Haber-Analiz
Askeri ve sivil kaynakların Middle East Eye'a verdiği demeçte, Sudanlı yetkililerin her iki ülkeyle terörizm, insan kaçakçılığı ve uluslararası korsanlıkla mücadeleye yardımcı olabilecek bölgesel denizcilik ortaklıkları kurma önerilerini incelediklerini söyledi.
Şubat ve Mart aylarında kıyı kenti Port Sudan'a yanaşan üç Rus ve ABD savaş gemisinin varlığı, iki uluslararası güç arasında Kızıldeniz'deki Sudan karasularında askeri varlıklarını sağlamlaştırmak için yaşanan rekabetin tırmanması olarak yorumlandı.
Sudan'da devrik başkan Ömer el-Beşir'in destekçileri tarafından başlatıldığına inanılan ekonomik kriz ve aşiret çatışmaları sürerken, yıllarca süren yaptırımlardan sonra Batı ile bağlar ısıtılmaya çalışıyor. Bu durum, ortak sivil-askeri geçiş hükümetinin İsrail ile bağlarını normalleştirmesine ve iyi niyet kanıtı olarak 1990'larda Afrika'daki ABD büyükelçiliklerine yapılan saldırıların kurbanlarına 300 milyon dolardan fazla ödeme yapılmasını beraberinde getirdi.
2019'daki geniş protestolarla birlikte Beşir'in görevden alınmasının ardından sivil muhalefet ile güç paylaşımına giren ordu, Rusya'nın yanı sıra Afrika'daki ABD güçlerinin (AFRICOM) baştan çıkarılmasında büyük rol oynuyor gibi görünüyor.
Ancak sorun, geçiş hükümetinin askeri ve sivil kanatları arasında devam eden bir anlaşmazlığı daha da karmaşık hale getiriyor, çünkü sivil kanat orduyu dış politikayı şekillendirmede bir kez daha ihmalkârlıkla suçluyor.
Donanma üsleri ve yabancı gemiler
Geçtiğimiz Kasım ayında Sudan ordusu, Rusya ile Moskova'nın kendi kıyılarında bir deniz üssü inşa etmesine izin veren bir anlaşma yaptı. Bu girişim, Rus varlığının yalnızca Sudan'da değil, Kızıldeniz ve Afrika'nın tamamında genişlemesi olarak görüldü.
Planlanan üs, 300 askeri mürettebatı içerecek ve Moskova'nın Afrika'daki deniz varlığı için bir lojistik merkez olacak.
Deniz üssü anlaşmasından üç ay sonra Amiral Grigorovich, 28 Şubat'ta Port Sudan'a yanaşan ilk Rus savaş gemisi oldu.
Ocak ayında ise, AFRICOM'un sivil-askeri angajman komutan yardımcısı Büyükelçi Andrew Young ve İstihbarat Direktörü Tuğamiral Heidi Berg, Washington'un Sudan'ı terörizmin destekçisi olarak tanımlamasını iptal etmesinden sonra ABD ile işbirliğine dayalı ilişkileri geliştirmek için Sudan'ı ziyaret etti.
Bu ziyarette Young, "Amerika Birleşik Devletleri ile Sudan arasındaki ikili ilişkilerde, Sudan halkının demokrasiye doğru yeni ve cesur bir rota çizme çabalarının mümkün kıldığı tarihi bir değişim anındayız. İlişkimizi güçlendirmeye ve fırsatları birlikte keşfetmeye kararlıyız" dedi.
Gezide Young ve Berg, geçiş hükümetinin çabalarını takdir etmek için Sudan Egemen Konsey Başkanı General Abdül Fettah el Burhan ve sivil Başbakan Abdalla Hamdok ile bir araya geldi.
Rus savaş gemisi limandayken, ABD'nin güdümlü füze avcısı USS Winston S Churchill ve nakliye gemisi USNS Carson City de Port da Sudan'a geldi ve benzer şekilde her biri birkaç gün orada kaldı.
Çıkar çatışmaları
Kızıldeniz'i takip eden özel bir düşünce kuruluşu olan Sudan Deniz Güvenlik Hizmetleri Şirketi çalışanları, ABD ve Rus savaş gemilerinin aynı zamanlarda Port Sudan'a yanaşmasının bir çıkar çatışması oluşturduğuna inanıyor.
MEE'ye konulan örgütün ticari sorumlusu Wail Wail Dagaş, ABD'nin muhtemelen Sudan'daki Rus varlığını sınırlandırma niyetinde olduğunu söyledi.
Dagaş, "ABD, Sudan'daki yeni sivil hükümeti tamamen onaylarken, Kızıldeniz'deki Rus etkisinin sınırlandırılması, sivil devrimcilerin geçiş hükümetine yöneteceği 2022'ye kadar yeni koalisyon hükümetini Sudan ordusunun onayıgerekiyor" dedi.
Dagaş ayrıca Sudan'ın ve daha geniş bölge olan Hartum'un karasularında farklı milletlerden deniz üslerinin varlığından yararlanacağına inanıyor.
Dagaş, "Port Sudan'da iki veya daha fazla güçlü deniz üssüne sahip olmak, düzenli deniz devriyeleri anlamına geliyor, bu da insan kaçakçılığını, korsanlığı, diğer yasadışı faaliyetleri azaltacak veya belki de ortadan kaldıracak" dedi.
Eski diplomat ABD'li Cameron Hudson ise MEE'ye, Moskova ve Washington'un Sudan'a farklı perspektiflerden yaklaştığını söyledi.
Hudson, "Askeri cephede, Rusya ve ABD Kızıldeniz'de bir tutunma noktası sağlamaya çalışıyorlar, ancak bundan da öte, kısa süre önce kendisini dış dünyaya açmış bir ülkede nüfuz için yarışıyorlar" dedi.
