Yerel para birimi tarihi düşük seviyeye düştükten sonra geçen hafta Lübnan'ı kasıp kavuran protestolar, halihazırda feci bir ekonomik ve siyasi krizin ortasında olan ülkenin dertlerini artırdı.
Çarşamba günü, Lübnan lirası Ekim 2019'dan bu yana değerinin yaklaşık yüzde 85'ini fiilen kaybederek ABD doları karşısında (1 dolar 10.750 Lübnan lirası) rekor seviyede düştü.
24 yaşındaki Beyrut protestocu Layal Seblani, Middle East Eye'a “İnsanların fazla parası yok. Zamanla biriken pek çok şeyin ardından 1 dolar 10.000 lirayı vurdu." dedi.
Birleşmiş Milletler'in Mayıs ayı raporuna göre ülke nüfusunun yarısından fazlası yoksulluk içinde yaşıyor.
Ocak ayında ise, 7 aydır tam olarak işleyen bir hükümete sahip olmayan ve nakit sıkıntısı çeken Lübnan'ın koronavirüs önlemleri nedeniyle ekonomik fakirliği daha derinleşti.
Aynı ay Trablus'taki protestocular, gerçek mermi kullanan güvenlik güçleriyle çatıştı. Bir protestocu öldürüldü ve yüzlerce kişi yaralandı.
Şubat ayında, Beyrut limanı patlaması soruşturmasına başkanlık eden yargıç, geçici Başbakan Hasan Diab ve üç eski bakanı iddialar üzerine suçlayıp görevden aldı.
Barikatlar ve söylentiler
Geçen hafta öfkeli protestocular, Lübnan ordusu ve güvenlik güçlerinin baskısıyla karşı karşıya kalırken, arabalarla, yanan lastiklerle ve çöp bidonlarıyla ülke genelindeki yolları ve otoyolları kapattılar.
Protestolarda Beyrut'a giden ana yollar aralıklı olarak kapatılırken, barikatlar kuzeyde Akkar'a ve güneyde Sour'a kadar ulaştı.
Protestocular, Cumhurbaşkanı Michel Avn ve Merkez Bankası Başkanı Riad Salameh aleyhinde tezahürat yaparken Lübnan'daki yaygın ekonomik yolsuzluğuna bir son verilmesi çağrısında bulundu.
Sosyal medyada protestocuların çoğunun Avn ve müttefiklerini, özellikle de Hizbullah'ı eleştiren siyasi partilerin partizanları olduğu söylentileri dolaşıyor.
Yeni seçilen geçici başbakan Saad Hariri'nin ağabeyi milyarder Bahaa Hariri ve Lübnan Kuvvetleri Partisi lideri Samir Geagea iddiaları resmen yalanladı.
Ancak protestocu Seblani, MEE'ye, büyük ölçüde ülkenin iktidardaki siyasi partilerini yönetim kurulu genelinde kınayan bağımsız Lübnanlılardan oluşan 2019 protestolarının aksine, aralarında birçok parti taraftarının bulunduğunu söyledi.
Seblani, "Protesto etmeyen [partizan olmayan] insanlar, meydanlarda siyasi partilerle bağlantılı insanlara yer verdiler. Herkesin orada olması gerekiyor" diyerek, bağımsız grupların istekleri ve eşitlikçi çözümler için baskı kurması konusunda endişelendiğini sözlerine ekledi.
Seblani, her halükarda protesto etmeye devam edeceğini söylüyor.
Lübnanlı yetkililer artan protestolara pek hoşgörü göstermedi. Askeri mahkeme Şubat ayı sonlarında Trablus'ta 35 protestocuya terör suçlaması getirdi.
Cumhurbaşkanı Avn'ın ofisi, geçen hafta MB Başkanı Salameh'e liradaki değer kaybını sorduğunu belirten bir açıklama yaptı: “İstikrarı bozmak amacı ile sabotajcı bir örgütün faaliyeti ifade özgürlüğünün ötesine geçer. Bu nedenle, güvenlik servisleri ve ordu kanunları uygulamak için görevlerini tereddüt etmeden tam olarak yerine getirmelidir.”
Cumhurbaşkanı Avn ayrıca protestocuları "ulusal birliğe zarar veren, karışıklığı körükleyen, devleti ve sembollerini baltalayan" sloganlar atmaya karşı uyardı.
Lübnan ordusu, yolları yeniden açmak için hafta içi erken saatlerde asker konuşlandırdı.
Ancak birkaç saat sonra, özellikle Beyrut'un güney banliyölerindeki Hay el-Sellom'da barikatlar yeniden kuruldu.
