Öğleden sonra güneşi, yüksek vitray pencerelerden geçerek Hindistan'ın doğusundaki Batı Bengal eyaletinin başkenti Kalküta kentindeki Maghen David Sinagogu'na süzülüyor.
Enver Han, göğüs cebinde sinagogun adının işlendiği üniformasıyla iş başında. Gösterişli bir şekilde cilalanmış tik ağacından yapılmış sandalyeleri bakımlı rattan koltuklarla simetrik çizgiler halinde yerleştiriyor. Büyüyen şehirde çok az Yahudi kaldığı için bugünlerde sinagogu ziyaret edenlerin sayısı çok az.
Ancak bu, 44 yaşındaki sinagogun baş bekçisi Han'ın çalışkanlığını veya işindeki gururunu azaltmıyor. Tapınağı temiz tutmak için tozunu alıyor, süpürüyor ve temizliyor.
Yaklaşık 4.000 km uzakta, İsrail 2 aydır aralıksız olarak Gazze'yi bombalıyor ve 15.000'den fazla Filistinli öldürüldü.
Ancak Maghen David Sinagogu'nun sakin salonlarında Filistin-İsrail çatışması hiçbir yankı bulamıyor.
20 yaşından beri Kalküta'nın en işlek iş ve toptan satış pazarı bölgesinde bulunan Brabourne Yolu üzerindeki 140 yıllık Rönesans tarzı sinagogun bekçiliğini yapan Han, “Onlar ayağa kalkıp namazlarını kılıyorlar. Biz oturup namazımızı kılıyoruz. Aramızdaki tek fark bu" diyor.
Yaklaşık 75 yıl öncesine kadar Kalküta'daki sinagoglar doluydu. İlk Yahudiler 18. yüzyılın sonlarına doğru şehre geldi. Bugün, bir zamanlar Hint Yarımadası'ndaki Britanya İmparatorluğu'nun başkenti olan hareketli şehirdeki sinagogların sayısı beşten üçe düşerken, Yahudi cemaatinin sayısı 5.000'den sadece 20'ye düştü.
Ancak iki yüzyılı aşkın süredir değişmeyen tek bir şey var: Sinagogların bekçileri. Nesiller boyunca, komşu Odişa eyaletindeki Kalküta'nın yaklaşık 500 km güneyindeki Puri bölgesindeki Kakatpur adlı bir köyden gelen bekçilerin hepsi Müslüman.
Şehirdeki üç sinagog arasında altı Müslüman bakıcı var; bunların hepsi kendilerine ayrılan odalarda kalıyor ve ara sıra ailelerini ziyaret etmek için evlerine gidiyor. Günün erken saatlerinde işe başlıyorlar, temizlik yapıyor, toz alıyor, cilalıyor, ışıkların ve diğer elektrikli cihazların düzenli olduğundan emin oluyorlar. Ayrıca konuklara ve ziyaretçilere etrafta eşlik ediyorlar; yalnız bu, bugünlerde nadiren gerçekleşen bir şey.
'MÜSLÜMANLARLA YAHUDİLERİN KAVGA ETMESİ ÜZÜCÜ'
Kalküta'daki Yahudiler ya da sinagogların Müslüman bekçileri, İsrail-Filistin savaşının dehşetinden ya da İsrail'in Gazze'yi bombalamasından habersiz değiller.
Dünyadaki diğer birçok şehir gibi Kalküta da sol eğilimli aktivistlerin ve bazı Müslüman grupların Filistin yanlısı protestolarına sahne oldu. Hindu milliyetçisi Bharatiya Janata Partisi'ne (BJP) karşı bir siyasi partinin iktidarda olduğu Batı Bengal'de nüfusun yaklaşık yüzde 27'si Müslümanlardan oluşuyor.
Ancak Müslüman bakıcılar, sinagoglarda çalışmaları konusunda ailelerinden veya toplumdan herhangi bir baskı görmediklerini söylüyorlar.
