Ülkenin ismi, bu toprakların 16'ncı yüzyıldaki yerli sahipleri olan Bantuların kullandıkları N'gola kelimesinden sömürge döneminde Portekizce'ye geçmiştir. 1951'de sömürge ülke, Portekiz'in bir denizaşırı yönetimi olarak yeniden şekillendirildi, Portekiz Batı Afrikası olarak da adlandırıldı.
Angola
Afrika'nın güneybatısında yer alan kıyı ülkesi. Kuzeyde ve doğuda Zaire, güneydoğuda Zambia ve güneyde Namibia ile çevrilidir. Ülkenin batısında Atlas Okyanusu bulunur. Kuzeyden güneye, 1.300 kilometre, doğu-batı doğrultusunda ise, 1.080 kilometredir.
Angola güneybatı Afrika'da, Namibya, Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Zambiya ile komşu olan, batısında Atlas Okyanusu bulunan bir ülkedir. Angola'ya ait olan ve ülkeye sınırı olmayan yakındaki Cabinda ili de Kongo Brazaville ile sınıra sahiptir. Eski bir Portekiz sömürgesi olan ülkenin önemli ölçüde doğal kaynakları vardır (Petrol ve elmas en önemlileri).
Ülke, unvan olarak bir demokrasidir ve Angola Cumhuriyeti (Portekizce Republica de Angola) adını taşır.
Angola Tarihi
Orta Amerika'da yaşayan Bantu halkı, 1500 yıllarında göçle bu ülkeye yerleşmişler ve çeşitli krallıklar kurmuşlardır. 1483 yılında Portekizli ilk araştırmacılar, bölgede yerliler tarafından kurulmuş olan Bakongo Krallığı ile çeşitli yakınlıklar kurdular. Diğer Angola krallıklarında olduğu gibi burada da yerli halk demir ve bakır işlemeyi bilmekteydi.
Ülkenin ismi, bu toprakların 16'ncı yüzyıldaki yerli sahipleri olan Bantuların kullandıkları N'gola kelimesinden sömürge döneminde Portekizce'ye geçmiştir. 1951'de sömürge ülke, Portekiz'in bir denizaşırı yönetimi olarak yeniden şekillendirildi, Portekiz Batı Afrikası olarak da adlandırıldı. Portekiz, sömürge yönetimini lağvetmeyi reddedince bağımsızlık için silahlı mücadele hareketleri başladı.
Angola'nın Bağımsızlığı İçin Halk Hareketi; (Movimento Popular de Libertação de Angola, MPLA). Portekiz'de ve Doğu Bloku'ndaki komünist partilerle bağlantıları olan bir hareketti.
Angola Ulusal Bağımsızlık Cephesi (Frente Nacional de Libertação de Angola, FNLA); kuzeydeki Bakongo bölgesinde etnik bir tabanı olan ve ABD ile Zaire'nin Mobutu rejimiyle bağlantıları vardı.
Angola'nın Tümden Bağımsızlığı İçin Ulusal Birlik (União Nacional para a Independência Total de Angola, UNITA); ülkenin merkezindeki Ovibundu etnik bölgesi temelli bir hareketti.
25 Nisan 1974'de Portekiz'de meydana gelen askeri darbe Portekiz yönetiminin Angola ve Mozambik gibi deniz aşırı sömürgelerinde bulunan askerlerini geri çekme kararı almasına neden oldu. Böylelikle, Angola'da 14 yıldır süren gerilla savaşı da bağımsızlıkla sonuçlandı. Ancak bundan sonra da, politik kökenleri ve dış destekçileri farklı MPLA, UNITA, FNLA arasında iç savaş devam etti. 1991'de bu gruplar çok partili sisteme geçilmesi konusunda anlaştılarsa da ve sonraki yıllarda seçimler yapıldıysa da 2002'de liderlerden birinin vurulmasını da içeren iç çatışmalar bitmedi.
Angola birçok Afrika ülkesi gibi, patlak veren salgın hastalıklarla mücadele eden bir ülkedir.
Portekizliler 1575 yılında güneye doğru inmişler ve esir ticareti karlı olduğundan, sömürgecilikten ziyade bu işle uğraşmışlardır. Özellikle 1648-1836 yılları arasında Angolalı esirler satılıp çalıştırılmak üzere Brezilya'ya gönderilmiştir. Esir ticaretinin ortadan kalkması ile Portekizliler Angola'yı daha iyi tanımış, sınırlarını çizmiş ve 1918'den itibaren kendi kontrolü ile kurulan bir hükumetle ülkeyi yönetmeye başlamışlardır.
Yirminci yüzyılın ilk yarısında Angolalılar, yerli veya Portekiz kültürüne uyabilen diye iki grupta mütalaa edilmiştir. 1930'dan itibaren Portekiz sömürge olarak kullandığı Angola'da kontrolü yoğunlaştırdı. Bu durum 1951'e kadar devam etti. Bu yıl tenkitleri önlemek gayesiyle sömürge idaresi yerine deniz aşırı vilayet idaresini getirdi. 1961-1962 arasında Portekiz'e karşı şiddet hareketleri, binlerce Afrikalı ve Avrupalı'nın ölümüne sebep oldu. Yerliler açık savaşta zaferden ümidi kesince, gerilla hareketi başlattılar.
