BBC'den John Sudworth Çin'in Doğu Türkistan'da yaklaşık 1 milyon Uygur Müslümanını hapsettiği toplama kamplarına girdi.
Çin'de yaşayan yüzbinlerce Müslüman'ın bu kamplarda kaybolması üzerine Pekin yönetimi bazı yabancı gazetecilerin kamplara girişine izin verdi.
Onlardan biri olan BBC ekibi, "dans ve dil eğitimleri alan Uygur Müslümanlarının bu şekilde görüntülenmesini isteyen yönetimin, bu noktaların bir toplama kampı değil okul olduğunu kanıtlamaya çalışması" olduğunu söyledi.
Gazetecilerin değerlendirmelerine göre yapılan röportajlar, kurulan sistemin "cezaevine daha yakın olduğunu" gösteriyor.
"RADİKAL DÜŞÜNCELERDEN KURTULMALARINI SAĞLIYORUZ"
Haberin başında Uygur Müslümanlarına eğitim veren öğretmenlerdne birinin şu ifadeleri kullandığı görülüyor: "Radikal düşüncelerden etkilenmiş durumdalar. Bizim amacımız onları bu aşırı düşüncelerden kurtarmak."
Kampta tutulan Uygur Müslümanlarıyla gerçekleştirilen röportajlarda bu kampa kendi istekleriyle gelip gelmediği soruluyor. "Evet" cevabını veren bir Uygur genci, "Radikal düşüncelerden ve terörizmden etkilenmiştim. Yasalar hakkında pek fikrim yoktu" diyor.
Bir başka Uygur Türküne herhangi bir suçtan hüküm giyip giymediği soruluyor. Kadın "Bir suçtan hüküm giymedim. Bir hata yaptım" diyor.
İBADET ETMELERİNE İZİN VERİLİYOR MU?
Toplama kampında kalan ve müzik eğitimi sırasında görüntülendiği anlaşılan bir Uygur Müslümanına muhabir "Ne sıklıkla namaz kılmana izin veriliyor?" diye soruyor. Genç adamın "Çin yasalarına göre okullar kamusal alan kabul ediliyor. Ve kamusal alanda dini faaliyetlere izin verilmiyor" sözleri duyuluyor.
RÖPORTAJLAR DİKKATLE İZLENİYOR
Çekimler esnasında kamera bir an arka tarafı gösteriyor. Muhabir John Sudworth burada "Arka planda kalmaya çalışsalar da, yetkililer her röportajı dikkatle izliyor" diyor.
KAMPLARDAKİ FAALİYETLER
Sudworth, "Uzun saatler boyunca Çince ezberletilen Uygur Türklerine Çin'in din üzerinde artan sınırlamalarını kapsayan yasalar çalıştırılıyor. Din ve kültürel aidiyetin yeri, yeni bir tür bağlılıkla değiştiriliyor" diyor.
FORMA GİYİYORLAR
Kamplardaki yetişkin erkekler üniforma giyiyor ve gün sonunda evlerine gitmiyor, kamptaki 10 kişilik koğuşlarda kalıyorlar. Haberde yetişkin bir erkeğin kaç ay ya da yıl bu kamplarda tutulduğunun belli olmadığı ifade ediliyor.
Hotan Eğitim ve Egzersiz Merkezi adındaki toplama kampı yetkililerinden Mahemuti'ye "Gelmez istemeseler ne olurdu?" diye soruluyor. Yetili "Böyle bir olayla daha önce karşılaşmadık. Onları buraya gelmeye ikna ederdik" diyor.
Muhabir yetkiliyle buranın daha çok bir cezaevine benzediği konusunda konuşmaya çalışsa da yetkili bunu reddediyor ve "Buraya gelmek onların da tercihi, yetenek kazanıyor ve Çince'yi öğreniyorlar" diyor.
"KALBiM LÜTFEN DAYANMAYA DEVAM ET"
Sudworth, duvarlarda yazanın kimliğini gizleyebilmek için yayınlayamadıkları bir yazıya denk geldiklerini söyledi. Bu duvarda "Kalbim, lütfen dayanmaya devam et" yazıyordu.
BBC EKİBİ: ZİYARETİMİZ ÖNCESİ TESİSLERDE DÜZENLEME YAPILMIŞ
Haberde, uydu görüntülerinde de rastlanan kamp etrafında yüksek duvarlar, dikenli teller ve gözetleme kuleleri olduğu belirtiliyor. Fakat Sudworth, götürüldüğü kamplarda daha önce tespit edilen tesis içi parmaklık sisteminin ve gözetleme kulelerinin ziyaretlerinden önce kaldırıldığını; boş egzersiz alanlarının spor alanlarına dönüştürüldüğünü gösteriyor.
"GÖSTERMELİK ALANLAR"
Muhabir, ziyaretleri sırasında bu alanların özellikle kendilerine gösterildiğini söylüyor. Ziyaret etme izinlerinin olmadığı "göztermelik olmayan alanlarda" çekim yapmak istediklerindeyse engellendiklerini belirtiyor.
RADİKAL OLMAYAN MÜSLÜMANLAR DA KAMPLARDA
Haberde radikal görüşlere sahip olmayan sıradan Müslümanların da kamplara alındığı, bu uygulamaların İslama karşı topyekun bir adım olduğu belirtiliyor.
ÇİN, UYGUR MÜSLÜMANLARINI NEYE DAYANARAK KAMPLARDA TUTUYOR?
John Sudworth "Hiçbir suçtan hüküm giymediler, duruşmaya çıkarılmadılar ama bize Çin'in onların suçlu olma olasılığını öngörebilme kabiliyeti olduğu anlatıldı" diyor.
Bunun ardından yetkililerin açıklamalarına yer veriliyor:
- Sincan Dış İlişkiler Sorumlusu Zhang Zhisheng: "Bazı insanlar, cinayet işlemeden dahi, katil olabilecekleri potansiyelini gösterirler. Sizce suç işlemelerini beklemeli miyiz? Yoksa bunu olmadan engellemeli miyiz?"
-Sincan Propaganda Bürosu Şu Guişiang: "Bizim buradaki amacımız, suç işleme sınırına gelmiş birini alarak, onu yasalar auyan biri olarak, topluma geri kazandırmak."