Han, "Benim için bu sinagog, tıpkı bizim 'Huda kaghar' (camimiz) gibi 'Huda'nın (Allah'ın) evidir. Bugün Gazze ve İsrail arasında Müslümanların ve Yahudilerin kavga olması çok üzücü. Ama onların Tanrı'nın evi aynı zamanda bizim de Tanrı'nın evidir. Hayatımız boyunca buna dikkat edeceğiz.” diyor.
43 yaşındaki Mesud Hüseyin, Maghen David'in yanında yer alan Kalküta'nın en eski sinagogu Neve Şalom'unn tek bekçisi. Dua etmek için düzenli olarak yerel bir camiye gittiğini ancak kimsenin kendisine Yahudi bağlantısı hakkında sorup sormadığıyla ilgili olarak "Dua etmek için camimize gidiyoruz ama kimse, ne sıradan insanlar ne de dini liderler bir şey söylemedi" diyor.
Üniversiteyi bırakan Hüseyin, sinagogla ilgilenen babasının ve kayınpederinin izinden 10 yıl önce Odişa'dan Kalküta'ya geldi. Uzun boylu, zayıf bir adam olan ve memleketinde üniversiteye giden iki kızı olan Hüseyin, Kalküta'nın ilk Yahudilerinin fotoğraflarından oluşan küçük bir sergiyi işaret ederek isimlerini ve tarihlerini ezbere bildiğini söylüyor.
Hüseyin, “Kimse şunu sormadı: 'Neden Yahudi halkı için çalışıyorsunuz?' Ailemden ya da topluluğumdan hiç kimse 'İşini bırak' demedi” diyor ve şöyle ekliyor:
“Mescidimizde namaz kılmaya gidiyoruz. Orada da kimse bir şey söylemiyor. Maulvi [imam] çok arkadaş canlısıdır. Birlikte çay içeriz. Hiçbir zaman 'Mesut, bunu neden yapıyorsun?' demedi. Bir şey söylerse cevap veririm. Ancak tüm sorunların barışçıl yollarla çözülmesi gerektiğine inanıyorum.”
Şehirdeki İsrail karşıtı protestolar sorulduğunda Hüseyin, sinagoglara hiçbir zaman saldırı yapılmadığını belirterek şöyle ekledi:
"Ve asla Kalküta'da öyle bir şey olmayacak. Kalküta'nın insanları çok iyi. Ama eğer olursa, bununla yüzleşeceğiz. En kötü ihtimalle ne olacak? Öldürüleceğiz. Ama burası Tanrı'nın evi. Tanrı'nın bu evi için her şeyle yüzleşmeye hazırız. Biz Müslümanlar buraya gelinceye kadar, topluluğumuzdan buraya [sorun çıkarmak için] gelen herkesle ilk karşılaşan biz olacağız. Böyle olursa mukabele yaparız. Biz hayattayken havralara hiçbir şey olmayacak.”
200 YILLIK HİKAYE
Sinagoglarda görülen inançlar arası bağ, Neve Şalom'un inşa edildiği 1800'lü yılların başlarına kadar uzanıyor. O dönemde Yahudi cemaati yaklaşık 300 kişiden oluşuyordu ve çoğunlukla Irak ve İran'dan gelen Bağdadi Yahudileri zenginlerin ayak izlerini takip ediyordu. Halep doğumlu işadamı Şalom Obadiah Cohen'in 1798'de Kalküta'ya gelen ilk Yahudi olduğuna inanılıyor.
O zamanlar Kalküta, mücevher, tekstil ve diğer kalemlerin yanı sıra afyon tüccarları için işlerin canlı olduğu, imrenilen bir destinasyondu. Doğu Hindistan Şirketi'nin merkezi olan şehre akın eden Parsiler, Ermeniler ve Çinlilerin yanı sıra Yahudi cemaati de gelişti.
Ancak 1948'de İsrail'in kurulmasıyla Kalküta'daki Yahudi cemaatinin çoğu burayı terk etti. Bağımsızlığını yeni kazanan Hindistan, kanlı bir bölünme ve yıkıcı toplumsal isyanların ardından sarsılırken, aileler İsrail'e ve ayrıca Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık ve Kanada'ya taşındı.
