ÇEVİRİ-ANALİZ
Katar'a yaptırım amaçlayan 13 madde:
KİK zirvesi sonrası Arap Postası'nda yapılan haber-analizde yapılan değerlendirme şöyle;
1- İran ile diplomatik temsilin azaltılması, ataşelerin kapatılması ve iki ülke arasındaki ticari işbirliğinin, İran'a uygulanan uluslararası yaptırımlara aykırı olmayacak şekilde sınırlandırılması (askeri alanda koordinasyon ve devasa ekonomik ilişkilere ek olarak özellikle BAE'nin Tahran ile siyasi ilişkileri olduğunu belirtmek)
2- Türk askeri üssünün derhal kapatılması ve onunla Katar topraklarında herhangi bir askeri işbirliğinin sona ermesi (bu üssün kuşatma başladıktan sonra kurulduğunu ve kuşatma altındaki ülkelerden herhangi bir askeri saldırıyı önlemeye çalıştığını unutmayın).
3- Terörist, mezhepçi ve ideolojik örgütler olarak nitelendirilen (Müslüman Kardeşler-IŞİD-El Kaide-Fetih El-Şam grubu- Hizbullah) ile ilişkilerinin kesildiğini duyurmak.
(Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah el-Sisi'nin, Müslüman Kardeşler mensubu olan devrik Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi tarafından Savunma Bakanı pozisyonuna atandığını ve Kardeşler'e mensup olan Mursi iktidara geldikten sonra ve Suudi Arabistan Krallığı hükümdarı Kral Selman bin Abdülaziz'in de kabul ettiği Müslüman Kardeşler'in dini otorite saydığı Şeyh Yusuf El Kardavi'yi önünde yemin ettiğini unutmayın.)
4- Aşırılık yanlısı terör örgütleri olarak tanımlanan ve dört ülkede terör örgütleri listesinde yer alan örgütlere her türlü Katar finansmanının durdurulması (dünyanın geri kalanı tarafından terörist olarak görülmeyen isimleri ve muhalefet örgütlerini içeren politik bir liste).
5- Katar, abluka altına alan ülkelerin "Listelenen tüm terörist unsurları ve Dörtlü'nün gerektirdiği unsurları" teslim ederek teslim olana kadar mallarına el koyar ve bu unsurlar hakkında gerekli bilgileri verir.
6- Al Jazeera Media kuruluşunun kapatılması.
7- Abluka yapan ülkelerin ülkelerin içişlerine ve dış menfaatlerine müdahale etmek olarak tanımladıkları, bu ülkelerin vatandaşlığına sahip herhangi bir vatandaşın vatandaşlığa alınmasının engellenmesi, vatandaşlığa alınanların iade edilmesi ve bu ülkelerin muhalif unsurlarıyla ilişkilerin kesilmesi.
8- Önceki yıllarda Katar politikasından dolayı dört ülkenin tanımladığı tüm mağdur ve kayıpları nedeniyle tazminat ödenmesi
9- Katar'ın Körfez ve Arap çevresiyle askeri, siyasi, ekonomik, sosyal ve güvenlik açısından uyum, 2013 Riyad Anlaşması ile 2014 Riyad Ek Anlaşması'nı aktif hale getirme taahhüdü (Arap ülkelerinin ve diğer Körfez ülkelerinin çoğunun abluka ülkelerinin pozisyonlarını desteklemediğini ve bazılarının Müslüman Kardeşler'e bağlı güçler tarafından yönetilmesinde rol aldığını ve İran ve Türkiye ile ilişkileri olduğunu kaydedildi.)
10- Katar tarafından desteklenen rakipler ve bu desteğin türleri hakkında bilgi verilmesi.
11- Katar'ın doğrudan ve dolaylı olarak desteklediği medyayı kapatmak.
12- Bu taleplerin 10 gün içinde onaylanması, aksi takdirde geçersiz sayılacaktır.
13- Herhangi bir anlaşma, ilk yıl için ayda bir, ikinci yıl için üç ayda bir ve on yıl boyunca yılda bir kez hazırlanacak net hedefler belirleyen bir mekanizma ile periyodik takip raporlarını içerecektir.
