Akranları gibi oyun oynama ve eğitim görme hakkından mahrum bırakılan Afganistanlı çocuklar, kaldıramayacağı yüklerin altına itiliyor, en zor şartlarda çalıştırılıyor, bununla birlikte ülkelerinde çocukları koruma alanında çalışan hiçbir platformla, yaşadıklarını paylaşamıyor. Afganistan yasaları, "çocukların sağlıklı gelişimi için koşulların sağlanması, eğitim ve öğretimin ortamının oluşturulması"nı öngörüyor ancak, ülkede hakları en çok ihlal edilen grup da yine çocuklar oluyor. Günümüzde eğitimden mahrum kalan yaklaşık 3 milyon Afganistanlı çocuğun büyük bir kısmı zorla çalıştırılıyor, bir kısmı zorla evlendirilmiş diğer kısmı ise göç ve ilticanın sıkıntıları ile karşı karşıya.
Afganistanlı çocuklar, evlerine ekmek götürmek için yollarda, pastanelerde, otellerde, fırınlarda, mağazalarda ve daha pek çok alanda sabahtan akşama kadar ağır koşullarda çalıştırılıyor.
İHLAL NEDENLERİ
"Dini değerlerin göz ardı edilmesi, ebeveynlerin çocuk hakları konusundaki bilinçsizliği, yoksulluk, ebeveynlerin madde bağımlılığı ve devletin çocuk haklarının sağlanması konusunda ihmalkar davranması" Afganistan'daki çocuk hakları ihlallerinin en önemli etkenlerinden sayılıyor.
Savaş ve yoksulluğun hüküm sürdüğü coğrafyalarda yaşam mücadelesi veren çocukları korumak ve koşullarını iyileştirmek için 20 Kasım 1989'da Birleşmiş Milletler Genel Kurulunda "Çocuk Haklarına Dair Sözleşme" imzalanmıştı.
DEVLET BAŞARISIZ
Afganistan Bağımsız İnsan Hakları Komisyonunun 16 Ekim 2017'de yayımladığı rapora göre, bugün yaklaşık 3 milyon Afgan çocuk, okullarda okumak yerine sokaklarda zor şartlarda çalıştırılıyor. Rapor, ülkede "çocuk hakları sözleşmesi ve çocuk iş kanununa bağlı olunmasına" vurgu yapan yöneticiler ve ilgili kurumların son 16 yıl içinde çocuk haklarının güvence altına alınma konusunda başarısız oluğunu ortaya koyuyor. Ülkedeki çocukların sıklıkla karşılaştığı zorluklar raporda şu şekilde sıralanıyor:
Eğitimden mahrum bırakılma, çalışmaya zorlanma, oyun oynamaktan yoksun bırakılma, evden kovulma, evlatlıktan çıkarılma, utandırılma, azarlanma, ebeveynlerin temizlik, beslenme ve ihtiyaçlarını ihmal etmesi, cinsel istismar, zorunlu evlilikler, çocukların evlilik gerekçesiyle satılması, anne kucağından mahrum bırakılma ve şiddet görme. Anayasanın bazı maddeleri yalnızca çocuklar ve onların haklarıyla ilgili ancak yasaların ne kadar uygulandığı ise hala tartışılan konular arasında yer alıyor. Örneğin, anayasanın 23. maddesi, "Hayatın Allah'ın bir armağanı ve her insanın doğal hakkı olduğunu, çocukların da bu hakka sahip olup kimsenin bunu ihmal edemeyeceğini" 29. madde de "Hiç kimsenin çocukları rahatsız edip, cezalandırmaya hakkı olmadığı"nı vurguluyor.
Yine anayasanın 43. maddesinde de "Eğitimin herkesin hakkı olduğu ve çocukların da bu hakka sahip oldukları" belirtiliyor. Anayasanın 3. maddesinde de 18 yaş altı kız çocuklarının evlendirilmesi yasaklanmış ve suç sayılıyor. Çocuk işçilere dair de Afgan anayasasında birtakım maddeler bulunuyor. Anayasanın 49. maddesinde, "Çocukların zorla çalıştırılmasının yasak olup, suç sayıldığı hükmü" yer alıyor, 54. madde de ise "Çocukları doğru şekilde yetiştirmek için ailenin korunması" vurgulanıyor. Ayrıca anayasanın birçok yerinde, Afganistan Bağımsız İnsan Hakları Komisyonunun görev ve yetkileri belirlenerek, çocukları destekleme konusunda yetkilendirildiği görülüyor. Afgan uzmanlara göre, ülkede çocuk hakları ihlallerinin birçok faktörü var. Bunların başında, "işsizlik, doğal afetler, cinsel ve etnik ayrımcılık, ebeveynleri arasında okuma yazma oranının düşük olması, yoksulluk, ebeveynlerin madde bağımlılığı, boşanma, devlet yetkililerinin çocukları korumadaki ihmalleri" geliyor.
Afganistan Çocuk Hakları Savunucusu ve Sivil Toplum Ağı (STA) İcra Direktörü Naim Nazari'ye göre, Afganistan'da çocuk hakları ihlali ve çocukları yasa dışı çalıştırmak yakın gelecekte ülke, toplum ve aileler için beklenmeyen kötü sonuçlara yol açacak. Nazari, Afganistan'ın "Çocuk Hakları Evrensel Beyannamesini" imzaladığını ve bu konuda uluslararası topluma büyük taahhütlerde bulunduğunu belirtiyor. Ancak son 16 yılda devlet çocuk haklarını güvence altına almada büyük bir başarısızlık örneği sergilemiş, uluslararası topluma gerekli periyodik raporları sunamamış.
SORUNUN ÇÖZÜMÜ İÇİN YAPILMASI GEREKENLER
Afganistan Bağımsız İnsan Hakları Komisyonu da sorunun çözümü için şunların yapılması gerektiğini bildiriyor:
"Ebeveynlerin eğitimi, çocukların sorunlarının tespit edilmesi, sağlıklı eğitim koşullarının hazırlanması, uyuşturucu ve madde bağımlığı ile mücadele, ailelerde boşanma oranlarının azaltılması, çocuk ihtiyaçlarının karşılanması, okur yazarlık ve hane halkı gelir düzeyinin yükselmesi, sosyal güvenliği sağlama, ülkede yürürlükteki kanunları uygulama ve uyma, kayıp çocukların bulunması, çocukların davranışlarıyla ilgilenme, sokak çocuklarının ailelerini belirleme, çocuklara hakları konusunda bilgi verme."
Yine bu komisyona göre, hükümet ülkedeki çocuk haklarını savunan aktif sivil toplum kuruluşlarına güçlü destek vermeli ve çocukların geleceğinin iyileştirmesine yönelik daha fazla mesai harcamalı.