TİMETÜRK ÖZEL HABER
Ahmet Yasin Sarıcan
Yemende yaşananlar ve ülkedeki son insani durum
Yemen'in Hudeyde kenti, yardıma muhtaç milyonlarca insan için bir yaşam çizgisi.
Tüm insani yardımların yüzde 70'ine yakını ve kuzey Yemen için neredeyse tüm ticari yiyecek stokları, Hudeyde'nin kuzeyindeki Hudeyde ve Saleef limanlarına giriyor. Hudeyde'deki değirmenler milyonlarca insanı besliyor. İçinde şu anda yerel resmi makamlar ve BM verilerine gore 45.000 ton gıda bulunan Kızıldeniz değirmeni bir ay boyunca 3,5 milyon insanı besleyecek?
Değirmenler hasar görür veya bozulursa, insani maliyeti hesaplanamaz ve ciddi derecede bir felakete sebep olabilir. Sadece son altı hafta içinde, bu bölgede evler, çiftlikler, çiftlik hayvanları, işletmeler, yollar, bir su tesisi ve bir un değirmeni vuruldu.
BÖLGE HUSİLERİN ELİNDEN ALINDI
2018 Haziran ayında havadan ve karadan Arap koalisyonunca başlatılan Hudeyde operasyonunda Hudeyde havalimanı ile limanının bazı bölgeleri Husi milislerinin ellerinden alındı ve hükümetn kontrolüne girdi.
Hudeyde şehrinin her bölgesinde çatışmalar devam ederken 6 Eylül'de Cenevre'de yapmayı düşündükleri barış görüşmelerinden dolayı operasyonlara kısa bir sure ara verildi. Husilerin bazı gerekçelerle Cenevre'ye gitmemesi üzerine barış umutları doğmadan söndü. Yaklaşık on gündür koalisyon kuvvetlerince tekrar Hudeyde cephesi açıldı ve en sıcak çatışlamar bu bölgede yaşanıyor...
İNSANLAR AÇLIKTAN ÖLÜYOR
Son günlerde özellikle basına yansıyan görüntülerden de görüleceği üzere bir çok bölge ve köylerde insanlar maalesef (özellikle hacce bölgesi ile Hudeyde sahil kesiminde) açlıktan ölüyor, yiyecek olarak ağaç yapraklarını kaynatarak beslenmeye çalışıyor. Tıpkı Suriye'nin Guta bölgesinde yaşananlar gibi...
Son bir ayda bu bölgede yaşanan şu olaylar, yaşanan trajediye örnek teşkil ediyor;
22 Ağustos'ta El Hüdeyde şehrinin güneyinde Ad Durayhimi semtinde bir eve gerçekleştirilen hava saldırısında, dört sivil öldü ve iki kişi yaralandı. 23 Ağustos'ta, Ad Durayhimi ilçesinde 22 çocuk, dört kadın ve bir sürücü olmak üzere 27 sivilin öldüğü bir hava saldırısı daha düzenlendi. Al-Kawei köyünde Kadın ve çocukların içinde bulunduğu araçlar çarpıştı ve aslında bu insanlar savaştan kaçıyorlardı. Temmuz ayının başlarında, medyaya da yansıyan Sa'ada yakınlarında koalisyon uçaklarınca okul servisine düzenlenen saldırıda düzinelerce masum çocuk öldürüldü ve onlarcası yaralandı.
2018 Yemendeki Duruma Genel bir Bakış ve İnsani İhtiyaçlar
2018 Ocak ve Temmuz ayları arasında, Yemen'de barış görüşmeleri çabalarına rağmen yaşanan çatışmalar ülke genelinde milyonlarca insanı etkiliyor.