Ancak Katar'ın egemenliğini ihlal eden çok ağır olarak değerlendirilen bu 13 madde açıklandıktan ve Doha'nın ablukayı aşma ve Türkiye ile ittifakını güçlendirme hamlesiyle birlikte Temmuz 2017'de, yani boykottan bir ay sonra, daha az sert olan ve şu özelliklerle sözkonusu 13 madde ile karakterize edilen 6 İlke ortaya çıktı;
6 İlke (Temmuz 2017)
1- Aşırılık ve terörizmle her türlü şekilde mücadele etme ve finansmanını engelleme veya güvenlik sağlama taahhüdü.
2- Kışkırtma, nefret veya şiddet içeren konuşmalara son vermek.
3- Körfez İşbirliği Konseyi çerçevesinde 2013 Riyad Anlaşması ve Tamamlayıcı Anlaşması ve 2014 yılı uygulama mekanizmalarına tam bağlılık.
4- Mayıs 2017'de Riyad'da düzenlenen Arap İslami Amerikan Zirvesi'nin sonuçlarına bağlılık.
5- Ülkelerin içişlerine karışmaktan veya yasa dışı kuruluşlara destek vermekten kaçınmak.
6- Uluslararası toplum karşısında, uluslararası barış ve güvenliğe tehdit oluşturmaları nedeniyle her türlü aşırılık ve terörizme karşı koyma sorumluluğunu kabul etmek.
BAE isteksizce sakin
ABD yönetiminin son günlerinde bir Körfez uzlaşması veya daha doğrusu Suudi-Katar uzlaşması sağlama girişimlerinden bahsetmeden önce bile söz konusu 13 talep, ‘6 İlke' olarak ifade edilen şeylerle eşdeğer.
Ancak uzlaşma görüşmelerinde en uzlaşmaz taraf olarak görülen BAE'nin bile bu 13 talebin üstesinden gelmeye çalışıyor gibi görünmesi dikkat çekicidir.
Aralık 2020'de, Emirlik siyasi analisti Abdul Khaleq Abdullah'ın bir tweet'i yaygın tartışmalara yol açmıştı ve sonunda silmek durumunda kaldı.
Abdullah tweet'inde şunları söylemişti: "Körfez uzlaşma treni, BAE'nin önceden bilgisi ve onayı olmadan tek bir milimetre hareket etmeyecek."
Emirlik siyasi analisti Abdul Khaleq Abdullah, önceki tweet'lerinden farklı olarak sakin bir tonda, boykot yapan ülkelerin sunduğu 13 koşulun 6 ilkeyle değiştirildiğini, bunun "geçici olarak geçerliliğinin sona erdiğini" söyledi.
Amerikan Al- Hurra internet sitesine verdiği bir röportajda Abdullah, şu anda özel bir koşul veya talep olmadığını, "sadece Katar'ın bağlı olduğu bir dizi ilke" olduğunu söyleyerek şunları ekledi;
“Şimdi gerekli olan, boykota verilen zararı sınırlamak ve üstesinden gelmektir, çünkü bu çatışma içimizdeki en kötü durumu ortaya çıkardı. Herkes boykottan etkilendi ve bu nedenle Katar ve Dörtlü ülkeleri mutabakata varmaya hazır. Suudi Arabistan'ın kabul ettiği şey BAE, Mısır ve Bahreyn tarafından kabul edilecektir.”
13 talep yerine getirildi mi?
Mısırlı siyasi analist Amr El-Şobaki'ye göre, muhtemelen Kahire, Müslüman Kardeşler'i desteklemeyi bırakma koşulu üzerine odaklanacak ve bunu uzlaşmada "ana sorun" olarak nitelendirecek. Buna göre 2013'te Mısır'da Müslüman Kardeşler'in yönetimini deviren kitlesel gösterilerden bu yana Katar'ın ev sahipliğini yaptığı grup üyeleri zorlanacak.
Körfez bölgesinde siyaset ve jeopolitik faktörler konusunda uzmanlaşmış bir analist olan Nabil Nouira ise, krizin başından bu yana sunulan 13 talebin veya 6 ilkenin uzlaşmaya ve Katar Emiri'nin Körfez zirvesine katılımına yol açan "müzakerelerin odağı" olacağına inanmıyor.
Nouira, Amerikan Al- Hurra web sitesine yaptığı açıklamada, Suudi Dışişleri Bakanı Adel Al-Cubeyr'in daha önce "pazarlık edilemez" dediği 13 şarttan herhangi birini Katar'ın uygulayacağını da reddetti.
Ancak Nouira, medya yaptırımı hususunda anlayışla karşılaşılabileceğini de sözlerine ekledi ve "El Cezire kanalının özellikle Suudi Arabistan'a yönelik eleştirisinde bir azalma görebiliriz” diye konuştu.