Bugün şehirde kalan 20 Yahudinin çoğu 70 yaşın üzerinde. Toplamda, bugün Hindistan'da 30.000 Yahudiden yalnızca 5.000 Yahudi kaldığı tahmin ediliyor.
Beth El Sinagogu yönetim kurulu başkanı, Maghen David'in fahri sekreteri ve Neveh Şalom yönetim kurulu üyesi olan David Aşkenazi, yüzlerce kilometre uzaktaki bir köyden gelen Müslümanların nasıl sinagog bekçisi olduklarından emin değil. Ancak işin nesilden nesile aktarıldığını doğruluyor.
Maghen David'in bekçisi Han, babası Halil Han ve büyükbabası Ajju Han'ın Beth El Sinagogu'nda bekçi olmaları ve iş ararken davasını tartışmaları nedeniyle işi aldı.
Aşkenazi, başka bir eyaletteki Müslüman bakıcıların o zamanlar göçmen olan Yahudilerle bağlantı kurmasının şaşırtıcı olmadığını öne sürüyor:
"İkimiz de yeni bir toprakta yabancıydık; Bağdat'taki Yahudiler ve 500 km güneydeki bir köyden gelen Müslümanlar. Bazı beslenme kurallarımız da benzer." diyor.
Kalküta'da yaşayan ünlü Yahudi yazar, ressam ve kadın hakları aktivisti Jael Silliman, şehirdeki Müslümanlar ve Yahudiler arasındaki dostluk hakkında “Bunu düşünmüyorum bile. Bu normal. Bu doğaldır. Biz Bağdadi Yahudileri yüzyıllar boyunca Osmanlı İmparatorluğu'nda ve Ortadoğu'da Müslümanlarla birlikte yaşadık. Biz Arap Yahudileriyiz” diyor.
Silliman, Kalküta'daki bağa, 1881'de kurulan ve öğrencilerin yüzde 90'ının Müslüman olduğu şehrin Yahudi Kız Okulu bir örneğini verirken "Bu da sinagoglarımızın Müslüman bekçileri gibi bir umut ışığıdır" diyor.
'MÜSLÜMANLARIN DOĞAL TERCİHİ'
Küresel Yahudi tarihi üzerine ders verdiği Kalküta Başkanlık Üniversitesi'nde tarih alanında yardımcı doçent olan Navras Jaat Afreedi, başlangıçta Kalküta'da zengin Bağdat Yahudilerinin Müslümanları evlerinde aşçı olarak işe aldığını söylüyor.
Afreedi, "Yahudi ve Müslüman dostluğunun arkasında öne çıkan faktörler putlara tapınmamak ve benzeri beslenme kısıtlamalarıydı" diyor ve ekliyor: "Bu ikincisi Bağdadi Yahudilerini Müslümanları aşçı olarak çalıştırmaya teşvik ediyor. Sinagoglar ortaya çıktığında, Müslümanlar bakıcılar için doğal bir seçim haline geldi. Arap-İsrail çatışması Hindistan'daki Yahudiler ve Müslümanlar arasındaki tarihi samimiyete zarar vermedi." diyor.
Ancak Gazze'de devam eden savaş bekçilerin aklında.
Maghen David'in üç bakıcısından en yaşlısı olan 48 yaşındaki Şeyh Gufran, sinagogun tik ağacından yapılmış sıralarını titizlikle parlatırken, "'Mezhab'ımız (inancımız) bize nefret etmeyi öğretmiyor. Ne zaman namaz kılsam, savaşta (Gazze ve İsrail'de) acı çeken tüm dinlerden insanlar için dua ediyorum. Müslümanlar orada acı çekiyor. Yahudiler acı çekiyor. Umarım acıları bir an önce son bulur” diyor.
Aşkenazi bazı dini kitapları Gufran'a veriyor ve ondan dikkatlice tozunu almasını istiyor. "Kitaplar eski ve değerlidir ve dikkatli kullanılması gerekir."
Gufran'ın da dua vakti geldi. Sinagogdan çıkıyor, yüzünü batıya çeviriyor ve avluda dua etmeye başlıyor.
Kaynak: El Cezire
