Azerbaycanlı gazeteci Ulvi Ahmedli'nin, Pakistan haber sitesi 'Dnd'de yayımlanan, “Dağlı Karabağ analşmazlığ: Türkiye ve Pakistan'ın rolü” başlıklı analiz haberinde iki ülkenin Dağlık Karabağ krizinde Azerbaycan'ın yanında almalarının haklı gerekçelerini anlatıyor.
Ahmedli'nin analiz haberi şöyle:
Azerbaycan, Dağlık Karabağ sorununun çözülmemesinden dolayı acı çekti. Çatışma 1 milyona yakın mülteci ve ülke içinde yerinden edilmiş insan bıraktı. 1994'ten sonra ateşkese ulaşıldığında, 26 yıl içinde bu davada kabul edilen uluslararası belgeler çözümsüz kaldı.
Nikol Paşinyan yönetimindeki Ermeni liderliği, sorunu çözmek ve uluslararası hukuku takip etmek konusunda isteksiz olduğunu ifade etti. Yine de Paşinyan'ın eylemleri müzakereleri aksattı ve askeri harekatın başlamasına yol açtı. 27 Eylül'de başlayan askeri çatışma birçok soruyu gündeme getirdi. Çatışma neden askeri bir çatışmaya dönüştü? Gerçek ortaklar kimlerdir? İki ülke çatışmadan önemli sonuçlar aldı.
Savaşı kim başlattı?
Çatışmanın neden ve nasıl alevlendiğini bilmek istiyorsak, kimin suçlu olduğunu bilmeliyiz. Asıl soru, Karabağ'daki askeri operasyonlara kimin sebep olduğudur. O kadar tuhaf değil, tarih gerçek suçlunun asla sorumluluk almadığını ve hatasını itiraf etmediğini öğretir.
Azerbaycan ve Ermenistan otoritesi, ilk Karabağ savaşı sırasında bile neredeyse 30 yıl boyunca görüşmeler yaptı. Müzakerelere AGİT Minsk Grubu arabuluculuk yaptı. Bu mekanizma, 1992 yılında çatışan tarafları müzakerelere sokmak ve barışı teşvik etmek için oluşturuldu.
Nikol Paşinyan, 2018 yılında “Kadife Devrim” de iktidarı ele geçirdi. Kendini öncekilerden farklı bir lider olarak gösterme eğilimindeydi. Paşinyan kendisini demokratik bir lider olarak tanıtıyor. Barış görüşmelerinde yumuşak bir duruş sergilemesi bekleniyordu. Ancak tam tersine şahit olduk. Paşinyan'ın son iki yıldaki faaliyetleri çatışmanın alevlenmesine neden oldu.
Paşinyan'ın ve yeni Ermeni hükümetinin her eylemi, müzakere süreci için engelleyici konumunu ortaya koydu.
Ermeni Silahlı Kuvvetleri farklı askeri doktrinler, “aktif caydırıcılık” ifade etti. Ermenistan Savunma Bakanı David Tonoyan “yeni topraklar için yeni savaş” çağrısında bulundu. Bu ne anlama geliyor, yeni toprakları ele geçirmeye çalışacakları anlamına geliyor, öyleyse böyle bir açıklama barışçıl bir çözüme nasıl yol açabilir?
Paşinyan, 9 Mayıs 2019'da Şuşa'yı ziyaret etti. Şehrin işgalinin 27. yıldönümünü anmak için süslü bir tören düzenledi. Paşinyan bazı ordularla içti ve dans etti. Ermeni liderin bu tür hareketleri Azerbaycan tarafında rahatsızlık yarattı.
Paşinyan durmuş gibi görünmüyordu. 2019'da Karabağ'da yine Azerbaycan'a saldırdı.
Bu yıl Ermeni provokasyonu tarih boyunca en üst düzeye ulaştı. Neden provokasyon diyoruz çünkü Ermeni otoritesi tarafından yapılan eylemler, müzakerelere hazır olmadıkları anlamına geliyor ve tüm faaliyetler ve açıklamalar Azerbaycan'ın haklı olduğunu gösteriyor.
