Muhalif Rus lider Nemstov'u Kadirov mu öldürttü?

Çeçenistan'ın diktatör lideri Ramazan Kadirov, Rus başkanı Vladimir V. Putin'in önemli bir muhalifi olan Boris Nemtsov Y. cinayetini çevreleyen entrikanın merkezinde duruyor. Yoğun bir hafta sonu öncesinde kafes dövüşü izlemek için dışarı çıktığı gece, Kadirov bir şeyleri temizlemek istedi ve Instagram'da : ''Ben kendimi tamamen Putin'e adadım ve hayatımın sonuna kadar Rusya'nın düşmanlarına karşı direnmeye hazırım'' diye yazdı.

Bugün sorulan şey; Kadirov'un Putin'e olan sadakati değil Putin'in Çeçenistan'da istikrarı kazanmak için Faust pazarlığı yapıp yapmadığıdır. Rusya, zamanında Müslüman ayrılıkçıları bastırmak için tüyler ürperten iki savaşa girmişti.

Putin muhalifleri, O'nun Kadirov'a mali destek için Moskova'ya bağlı ve mutlak Şeriat hukukundan ziyade seçici kurallarla Çeçen ayrılıkçıların hayal ettiği İslam cumhuriyetini kurma yetkisi verdiğine konusunda uyarılarda bulundu. Kadirov'un şu anda güç arayışında olduğunu ve Kuzey Kafkasya'nın sivri tepelerinin onun tabanının ötesinde olduğunu söylüyorlar.

Yerel güvenlik güçlerinin federal yetkililere bağımlı olduğu diğer bölgelerin aksine Kadirov, Kadyrovtsy diye bilinen kendi iç güvenlik birliklerini kontrol ediyor. Kadirov, yurt içinde ve yurt dışında muhalifleri acımasızca ortadan kaldırmasıyla biliniyor. Moskova'da bile ceza almadan istediğini yaptığı için güvenlik birimleri tarafından da ciddi tepki alıyor.

Carnegie Moskova Merkezli Kafkasya uzmanı Alexey Malaşenko: ''Rusya Federal Güvenlik Servisi (FSB) Ramazan'dan nefret ediyor çünkü O'nu kontrol edemiyoruz. Moskova'da bile istediği her şeyi yapıyor. Putin ile bir anlaşması yoksa kimse O'nun ekibinin üyelerini tutuklayamaz'' dedi.

Nemtsov, son zamanlarda böyle bir güvenlik düzenlemesinin içinde tehlikeler olacağına dikkat çekmişti. Çeçen başkentin yeni futbol arenasında düzenlenen bir mitingde Kadirov'un birlikleri Kadirov öncülüğünde ''Allah büyüktür!'' naraları attıktan sonra; Nemtsov Facebook'a : ''Putin'in bugün Grozni stadyumunda 20.000 silahlı Kadyrovtsy'i toplayarak nereye varmak istediğini anlayamıyorum,'' diye yazdı.

Nemtsov : Peki şimdi ne olacak? Ülke bir krize giriyor. Bölgelerin desteği de dahil olmak üzere hiçbir şey için yeterli miktarda para yok. Putin ve Kadirov arasındaki dile getirilmeyen anlaşma bitti. 20.000 Kadyrovtsy nereye gidecek? Ne talep edecek? Nasıl davranacak? Moskova'ya ne zaman gelecek?

Yetkililer, Kadirov ya da O'na yakın birinin Nemtsov 'un ölümü ile alakalı olduğuna dair bir kanıt bulamadı ama buna rağmen beş Çeçen şüpheliyi gözaltına aldı.

Nemtsov'un ölümünün arkasında Kremlin'in olduğuna inanan müttefikleri bile soruşturmanın Moskova'da güvenlik hizmetleri şefleri ve Çeçen lideri arasında tehlikeli bir sürtüşme oluşturduğunu söylüyor.

Sekiz yıl boyunca Putin, suikastleri,işkence ve diğer insan hakları ihlallerini görmezden gelerek Kadirov'un üstünlüğünü sürekli onayladı. Aynı zamanda, Kremlin Grozni'yi ışıltılı Kafkas vahası haline çevirmesi ve bununla beraber Kadirov'a ağır silahlı milis kuvvetlerini toplaması ve yeniden oluşum çabaları için finans sağladı.

Sonuç olarak sevenleri ve karşıtları Rusya'nın görmediği çok ilginç siyasi bir kişilik olduğunu kabul ediyorlar: Şimdilik "İslamcı" diktatör, "Rus milliyetçisi" ve sert bir" Putin taraftarı".

Kadirov, kişisel rakipleri ve muhaliflerini öldürdüğü cinayetlere bağlı olarak son aylarda Putin'in Ukrayna siyasetinde güçlü destekçilerinden biri olarak ortaya çıktı. Rus yanlılarını desteklemek için Çeçenistan'dan Ukrayna'ya savaşçı ve silah akımına izin verdi.

Kadirov, Ukrayna'nın Avrupa'ya kaymasını protesto etmek için Moskova'da büyük "anti-Maidan" mitinginin lideri oldu. Ocak ayında Charlie Hebdo olaylarından sonra Grozni'de kitlesel bir gösteri yaptı.

''Hz Muhammed'i seviyoruz'' posterlerini şehir boyunca binalara asılı.

Cumartesi akşamı Kadirov, Grozni ana spor arenasının VIP bölümünde lüks bir kanepe üzerinde uzanarak kanlı kafes dövüşlerini izliyordu.