Seblani, mevcut kriz devam ettikçe protestoların daha da kötüye gidebileceğinden endişelendiğini belirterek, ‘İşlerin ileride daha şiddetli olacağından korkuyorum' dedi.
'Karaborsa'
2019'un sonlarında liranın değeri dalgalanmaya başladığından beri, ulusal para biriminin değerini mobil uygulamalarda ve web sitelerinde takip etmek Lübnanlılar için günlük rutinin parçası haline geldi.
Dublin Üniversitesi'nde finans uzmanı ve doktora sonrası araştırmacı olan Mohamad Faour, MEE'ye sözde "karaborsa oranı"nın “şeffaf” olmasına, “spekülasyon ve manipülasyona tabi olmasına rağmen" en doğru oran olduğunu söyledi.
Resmi kur oranı -1990'ların sonundan bu yana ABD dolarına 1,507 Lira ile psikolojik olarak sabitlenmişti - boşa çıkarılırken, ticari bankaların 3,900 Lira kur oranı Lübnan piyasasının geri kalanında asla yakalanmadı.
Bu haftanın başlarında yapılan acil toplantının ardından Lübnanlı yetkililer, dijital platformların kapatılması ve karaborsa oranını kullanan resmi ve gayri resmi para kuru takaslarına baskı yapılması çağrısında bulundu.
Öte yandan yargının iki döviz alım ve satımı yapan internet sitesini kapattığı bildirildi.
Johns Hopkins School of Advanced International Studies'de analist ve eski öğretim görevlisi olan Mike Azar, bu stratejinin sadece etkisiz olmadığını, aynı zamanda Lübnan'ın halihazırda mücadele eden nüfusunun çoğuna da zarar verebileceğini söylüyor.
Azar, MEE'ye verdiği demeçte, "Bence [yetkililer] artan döviz kurunun sorumluluğunu üstlenmek istemiyorlar, bu yüzden suçu uygulamalara ve manipülatörlere yüklemeleri daha kolay. Ancak bunu suç sayarak, sorunu sadece daha derinlere itiyorlar ve kanunlara rağmen faaliyetlerini sürdüren takasçılara daha yüksek karlar sağlıyorlar. Daha fazla dolar kıtlığının tüketicileri, döviz bürolarını ve işletme sahiplerini ekonomik olarak sakatlayabileceğinden korkuluyor. Bu işletmeler ihtiyaç duydukları doları bulamazlarsa, kapanabilirler ve raflar boşalabilir" dedi.
Salameh de dahil olmak üzere Lübnanlı yetkililer, Lübnanlı hane halkları, düşen para değeri karşısında ABD doları biriktirenleri suçluyor.
2019'un sonlarında insanlar panik halinde paralarının mümkün olduğunca çoğunu çekmek için bankalara koştu. Hayat kurtarıcıları yok oldu.
Ekonomistler ve politika uzmanları, bunu krizin tetikleyicisi olarak görmezden geldi.
Azar, "Bireyler dolar biriktiriyor olabilir, ancak bunun nedeni reformların gerçekleşmemesi ve birikimlerinin kaybolduğunu görüyorlar" dedi.
Siyasi kriz
Çöken liraya rağmen Lübnan reformları uygulayamıyor ve ekonomisini yeniden yapılandıramıyor.
Göreve gelen Başbakan Saad Hariri ve Cumhurbaşkanı Mişel Avn son derece anlaşmazlık içindeyken, Diab'ın geçici hükümeti, ülkenin anayasasına göre, ancak son derece sınırlı bir kapasiteyle çalışabilir.
Parlamento bu yıl yalnızca ikinci kez toplanacak.
Faour, herhangi bir siyasi çözüm tartışması artık “sadece akademik bir uygulama…' yorumunda bulunarak, ‘Lübnan hükümetinin politikası eylemsizdir. Ekonomiyi otomatik ayarlamaya ve otomatik düzeltmeye bırakmanın sonuçları acımasız ve temelde işlerin Darwinist bir şekilde ayarlanmasına izin veriyor" dedi.
İnsanlar bebek maması ve zeytinyağı gibi ürünler için kavga ederken, süpermarket rafları boşalıyor.
Başkaları yeni bir fiyat artışından korkarak paniğe kapılıyor.
Uluslararası toplum, yeni bir kabine kurulana ve yeni bir ekonomik iyileşme planı uygulanana kadar kalkınma yardımı ve kredilerini geri çekti.
Ancak, Ağustos'tan bu yana asıl hükümetin olmaması ve Covid-19 salgını vakaları nedeniyle her yardım ve kredi desteğini yakın görmüyor.
Middle East Eye