Sözde Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin kutlama töreni 22 Mayıs 2020'de tarihi Şuşa kentinde yapıldı. Her zaman ayrılıkçı rejimin başkenti Hankendi'de yapıldığını belirtmekte fayda var. Şuşa şehrinin Azeriler için özel bir anlamı vardır. Azerbaycan'ın kültür başkenti olarak kabul edilir.
Bu yıl Temmuz ayında Ermenistan, Azerbaycan sınırında bir Azerbaycan Ordusu Generalini ve birkaç yüksek rütbeli subayı öldürdü. Çatışmalar dört gün sürdü. Üst düzey subayların ölümü Azerbaycan halkının öfkesine neden oldu. On bin kişi toplandı ve Ermeni saldırganlığına karşılık talep etti. Ermenistan, Azerbaycan'ı askeri bir cevap vermeye sevk etti.
Ne de olsa Eylül ayında ayrılıkçılar 9 Mayıs 2022'de parlamentoyu Şuşa'ya taşıyacaklarını açıkladılar. Böylesine hassas bir durumda Ermenistan'ın kararı yangını körükledi.
Tüm eylemlere rağmen Azerbaycan tarafı müzakerelere gitti ve sadece müzakere masasında var olanı talep etti. Önce kimin başladığını bilmeliyiz, Azerbaycan tarafı Ermenilerin eylemlerine ve açıklamalarına onlardan sonra cevap verdi.
Özetle, Paşinyan yönetiminin aldığı tüm kararlar, Ermenistan'ın uzlaşmaya hazır olmadığı anlamına geliyor. Gördüğümüz gibi Ermenistan ilk mermiyi ateşledi ama tek bir mermi kullanmadı. Geçen iki yıl içinde yapılan açıklamalar, tören ve askeri saldırı bize açıklamaya gerek bırakmıyor, her şey ortada.
Üç ülke, bir millet
Çatışma Azerbaycan ve Ermenistan için de bazı sorunları ortaya çıkardı. Eski cumhurbaşkanı ve Azerbaycan'ın mevcut siyasi rotasının kurucusu Haydar Aliyev, Türkiye ile ilişkilerin temel ilkelerini ortaya koyan ünlü ifadeyi kullandı: ”bir millet, iki devlet.”
Pakistan bu yıl “tek millet, üç ülke” olarak yeni bir perspektif açtı. Türkiye ile birlikte Pakistan, toprak bütünlüğünü yeniden tesis etmek için Azerbaycan'a tam destek verdi. Üç ülke arasındaki ilişkiler her geçen gün artıyor. Azerbaycan toprak bütünlüğünden muzdariptir ve Pakistan, Hindistan hükümetinin Ermeni otoritesinin şu anda yaptığı gibi uluslararası hukuku takip etmediği Keşmir çatışmasından muzdariptir.
Türkiye, Ortadoğu'da Rusya ve Fransa gibi güçlü ülkeler tarafından baskı görüyor. Üç ülke bu kadar zor zamanlarda birbirine destek olmaya karar verdi. Hepsi çatışmalarında birbirlerine tam destek verdi.
Azerbaycan, Keşmir'e desteğini dile getirdi ve uluslararası hukuktan yana tavrını ifade etti. Recep Tayyib Erdoğan, 23 Eylül 2020'de Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nun zirvesinde Keşmir'e dikkat çekti. Pakistan Başbakanı İmran Han, bu çatışmadaki desteği için Erdoğan'a teşekkür etti.
Savaş zamanı, millet tarihinin en önemli dönemlerinden biridir, insanları birleştirir ve gerçek dostları ve düşmanları ortaya çıkarır.
