TIMETURK | ÇEVİRİ
Mervan Kablan*
Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu'nun geçen hafta Türk büyükelçileri toplantısında ülkesinin Suriye krizindeki tutumuna ilişkin açıkladığı bazı "değişim"lerin, özellikle de rejim ve muhalefet arasında "uzlaşma" çağrısının dile getirdiği şok, Türkiye hakkında bir süredir bu yönde yayınlanan geniş göstergelerle eşit değil. Aslında Türkiye'nin Suriye krizine ilişkin tutumundaki değişiklik kimseyi şaşırtmamalıydı.Birincisi, bu bir gecede olmadı, daha doğrusu yıllardır devam ediyor;Çavuşoğlu'nun Suriye rejiminin Dışişleri Bakanı Faysal Mikdad ile geçen sonbaharda Belgrad'da görüştüğünü açıkladığı aşamaya gelene kadar. İkinci olarak, Suriye devriminin arifesinde Türk politikasını dikte eden koşullar artık mevcut olmadığından (ve Arap Baharı bağlamlarının bir parçası olduğundan), bu, Türkiye'nin Suriye konusundaki tutumundaki değişikliğin daha geniş çaplı değişikliklerden ayrı olmadığı sonucunu doğurmaktadır. Suudi Arabistan, BAE, İsrail, Mısır, İran ve diğerleri ile ilişkilerde Türk politikasının bir süredir maruz kaldığı (sıfır sorun politikasını yeniden devreye sokarak). Üçüncüsü, çünkü devletlerin çıkarları ve hesapları ve onlarla birlikte karar verici seçkinlerin vizyonunda bir değişikliği domine eden politikalar değişiyor.
2015'ten itibaren başladı
Türk politikasındaki değişim, Rusya'nın Eylül 2015'te Suriye'ye askeri müdahalesinin ardından, Ankara ile Moskova arasındaki ilişkilerde büyük gerginliğe yol açan, özellikle de Türkiye'nin o yılında kasımında Suriye sınırında bir Rus uçağını düşürmesinin ardından bugünkü seyrini almaya başladı. Moskova ile bozulan ilişkilerden sorumlu tutulan Başbakan Ahmet Davutoğlu'nun Mayıs 2016'da görevden alınmasıyla birlikte, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Suriye politikasında bir değişikliğe yöneldiği ortaya çıktı. Bu değişim, Temmuz 2016'daki başarısız darbe girişimi ve Erdoğan'ın Rus mevkidaşından aldığı destekten sonra hızlandı. Türk basınında o dönemde Putin'in Erdoğan'a darbe girişimini bildirdiğini söylediği ve Türklerin söylediği kadarıyla darbenin bazı hatları ABD'nin kullandığı İncirlik üssünde çalışan memurlar tarafından planlandı(!!).
Türk operasyonları potansiyel Kürt devletini parçaladı
Rusya'nın askeri müdahalesi ışığında, Ankara'nın 2011 sonbaharından bu yana benimsediği Şam'daki rejim değişikliği politikası gerçekçi olmaktan çıktı. Buna göre, özellikle Washington, Suriye'de İslam Devleti'ne (IŞİD) karşı koymak için Kürdistan İşçi Partisi'nin (PKK) Suriye koluyla ittifak kurmaya karar verdikten sonra, sıra Rusya ile yüzleşmek yerine anlayışa doğru oldu. Buna göre, Türkiye'nin ilgisi, başta ABD desteğiyle silahlı Kürt hırsını dizginlemek olmak üzere, ulusal güvenliğine yönelik ABD politikasının kötülüklerini savuşturmaya yöneldi. Bu, Moskova'nın sınırda bir Kürt varlığının kurulmasını önlemede işbirliği yapması karşılığında, özü Ankara'nın Şam'daki rejim değişikliği politikasından vazgeçmesi olarak ortaya çıkan Türk-Rus anlayışlarının pekiştirilmesine yol açtı. O zamandan beri, Suriye'nin kuzeyinde Moskova ile anlaşmaya varılan üç Türk askeri operasyonu gerçekleşti (2016'da Fırat Kalkanı, 2018'de Zeytin Dalı ve 2019'da Barış Pınarı), bu da potansiyel Kürt devletinin Kamışlı ile Afrin arasındaki sınır şeridinde parçalanmasına yol açtı.
Türkiye'nin aklı liberal kapitalistlerden, tutkuları liberal olmayan kapitalistlerden yana!
Buna paralel olarak, Ankara'nın Şam'da rejim değişikliği politikasından vazgeçmesi, anayasa komitesinin, pratikte rejim ile muhalefet arasında bir çözüm anlamına gelen Suriye krizini çözme önerisinin onaylanması anlamına geliyordu. Ancak Ankara, önümüzdeki Haziran ayında yapılması planlanan cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerinde temel bir sorun olarak Suriyeli mülteci sorununun ortaya çıkmasıyla bu yöndeki adımlarında daha ileri gitti ve bu soruna çözüm bulmak Cumhurbaşkanı Erdoğan hükümetinin önceliği haline geldi. Üstelik, Ukrayna savaşı ve Tayvan krizinin bir sonucu olarak, dünyanın iki büyük kampa bölünmesiyle sonuçlanabilecek yeni küresel ittifaklar ortaya çıkmaya başladı; liberal kapitalist (Avrupa ve ABD dahil) ve liberal olmayan kapitalist (Rusya, Çin ve İran). Aklı birinciye, tutkusu ikinciye meyleden Türkiye, aralarındaki yerini belirlemeye çalışıyor. Suriye krizinin devam etmesi buna izin vermiyor, bu yüzden onu hafifletme arzusu var. Doğu Akdeniz'deki enerji sorunu Türkiye'nin Suriye hesaplarında önemli bir yer tutmaya devam ediyor, ancak bu tartışma daha sonra gelecek.
İlla tefsir edip meşrulaştırmamız gerekmiyor
Sözün özü; burada Türkiye'nin Suriye politikasını tefsir ve meşrulaştırma girişimine girmemiz gerekmiyor. İster kabul edelim, ister reddedelim; olağan gerilimlerden uzak, ciddiyetle ele almak için gerekli ve gerekli bir adım olarak anlamamız gerektiğini söylememiz gerekiyor.
*Suriyeli yazar. Kablan'ın bu yazısı 17/08/2022 tarihinde yayımlandığı el-Araby el-Cedid gazetesinden TIMETURK tarafından çevrilmiştir. Ara başlıklar TIMETURK tarafından eklenmiştir.