SAVAŞIN ASIL MAĞDURU ÇOCUKLAR
Bu çatışmaların en ağır bedelini çocuklar ödüyor. Ocak ayından beri akut sulu diyare kolera nedeniyle 92.623 vakıa ve 92 ölüm bildirildi. Her 10 bin kişiden, ortalama 396,5 kişi koleradan etkileniyor. Şüpheli vakaların % 5'ini 5 yaş altı çocuklar oluşturuyor. 24 Haziran 2018 tarihi itibariyle, yerel sağlık yetkilileri, diğer bir salgın olan difteriden en çok etkilenen iller arasında Ibb ve Sana'a toplamda 987 şüpheli difteri vakası bulunduğunu, buna bağlı olarak 98 ölüm vakası içerdiğini belirttiler. Tüm vakaların % 44'ünü temsil eden 5-15 yaş arası çocuklar...
Yemen, insani aktörler için dünyanın en zorlu çalışma ortamlarından biri olmaya devam ediyor. Haziran ayında Yemen'in batı kıyısı boyunca patlak veren çatışma, bir liman kenti olan Al Hudeyde'yi ve Yemen nüfusunun ana yaşam hatlarından birini (insani yardımların ülkeye girişini sağlayan Hudeyde Limanı) etkiledi. Savaş, El Hudayde ilinde 121.000'den fazla insanı yerinden etti. Ayrıca 23 Mayıs'ta Socotra'yı etkileyen kasırga da bin hanenin yerlerinden edilmesine ve 60 bin kişinin etkilenmesine neden oldu.
İŞTE BU KİRLİ SAVAŞIN ETKİLENENLERİ
Yemen, sivillere yönelik güvenlik ve temel insani haklar konusunda ciddi risklerle karşı karşıya kalan dünyanın en büyük krizlerinden birisini yaşıyor. Özellikle son iki senedir Yemen'in geçici başkenti Aden ve civarında en çok cami imamları olmak üzere sokak ortasında infazlar artmakta (faili mechul veya çok basit gerekçelerle geçiştirilen olaylar) ve bu rakamın resmi verilere gore 352 kişi, ki gayri resmi bu rakamlar 500 den fazla olduğu bilinmekte. 15 Ekim 2017 itibariyle, sağlık kurumları: 8.757 çatışmaya bağlı ölüm ve 50.610'dan fazla yaralanma rapor etmiştir. Ayrıca üç milyondan fazla kişi evlerinden kaçmak zorunda kaldı. Yaşanan süreçte çatışmanın tüm tarafları, Uluslararası İnsani Hukuk kapsamındaki yükümlülüklerini defalarca ihlal etmiş, okullar, sağlık tesisleri ve pazarlar dahil olmak üzere sivil altyapılar saldırıya maruz kalmıştı. Yine çocuk hakları ve cinsiyete dayalı şiddetin ağır ihlallerine dair veriler de raporlarda yer aldı. Çocuklar
Yemen'de çocukların eğitimi çatışmalardan dolayı olumsuz etkilenmeye devam ediyor. Devlet okullarındaki öğretmenlerin yaklaşık dörtte üçü bir yıldan fazladır maaş alamıyor. Bu durum, 3,7 milyondan fazla çocuğun eğitime erişimini etkiliyor. Çatışmalardan barınaklar zarar görmeye devam ettikçe, yerlerinden edilmiş aileler için okullar barınak görevi görüyor. 2 milyondan fazla çocuk okulların barınak veya askeri amaçlı kullanılmasından dolayı okulu terk etmek zorunda kaldı.
2018'in ilk yarısında BM Ülke İzleme ve Raporlama Birimi, Yemen'de 986 çocuğu etkileyen 763 vakayı belgeledi. Raporda Mart 2015'ten Haziran 2018'e kadar, çocuk haklarının ağır ihlali konusunda 2.398 çocuğun hayatını kaybettiği, 3.652 çocuğun alıkonulduğu ve 2.635 çocuğun silahlı kuvvetler tarafından kullanıldığını tespit etti. Bu araştırma şu anda çatışmadan etkilenen bölgelerde yaklaşık 735.817 çocuğu kapsıyor. Kamu hizmeti
Çatışma, yerinden edilme ve ekonomik çöküş, temel hizmetlere büyük baskılar getirdi ve bunları sağlayan kurumların çöküşünü hızkandırdı. Kamu bütçe açığı 2016 yılının son çeyreğinden bu yana önemli ölçüde genişlemiş ve temel sosyal hizmet tesisleri için işletme maliyetlerinin sağlanamamasına yol açmıştır. Ağustos 2016'dan bu yana kamu kesimi maaşlarının ödenmesinde büyük aksaklıklar yaşadı. Sonuç olarak, insani yardımlar artık bu boşlukların bir kısmını dahi doldurmaya yetmez hale geldi.
