzyılın ortalarında Marx, kapitalizmin kötü etkilerini başka yerlere kaydırarak görünmez kılma becerisine sahip olduğunu fark etti.
Üç tür yer değiştirmenin olduğunu fark etti: teknolojik, mekansal ve zamansal; bunların hepsi çökmeye açıktı. Bunların hiçbiri Yeşil Yeni Anlaşma için iyiye işaret değil. Teknolojik ilerlemenin çevresel krizin üstesinden gelebileceğine dair ilk fikrin tekno-iyimser bir fantezi olduğunu gösterdik.
İkincisi, çevresel ve toplumsal sorunlarımızı Küresel Güney'e ihraç edebilmemiz, ekolojik emperyalizmin zalim bir biçimidir.
Üçüncüsü, sorunlarımızı gelecek nesillere bırakabilmemiz, insanın aptallığının ve bencilliğinin somut örneğidir.
Peki yeşil kapitalizm çözüm değilse nedir?
Cevabın Marx'ın çoğu yayınlanmamış sonraki yazılarında bulunabileceğine inanıyorum. Solcular da dahil olmak üzere pek çok insanın farkına varmadığı şey, Marx'ın yaşamının sonuna doğru ciddi bir teorik değişim geçirdiğidir - sonunda teknolojik ilerleme ve üretkenliğin, ortak iyiyi amaçlayan güçler olmaktan çok uzak olduğunu fark ettiğinde Dünya'yı yok eden gerçek.
Marx, 1883'teki ölümünden önceki beş yıl içinde kendisini doğa bilimleri incelemelerine adadı ve sonunda kapitalizmin değer biriktirme arayışının, insanlarla doğa arasındaki metabolik ilişkiyi bozarak küresel ölçekte “onarılamaz bir yarık” yarattığı sonucuna vardı.
O andan itibaren, kapitalizmin hem işçileri hem de gezegeni sömürmesine son verecek ve üretimi doğanın daha yavaş döngüleriyle uyumlu hale getirecek bir komünizm tarzını savundu.
İlk olarak, Marx'ın öğrettiği gibi meta değerine dayalı bir ekonomiden toplumsal faydaya (veya kullanım değerine) dayalı bir ekonomiye geçiş yapmalıyız.
Kullanışsız ve ekolojik açıdan yıkıcı, arzu edilen lüks mallar yerine, iklim krizine yanıt vermek için gerekli olan malların üretimine öncelik vermeliyiz. Bu kadar anlamsız ıvır zıvır üretmeyi bıraktığımızda, genel çalışma saatlerini azaltmaya başlayabilir ve yatırım bankacılığı, pazarlama ve danışmanlık gibi tek amacı para kazanmak olan “saçma işlerden” kurtulmaya başlayabiliriz.
Aynı gün teslimat ve 24 saat açık süpermarketler gibi diğer kapitalist aşırılıklar da ortadan kalkacaktır. İnsanları bu şekilde ücretli kölelikten kurtarmak sadece çevreye yardımcı olmakla kalmayacak, aynı zamanda insanların yaşamlarını da iyileştirecek, çocuk bakımına, eğitime ve eğlenceye daha fazla zaman ayrılmasına olanak tanıyacak. Bu yeni sistemde maddi ihtiyaçların karşılanması ve yaşam kalitesinin artırılması, GSYH'den çok daha önemli bir ölçü haline gelecektir.
Kohei Saito, Tokyo Üniversitesi felsefe profesörü
Kaynak: UnHerd
Bu makaledeki fikirler yazarına aittir, TiMETURK'ün editoryal politikasını yansıtmayabilir