Milliyetçi hareketler, kabile ve yerel duruma bağlı olarak üç grupta teşekkül etmiştir: Dr. Agostinho Neto'nun yönettiği “Angola'nın hürriyeti için Halkçı hareket (MPLA), pek çoğu Angola'da yetişmiş kişilerden meydana gelmektedir. Uzun yıllar merkezini Zaire'de bulunduran ve Holden Roberto tarafından “Angola'nın Hürriyeti İçin” cephesi ikinci gruptur. “Angola'nın tüm bağımsızlığı için Milliyetçi Birlik (UNITN)”de başka bir grubu meydana getirmektedir.
Nisan 1974'te Portekiz, Angola'ya bağımsızlık vermek istediğini bildirmişse de gruplar arası çatışma devam etmiş, hatta ayrılma istekleri de baş göstermiştir. Ekim 1974'te karşılıklı bir anlaşma ile ateş-kes sağlanmıştır. Her ne kadar Ocak 1975'te bir geçiş hükumeti kurulmuşsa da, bağımsızlık isteyen grupları bir araya getirmek mümkün olmamış ve savaş devam etmiştir.
Milliyetçi iki grub, Sovyet yanlısı (MPLA) ile anlaşınca, Kasım 1975'te bağımsızlık ilanı gerçekleştirilmiştir. Biri Lunda ve diğeri Humbo'da olan iki hükumet ilan edilmiştir. MPLA, Sovyet silahları alırken, Kübalı askerler tarafından da desteklenmiştir. Daha sonra MPLA ülkede hakimiyet sağladıysa da gerilla harbi devam etmiştir. “Afrika Ülkeleri Topluluğu” Şubat 1976'da Sovyet yanlısı MPLA'nın hükumetini tanımıştır. Ülke daha sonra Aralık 1976'da Birleşmiş Milletler'e kabul edildi.
Güney Afrika Cumhuriyeti'nin himayesinde bulunan ve bağımsızlığı için Birleşmiş Milletlerde verilen karar 1989'da gerçekleşti. “Namibya” bağımsız oldu.
Coğrafya
Güney ve Luanda sahil şeridi boyunca kuru bir iklim hakimdir; kuzeyde Mayıs - Ekim ayları arasında serin ve kuru, Kasım - Nisan ayları arasında sıcak ve yağmurlu bir mevsim sürmektedir.Ülkenin genel arazi yapısı ; Kıyıdan başlayan dar ovalar iç kısımlara gidildikçe yerlerini geniş yaylalara bırakmaktadırlar.Ülkenin en yüksek noktası: Morro de Moco 2,620 m'dir.Petrol, elmas, demir yatakları, fosfat, bakır, altın, boksit, uranyum gibi doğal kaynaklar bulunmaktadır. Şiddetli yağışlar yaylarda periyodik su baskınlarına neden olmaktadır.
Fiziki Yapı
Angola, sahilden yükselen ve 1200-2400 metreyi bulan yüksek yaylalardan meydana gelir. Bunlardan en geniş alanı kaplayanı, ülkenin ortasında yer alan Bie yaylasıdır. Ülkenin en yüksek yeri, 2619 metre ile Moko Dağı'dır. Angola, akarsu yönünden zengindir. Kongo, Kubango ve Kuanza ırmakları önemli nehirleridir.
Ülkenin kuzeyi tropikal ormanlarla kaplı, güneyi ise tamamen çöldür. Ülkenin genelinde tropikal iklim hüküm sürer. Yaylalarda yağış, kıyılara göre çok fazladır. Sıcaklık mevsimlere göre çok az değişir.
Tabii Kaynakları
Angola topraklarının % 40'ı ormanlarla kaplıdır. Ormanlarda çeşitli yabani hayvanlar yaşıyorsa da, bilinçsiz avlama neticesinde bir çok hayvan nesli tükenmek üzeredir.
Angola, büyük petrol ve doğal gaz kaynaklarına sahiptir. Ayrıca demir, manganez, bakır ve kobalt yatakları vardır.
Nüfus ve Sosyal Hayat
Angola nüfusunun çoğunluğunu yerliler meydana getirir. Nüfusunun büyük kesimi kırsal bölgelerde yaşar. Bağımsızlıktan sonra, ülkede yaşayan Avrupalılar'ın sayısı çok azalmıştır. Okuma-yazma oranı çok düşüktür. İlk üniversite olan Luanda Üniversitesi, 1963'te Portekizliler tarafından kurulmuştur.
Resmi dili
Resmi dili Portekizce olmasına rağmen bir çok yerel lehçe kullanılır. Halkın çoğunluğu geleneksel dinlerine inanır.
Ekonomi
Angola, petrol ve diğer maden kaynaklarına dayanan karma bir ekonomiye sahiptir. Ülke ekonomisi, İkinci Dünya Savaşından bu yana dikkati çekecek derecede ve devamlı gelişmiştir. Tarım ürünleri en önemli ihracat maddeleri arasındadır. Dünyanın en fazla kahve üreticilerindendir. Diğer önemli tarım ürünleri; pamuk, şeker, kenevir ve bitkisel yağdır. Balıkçılık ve orman ürünleri ekonomide önemli yer tutar.
Ulaşım
Angola'da karayolu ağı, ülkenin hemen her tarafını kaplar. Karayollarının uzunluğu 72.300 km civarındadır. Demiryolları ise, 2952 kilometredir. Bir uluslararası havaalanı ile çok sayıda küçük yerel havaalanı mevcuttur. Atlas Okyanusu kıyısında üç önemli limanı vardır.
Angola
Angola bayrağı