"Her ikisinin çıkarı olsa da ABD, ülkede demokratik bir geçiş ve bölgede uzun vadeli istikrarın sağlanmasına yardımcı olmak için Sudan'ı finansal, ekonomik, politik ve sosyal olarak desteklemeyi içeren stratejik bir yaklaşım seçti" diyen Hudson, "Rusya'nın stratejisi, sadece kendi etkisini arttırmak ve olabildiği ölçüde Sudan'ın ABD yörüngesine girmesini önlemektir. Bu iki yaklaşım neredeyse kıyaslanamaz" ifadesini kullandı.
Öte yandan, Kızıldeniz Üniversitesi'nden Sudanlı akademisyen Ebu Bekir Bakhit, Kızıldeniz güvenliğinin kontrolüne ilişkin iki uluslararası güç arasındaki yarışın kızıştığına inanıyor.
Sudan'ın uluslararası baskılarla ciddi şekilde başa çıkması ve Sudan'ın egemenliğini ve çıkarlarını olumsuz etkileyebilecek diplomatik oyunlara katılmaktan kaçınması gerektiği konusunda uyarıda bulunan Bakhit, "Sudan, Beşir'in eski rejiminde olduğu gibi, bölgesel ve uluslararası eksenlerle oynayarak hala aynı dış politikayı izliyor. Bu artık değişmeli. Sudan'ın dengeli ve bağımsız politikalar benimsemesi gerekiyor" dedi.
Aile içi anlaşmazlıklar
Kimliğinin açıklanmaması koşuluyla konuşan Sudanlı bir diplomat, Sudan'ın ABD terör listesinden çıkarılmasından bu yana ABD yönetimi ile yakın zamanda gerçekleşen yakınlaşmaya dayanarak, ABD'nin Kızıldeniz'de askeri bir üs edinmeye çok daha yakın olduğunu söyledi.
Diplomat, "Hem siviller hem de askeri yetkililer, Washington'un geçiş hükümeti ile yakınlaşmasını memnuniyetle karşılıyorlar. Bu arada sivil taraf, geçiş hükümetindeki generallerle Rusya ile imzalanan anlaşmanın dışında bırakıldı." dedi.
Askeri bir kaynak ise, bu anlaşmanın Kasım ayında güçlendirilen Rusya ile Beşir arasındaki eski bir anlaşmanın uzantısı olarak kabul edildiğini doğruladı. Aynı kaynak, "Sudan'ın eski rejimi, Sudan ve Rusya arasında ilk askeri yakınlaşmayı başlatmıştı" dedi. Hatta Beşir, Kasım 2017'de Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'den Sudan'ı 'ABD'nin Sudan'a yönelik saldırgan eylemlerinden' korumasını istedi" ifadesini kullandı.
Bakhit, Beşir destekçilerinin rol oynadığına inanılan Doğu Sudan'daki aşiret çatışmaları da dahil olmak üzere, küresel güçlerin öncelik vermesi gereken gerilimlerin Sudan'daki ordu ve siviller arasındaki iç çatışmayla yakından örtüştüğünü söyledi.
Bakhit, "Askeri tarafın Rusya'ya ve ittifakın eski Ömer El Beşir rejimine daha yakın olduğunu, sivillerin ise Batı'ya, özellikle ABD'ye daha yakın olduğunu açıkça görebiliriz" dedi.
Sudan lehine uluslararası rekabet
Analistler ayrıca diğer uluslararası ve bölgesel aktörlerin de ilişkilere dahil olabileceğine inanıyor.
Hudson, "Körfez'den Türkiye'ye ve Avrupa Birliği üyelerine kadar diğer ülkeler, Sudan'ın Kızıldeniz için stratejik olarak önemli olduğunu kabul ettiği ve aynı zamanda Afrika Boynuzu boyunca uzanan kara yolları nedeniyle Sudan'da nüfuz kazanmaya ve iyi ilişkilere sahip olmaya çalışıyorlar" dedi.
Dagaş, Hartum'un Suudi Arabistan ve müttefikleriyle daha kararlı bir şekilde saf tutması durumunda, Sudan'ın Körfez ülkeleri ile İran arasındaki bölgesel gerilimlerde rol oynayabileceği öngörüsünde bulundu. Dagaş, "Siyasi olarak bu, İran savaş gemilerinin artık Port Sudan'a uğramayacağı anlamına gelir, bu geçmişte hem Suudi Arabistan'ı hem de Mısır'ı çok tedirgin etmişti” dedi.
Dagaş, Sudanlı karar alıcıları Moskova ve Washington'un ötesine bakma tavsiyesinde bulunarak, "Sudan'ın son 30 yıldır ana ticaret ortağı ve borçlu olduğu Çin, yeni Sudan'daki [Beşir'den sonra] tüm bu gelişmeleri ve Port Sudan'daki Rusya ile ABD arasındaki rekabeti çok yakından izliyor” dedi.
Daga, "Diyorum ki, beklemeyin. Cesur olun, Çinlilere de katılın, karanlık yıllarımızda destekleri için onlara teşekkür edin ve Çin'e Port Sudan'da üs kurması için Kızıldeniz'de bir yer sunun. Port Sudan askeri süper güçler için stratejik bir liman olmalı. Örneğin Cibuti, dünyanın herhangi bir yerinde görülen en büyük askeri güçlerine ev sahipliği yapıyor" diyerek ABD, Çin, Japonya, Fransa, İtalya, İspanya ve en son Suudi Arabistan güçlerinin orada bulunduğuna işaret etti.
Middle East Eye