Kırmızı beyzbol şapkası ve yerel Akhmat Dövüş Kulübü forması giyen Kadirov 'Gece Kurtları'nın lideri Aleksandr S. Zaldostanov'un yanına oturdu. Kadirov, uluslararası mücadele veren genç yerel sporcuları yüreklendirmek istiyordu.

Kadirov, Çeçen dilinde : ''Tut O'nu!", ''Kendine güven!'' ''Hadi, saldır!'' diye bağırıyordu.

Kadirov, çok merhamet duymaz. Tanınmış araştırmacı gazeteci Anna Politkovskaya ve insan hakları savunucusu Natalya Estemirova da dahil olmak üzere Rusya'nın en sarsıcı, siyasi cinayetleri ile bağlantısı vardı. Natalya Estemirova'nın arkadaşları 2009 yılında Grozni'deki dairesinden kaçırılmadan aylar önce Kadirov'un O'nu şahsen tehdit ettiğini söyledi.

Çeçenistan'nın ünlü aşiret siyasetinden Kadirov'un iki sert rakibi, cinayetlerle bertaraf edildi. 2008 yılında Ruslan B. Yamadayev Moskova'nın merkezinde arabada otururken vurularak öldürüldü. 2009 yılında kardeşi Sulim B. Yamadayev ise Dubai'de öldürüldü. Dubai yetkilileri Adam Delimhanov için tutuklama emri çıkarttı.

Kadirov'un korkunç işkence ve diğer insan hakları ihlallerini belgeleyen eski koruması Umar İsrailov 2009 yılında Viyana'da öldürüldü.

Kadirov geçmiş suçlamaları pas geçti ve Nemtsov hakkında soru sorulduğunda aynı şekilde önemsemez bir tavır takındı.

Gece ağır silahlı muhafızları etrafındayken Kadirov bir muhabiri ''Ben bir dedektif miyim?''diye tersledi.

Abartılı bir kahkaha atarak : ''Bu Soruşturma Komitesine, savcılığa, FSB'ye sorulması gereken bir soru. Ben bilmiyorum. Ben Çeçen Cumhuriyeti başkanıyım bir Moskof değilim'' dedi.

Rahatsız edici soruların kısa sürede bitmesi pek mümkün görünmüyor.

Yetkililer beş Çeçen'i göz altına aldıklarını duyurduktan sonra Kadirov'un rolü hemen başladı. Kadirov Instagram üzerinden tuhaf bir şekilde Dadayev'in ''Gerçek bir Rus vatanseveri " olduğunu bizzat bildiğini yazdı.

Birkaç gün sonra Putin Kadirov'a devlet ödülü verince bazı sorular yeniden anlam kazandı. Kadirov ile birlikte ödül alan Andrei K.Lugovoi, çayına karıştırılan polonyum 210 tipi zehirle öldürülen eski FSB yöneticisi Aleksandr V.Litvinenko'ya düzenlenen suikastin şüphelilerindendi.

Nemtsov, ilk Çeçen savaşını protesto etmek için bir milyon imza toplayan iyi bir öncü olarak biliniyordu ve hükümetin soruşturmasından şüphe duyanlar, bu cinayette Çeçenleri suçlamanın 'uygun olduğu'nu söylüyorlar.

Kadirov'un destekçileri, Instagram üzerinden Moskova'daki düşmanların Kadirov'un Putin'le olan ilişkisini hafife aldıklarını söyledi.

Şüphelilerin yakınları onların masum oldukları konusunda ısrar ediyor.

İki şüphelinin annesi olan Zulai A. Gubasheva evinde yapılan bir röportajda : ''Çocuklarımı tanıyorum. Onlar suçlu değil'' dedi.

Hapishanede şüphelileri ziyaret eden Moskova İnsan Hakları Gözlemcileri, işkence olabileceğine dair işaretler olduğunu söylediler ve "başlarda yapılan itiraf raporlarına rağmen zanlılar şimdi bütün bu suçlamaları reddediyor gibi görünüyorlar" ifadelerine yer verdiler.

Ara sıra patlamalar olsa bile 1.3 milyondan fazla nüfusu ile Çeçenistan, son yıllarda Kadirov'un otoriter yönetimi altında, Dağıstan ve İnguşetya'ya nispetle Suriye ya da İslam Devleti'nin yıkıcı etkilerinden daha az etkilenmiş gibi görünüyor.

Putin'in portreleri, 2003 yılında cumhurbaşkanı olan ve 2004 yılında öldürülen Kadirov'un babasının fotoğrafları gibi yeniden inşa edilen Çeçen başkenti boyunca asıldı.

Çeçen hükümeti ile birlikte aşırılığa karşı gençlere rehberlik yaparak çalışan İslam Saidayev, Çeçenlerin Nemtsov'u öldürmüş olma fikrini reddediyor. Saidayev, "Muhalefet lideri savunulamayacak bir sistemi benimseyerek kendi ölümünü hazırladı" diyor.

''Rusya Federasyonu büyük bir trendir. Belki yanlış yöne gidiyor ama bunu kimse durduramaz. Nemtsov pistte durdu ve durdurmaya çalıştı. Tabi tren de onu ezip geçti.''

''Kötü bir şey olduğunda Çeçenler tarafından yapılmıştır görüşü yaygınlaşmıştır.''

Editörün Notu: Orijinali New York Times gazetesinde "Chechen's Ties to Putin Are Questioned Amid Nemtsov Murder Case" başlığıyla yayınlanan makale, Ayşe Aydın tarafından TİMETÜRK için tercüme edilmiştir.