Bu hassas zamanda Türkiye ve Pakistan Azerbaycan'ın yanında yer aldı. Önümüzdeki dönemde bu ülkeler arasındaki ilişkilerin geliştiğini görürsek şaşırmamalıyız. Şu anda Azerbaycan ile Türkiye arasında sıkı bir ekonomik ve askeri işbirliği var. Azerbaycan, son yıllarda Pakistan ile askeri işbirliğini artırdı, dolayısıyla bu tür ilişkilerin zemini var. Gelecekte aralarında “üç ülke, tek millet” olarak çok daha yakın ilişkilere şahit olacağız.
Ermenistan çaresiz durumda
Azerbaycan, komşu ülkelerden ve stratejik devletlerden destek aldı. Ermenistan savaş alanında tek başına kalıyor gibiydi. Ermenistan-Azerbaycan askeri çelişkisinde ne tür bir desteğe ihtiyaç olduğunu hesaba katmalıyız. Birincisi, askeri destek ve ikincisi diplomatiktir, sadece sözler değildir. Askeri destek, savaştan önce silah satın alınması ve eğitim anlamına gelir.
Azerbaycan, Türkiye ile eğitim alarak askeri destek aldı ve çeşitli çokuluslu tatbikatlara, Türkiye, Rusya, İsrail, Ukrayna'dan askeri teçhizata ve Pakistan ile askeri işbirliğine katıldı. Azerbaycan, Rusya ile başarılı bir şekilde ilişkiler yürüttü ve Türkiye, Pakistan, İsrail ve Ukrayna'dan kesin destek alıyor. Azerbaycan'ın bölge ülkelerinden diplomatik ve askeri destek aldığını gösteriyor. Bölgesel güçlerin bu çatışmada diğer oyunculara göre etkili olabileceğini göz önünde bulundurmalıyız.
Peki Ermenistan'da ne var? Ermenistan'ın Fransa ve Yunanistan'dan desteği var. Bu ülkelerin desteği sadece kelimelerde kalıyor. Bu ülkelerin askeri olarak onlara yardım etmesini beklemiyoruz. Ermeni zayıf ekonomik yetenekleri, yeterli silah satın almasına ve savaşı sürdürmesine izin vermiyor. Ermeni cephaneliğinde bulunan silahların çoğu stratejik ortakları tarafından ücretsiz verildi. Rusya, Ermenistan'a yaklaşık 400 ton silah gönderdi. Ama ne kadar etkilidir?
Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan birçok lideri çağırdı ve çatışmayı uluslararasılaştırmaya çalıştı. Azerbaycan'a karşı çatışmaya dış müdahaleyi de amaçladı. 1988-1994 yıllarında Ermeni güçleri topraklarını işgal edip masum insanları katlettiğinde Azerbaycan'ın uluslararası toplumun sesini nasıl duymaya çalıştığını unutmamalıyız. Bununla birlikte, bu süre zarfında hiçbir yanıt verilmedi.
Ermenilerin savaş alanındaki olası kaybı ekonomik durgunluğa yol açacaktır. Böyle bir durumda Ermenistan yeniden yalnız kalacak ve oradaki insanlar savaştan iki katına çıkacak. Bölgesinden, cephe hattından uzak Azerbaycan şehirlerine Ermeni saldırıları, konumlarının açık bir göstergesidir.
Uluslararası toplumun sessizliği ve Ermeni otoritesinin barışçıl müzakereler konusundaki isteksizliği askeri çatışmaya yol açtı. Çözülmemiş çatışmalar her an alevlenme potansiyeline sahiptir, saatli bir bomba gibidir. Ancak görünen o ki, uluslararası kuruluşlar ve AGİT Minsk Grubu bunu anlamak istemiyor veya çözemiyor.
Azerbaycan 30 yıldır beklemeye devam etti ama şimdi bir 30 yıl daha kabul edilemez. Azerbaycan, uluslararası alanda tanınan topraklarında askeri operasyonlar düzenliyor ve uluslararası belgelerde kabul edilen hususları uyguluyor. Ermenistan, silahlı kuvvetlerini işgal ettiği topraklardan çekeceğini ilan ederek bölgede kanı durdurabilir ve refah yaratabilirdi, ancak bunun tersine karar verdiler.
Kaynak: dnd.com.pk
