TİMETURK I HABER MERKEZİ
Melahat KEMAL
Kıbrıs sorununu çözmek üzere Pazartesi günü başlayan ve Çarşamba gecesi sona eren müzakerelerden ardından, BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, bugün garantör ülkelerin katılımıyla düzenlenecek uluslararası konferansın açılışını yapacak.
Garantör ülkeler Türkiye, Yunanistan ve İngiltere dışişleri bakanları ile adanın her iki tarafından delegasyonların katılacağı uluslararası konferansın ana gündem maddesi "Güvenlik ve Garantiler" olacak. Konferansta Avrupa Birliği de "gözlemci" sıfatıyla yer alacak.
Peki Kıbrıs'ta bugün yaşanan sorunların temelinde ne var? Bu noktaya nasıl gelindi ve müzakerelerin ardından neler yaşanacak?
ANLAŞMAZLIĞIN GEÇMİŞİ
1914 yılına kadar Osmanlı İmparatorluğu'nun hakimiyeti altında bulunan Kıbrıs bu tarihte İngiltere tarafından resmen işgal edildi.
1950'li yıllarda, Güney Kıbrıs'taki Yunanlılar, Yunanistan ile birleşmek amacıyla İngiltere'ye karşı bir gerilla savaşı başlattı.
1960 yılında Londra, Yunanlılar ile Türkler arasında güç paylaşımına dayanan bir düzenleme ile adaya bağımsızlığını verdi.
KIBRIS NE ZAMAN VE NEDEN İKİYE BÖLÜNDÜ?
1974 yılında Kıbrıs'taki askeri cunta yönetimi Kıbrıs devlet başkanı Makarios'a karşı bir askeri darbe düzenledi. Yunanistan bu darbe ile Kıbrıs'ta daha fazla söz sahibi olarak adayı kendisine bağlamayı planladı.
Düzenlenen darbeye karşı Türkiye, askeri bir operasyon düzenleyerek adanın kuzey kesiminin kontrolünü ele geçirdi. Türkiye'nin bu hareketi ile kuzeydeki Yunanlılar güneye, güneydeki Türkler kuzeye göç ettirildi.
1983 yılında adanın kuzey kesimi Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti olarak ayrıldığını ilan etti. O tarihten bu yana Cumhuriyeti sadece Türkiye resmi bir devlet olarak tanıdı.
Hali hazırda adada 30 bin Türk askeri bulunuyor.
ŞU ANDA NE OLUYOR?
Adadaki tarafların "yeniden birleşmesi" meselesi uzun yıllardır tartışılıyor, ancak son zamanlarda yürütülen müzakereler, bu tartışmanın bir anlaşma ile sona ereceğinin sinyallerini veriyor.
Amaç, iki devletin federatif bir çatı altında birleştirilmesi.
Bu çatı altında birleşecek olan iki devlet büyük oranda otonom olacak, ancak federatif yapının tek bir devlet başkanı olacak. Rum tarafı Nicos Anastasiades tarafından ve Türk tarafı Mustafa Akıncı tarafından temsil edilecek.
Tarafların temsilcileri bugün Türkiye, Yunanistan ve İngiltere garantörlüğünde bir görüşme gerçekleştirecek.
Müzakerelerin koordinasyonu, Birleşmiş Milletler tarafından sağlanıyor. BM özel temsilcisi Espen Barth Eide her iki tarafın çok istekli olduğunu belirtirken "Anlaşmaya varmak zor olacak ancak imkansız değil" dedi.
İsviçre'nin Cenevre kentinde gerçekleştirilen müzakereler BM'nin yeni Genel Sekreteri Antonio Guterres tarafından "tarihi bir fırsat" olarak değerlendirildi.
ANLAŞMANIN ÖNÜNDEKİ ENGELLER NE?
Müzakerelerde anlaşmaya varılmasının önündeki en önemli engeller toprak ve mülkiyet olarak görülüyor.
Güneyden kuzeye sürülmüş Türkler ve kuzeyden güneye yerleştirilmiş Rumlar anlaşma vasıtasıyla geri dönme hakkına sahip olacak olsalar da bu durum on yıllardır yerlerinde kökleşmiş çoğu aileyi yerinden koparmak anlamına gelecek.
Bu sorunun toprak değişimi ve maddi tazminat ile halledilmesi planlar arasında olsa da faturayı kimin üstleneceği belirsizliğini koruyor.
HARİTALAR SUNULDU
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ile Güney Kıbrıs Rum kesimi arasındaki kara sınırının da yeninden değerlendirilmesi gerekiyor.
Toprak konusu ise Çarşamba akşamı iki tarafın haritalarını masaya getirmesiyle konuşulmaya başladı. Akıncı ile Anastasiadis kendi haritalarını sundu. Haritalar, iki tarafın harita uzmanlarının kontrollerinin ardından BM'nin çelik kasasına alınarak kilitlendi.
TÜRK ASKERİ KUZEY KIBRIS'TAN ÇEKİLECEK Mİ?
Önem arz eden bir diğer konu da güvenlik meselesi. Güney Kıbrıs kesimi, kuzeyde bulunan 30 bin Türk askerinin ülkeden çıkarılmasını talep ediyor.
Anlaşmaya varıldığı takdirde biri kuzey biri de güney kesimde olmak üzere iki ayrı referandum düzenlenecek. Oylamanın yaz aylarında yapılması tahmin ediliyor.
MÜZAKERE VE MUHTEMEL ANLAŞMA NEDEN ÖNEMLİ?
Kıbrıs meselesi geçmişte her ikisi de NATO üyesi olan Türkiye ve Yunanistan'ı savaşın eşiğine getirmişti.
Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne katılmasının önündeki en büyük engellerden biri olarak da Kıbrıs meselesi gösteriliyor.
Anlaşmanın sağlanmasının iki seneden beri 'terör' saldırıları, siyasi krizler ve mülteci meselesi ile meşgul olan Avrupa açısından iyi bir gelişme olacağı aktartılıyor.