Yemen'deki milyonlarca insanın hayatta kalmalarını sağlamak için insani yardımlara ihtiyacı var. Yaklaşık 17,8 milyon insan güvensiz gıda tüketiyor. 16 milyon insanın güvenli su ve sanitasyona erişimi yok ve 16.4 milyon yeterli sağlık hizmetine erişemiyor. Ülke genelinde ihtiyaçlar Haziran 2017'den bu yana daha da zorlaştı ve hayatta kalmak için 11.3 milyon insanın yardıma ihtiyacı var. Bu durum insani yardım ihtiyacının 5 ayda yüzde 15'lik bir artış gösterdiği anlamına geliyor. Eğitim
Eğitim kurumları, savaş nedeniyle yıkılıyor ya da amacı dışında kullanılıyor. Bazıları işgal edilerek, çatışan taraflarca askeri kışlalara, karargahlara ya da tutuklama merkezlerine dönüştürülürken, bazıları da sığınmacılar için barınaklara çevriliyor. Yetkili mercilerin raporlarına göre savaşta 2 bin 531 devlet okulu zarar gördü, işgal edildi ya da barınağa dönüştürüldü. Bu da 1 milyon 500 bin çocuğun eğitimden mahrum kalmasına neden oldu. Tüm bu binaların yeniden imarı için ise 1,5 milyar dolar gerekiyor.
Husilerin kalesi olarak görülen Sa'da, okulların en çok zarar gördüğü kentlerin başında geliyor. Sa'da'da 237, Taiz'de 233, Sana'da 227 okul savaştan zarar gördü. 146 okul hala barınak olarak kullanılırken, 23'ü de silahlı grupların elinde bulunuyor. Özel Sektör
Çatışmalar tırmandığından beri ekonomi sert bir biçimde daraldı ve malların ithalatı ve iç piyasaya dağıtımı ekonomiye getirilen kısıtlamalar nedeniyle daha zor ve masraflı hale geldi. Bu durumda, çatışmadan doğrudan etkilenmeyen Yemenliler bile ekonomik gerileme nedeniyle insani yardıma ihtiyaç duyar hale geldiler. İşletmelerde ortalama çalışma saatleri yüzde 50 oranında azaltıldı. İş gücü yüzde 55 oranında düştü ve işten çıkarmalar da arttı. Kırsal iş gücünün yüzde 54'ünden fazlasını istihdam eden tarım ve balıkçılık sektörü, çatışmaların tırmanması ile beraber ciddi biçimde etkilendi. Sonuç olarak, geçim kaynakları ziraat ve hayvancılık olan 7 milyon kırsal hane halkı ciddi şekilde kriz ile karşı karşıya.
GENEL DURUM
Sonuç olarak; Yemen nüfusunun yüzde 75'i olan 22 milyondan fazla insan bir çeşit insani yardım ve korumaya ihtiyaç duyuyor. 2015'ten bu yana, 58 binden fazla Yemenli ya öldürüldü ya da yaralandı. Sayısız sivil; yetersiz beslenme, hastalık ve kötü sağlık şartları da dahil olmak üzere önlenebilir nedenlerden dolayı öldü. Yemen'de yaşanan iç çatışmalardan dolayı her 10 dakikada bir çocuk ölüyor.
Çatışmanın tarafları uluslararası insani hukuk uyarınca yükümlülüklerini yerine getirmeli ve bunların üzerinde etkisi olanlar, sivilleri korunmak için mümkün olan her şeyin yapılmasını sağlamalıdır. Zira Yemen'de gün geçtikçe işler daha da kötüye gidiyor. .