Analist, krizin başlangıcında ortaya çıkan talepleri "gerçekçi değil" şeklinde nitelendirerek, "Katar'a o sırada en büyük baskıyı yapmak için çok hırslı olduklarını" söyledi.
Nouira, "Ancak Katar'ın bu baskılara direnmesiyle, bu talepler gerçek dışı hale geldi. Ada veya Katar'daki Türk askeri üssü veya diğerleri kapatılmayacak" ifadelerini kullandı.
Nouira, 6 ilkeyle ilgili olarak, "Bunlar çok genel ilkeler ve Katar bunlarla hiçbir ilgisi olmadığını iddia ediyor. Doha, diğer ülkeler gibi terörle ve bunun finansmanı ile mücadele ettiğini iddia ediyor. Kendi bakış açısına göre kışkırtma ve nefret yayma eylemleri de yapmıyor” diye konuştu.
Katar'ın yaptığı feragat, tazminat taleplerinde 5 milyar dolardan vazgeçmesi oldu
Katar, Doha'nın abluka ülkelerine karşı açtığı davaları, ister Dünya Ticaret Örgütü'nde ve hatta diğer kurumlarda açılmış olsun, dondurmayı kabul etti.
Katar Havayolları, Temmuz 2020'de internet sitesinde yaptığı açıklamada, bu ülkelerin 2017'den bu yana Doha'ya uyguladığı boykot önlemleri nedeniyle dört ülkeden 5 milyar dolar tazminat talep eden uluslararası tahkim mahkemesinden önce dört talepte bulunduğunu söyledi.
Katar'ı hava yolunu kapatan dört ülke, Uluslararası Adalet Divanı'nın kararının ardından Doha'nın Katar Havayolları'na uygulanan abluka nedeniyle Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü'ne şikayette bulunmaya devam etmesine izin vermesinin ardından yasal belirsizliğe girdi.
Katar, Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü'ne (ICAO), dört ülkenin 1944 Sivil Havacılık Sözleşmesi uyarınca geçiş özgürlüğü haklarını ihlal ettiklerini söyleyerek şikâyette bulundu.
Ancak dört ülke, Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü'nün yargı yetkisinin olmadığını ve anlaşmazlığı çözme yetkisinin havacılık konularının ötesine geçtiğini, yetkili kurumun yalnızca Uluslararası Adalet Divanı olması gerektiğini kanıtlamak amacıyla davayı Uluslararası Adalet Divanı'na taşıdı.
Ancak Uluslararası Adalet Divanı itirazı reddetti ve konunun (ICAO) yargı yetkisine girdiğine karar verdi, bu da Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü'nün davayı göreceği anlamına geliyor.
Uluslararası Adalet Divanı'nın Temmuz 2020'deki kararını takiben, Katar Airways, havacılığa abluka getirilmesi nedeniyle Emirlikler, Bahreyn, Suudi Arabistan ve Mısır'ın her birine karşı yatırım anlaşmazlıklarında 5 milyar dolar tazminat talep eden dört uluslararası tahkim talebinde bulundu. Ayrıca davaya bakmak için uluslararası hakemlerin atanmasını talep etti. Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü kurallarına göre, çatışmanın her bir tarafının kendisinden önce bir hakem ataması da buna dahil.
Uzlaşma mı, sakinlik mi?
Bu uzlaşmayı, koşullarını ve taraflarını yargılamak için henüz çok erken.
Bununla birlikte, ilk göstergeler, Doha ile Riyad arasında başlangıçta varılan anlaşmanın Kahire ve Abu Dabi için tatmin edici olmadığını, çünkü her iki taraf da Katar'ın siyasi İslam gruplarıyla, özellikle de Müslüman Kardeşlerle ilişkilerini kesmesini ön koşul olarak koyuyorlar. Bu durum ise, ülkenin egemenliğine bir tecavüzü meydana gelebilecek değişikliklere kapı aralamak olarak algılanıyor. Bu noktada bazı analistlere göre, bir tarafta Mısır ile BAE ve diğer tarafta Suudi Arabistan arasındaki ilişkilerden bahsetti.
Belki de olan şey, Doha ile 3 ülke, Mısır, BAE ve Bahreyn arasında bir ateşkes ile Suudi-Katar uzlaşmasıydı.
Arap Postası