Rusya, Suriye'de Beşşar Esedli geçiş planını Birleşmiş Milletler'de (BM) büyük ölçüde kabul ettirerek, Esed iktidarını en az iki yıl güvenceye aldı. Rejimle müzakere edecek muhalif heyeti de kendine ve Esed'e yakın isimlerle şekillendirmeye çalışan Rusya, Suriye'de sivil kayıplar verdirmeye devam ediyor.
Uluslararası Suriye Destek Grubu'nun 18 Aralık'ta New York'taki toplantısında mutabık kalınan konular, aynı gün Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nde (BMGK) oylanarak karara dönüştü. Suriye'de ocak ayı başında ülke genelinde ateşkes uygulanması ve Cenevre Bildirisi ile Viyana toplantılarında mutabık kalınan zeminde siyasi geçiş sürecinin başlatılması çağrıları, BMGK'nın 15 üyesi tarafından karara bağlandı.
Karara göre, BM ocak ayı başında Esed rejimi ile müzakereye oturacak muhaliflere davetiye gönderecek. Eş zamanlı olarak BM, ülkede ateşkes uygulanması için DAEŞ ve Nusra Cephesi dışındaki rejim ve silahlı muhaliflerle görüşecek. Ocak ayından itibaren 6 aylık geçiş sürecinin sonunda, yani Haziran 2016'da rejim ve muhalefetin karşılıklı rızasıyla tam yetkili geçiş hükümetini kurması gerekiyor. Bundan sonra yeni hükümet anayasa reformunu hazırlayacak. 12 ay sonra, Haziran 2017'de de ülkede genel seçimler düzenlenecek.
Kritik sorular
BMGK kararında şimdiye kadarki görüşmelerde aşılamayan birçok sorun netliğe kavuşturulmadı. Örneğin kararda Esed'in siyasi geçiş sürecinde rol oynayıp oynamayacağına ilişkin herhangi bir madde yer almadı. Dolayısıyla BMGK kararıyla Esed'in muhtemel gecikmelerle birlikte kağıt üzerinde en az 2 yıllık zaman kazandığı söylenebilir.
Esed'in iktidarını güvenceye alan Rusya, kararda öngörülen süreçte muhalifleri BM üzerinden zayıflatmanın hesaplarını bir süredir yapıyordu. Bundan sonraki süreçte rejime açık muhalefet eden ya da sahada onunla çatışan muhalif gruplar BM'den müzakereler için davet beklerken, Rusya'nın bir süredir BM kanalıyla kendine ve Esed'e yakın muhalif grupların heyette etkili olmasını sağlamaya çalıştığı biliniyor.
Ilımlı muhalifler, New York toplantısı için hazırlık sürecinde 9-10 Aralık'ta Suudi Arabistan'ın başkenti Riyad'da bir araya gelerek Esed rejimiyle Cenevre Bildirisi çerçevesinde müzakere kararı almıştı. Müzakere heyetinin başına ise Suriye'nin eski başkanlarından Riyad Hicab'ı seçmişti.
Ateşkese uymayanlar terör örgütü ilan edilir mi ?
Bir diğer konu da ateşkesin uygulanması. Muhalif gruplar, ateşkes ilan etmek için Esed'in iktidardan ayrılmasının taahhüt altına alınmasını istiyordu. Bu durumda önlerine "Esed'li geçiş planı" konulan muhalif gruplar, Esed'li geçişi kabul etmeyerek ateşkese katılmazlarsa DAEŞ gibi "ortak düşman" gösterilme tehlikesiyle karşı karşıya.
Sadece Esed için oy verilebilecek
Kararda Ocak 2016'dan itibaren 18 ay içinde "adil seçim" düzenlenmesi de öngörülüyor. En geç Haziran 2017'de düzenlenmesi gereken genel seçimin ne derece adil olabileceği de tartışma konusu. Yarısı terör örgütü DAEŞ'in kontrolünde olan, yaklaşık 4,5 milyon kişinin çevre ülkelere kaçtığı, yaklaşık 8 milyon kişinin de ülke içinde yerinden edildiği bir ülkede adil bir seçim yapılması mümkün görünmüyor. Oy verme işlemi en yoğun, rejimin kontrolündeki ve kendine yakın toplulukların bölgesinde yapılabilecek.
Sivillere yönelik Rus saldırıları devam ediyor
Rusya, BMGK kararıyla siyasi geçişe ilişkin tercihlerini büyük ölçüde kabul ettirmesine rağmen New York toplantısını takip eden 18, 19 ve 20 Aralık'ta Suriye'de Rus saldırılarında yaklaşık 80 sivil hayatını kaybetti.
Türkiye'nin mesajı
Dışişleri Bakanlığı, BMGK kararının ardından yaptığı açıklamada, metnin Cenevre Bildirisi'ni temel alan ve Suriyeli taraflar arasında yapılacak müzakereler yoluyla, icra yetkilerinin tamamına sahip bir geçiş hükümeti kurulmasına yönelik takvimlendirilmiş bir siyasi geçiş sürecini öngördüğüne yer vermiş, Türkiye'nin bu süreçte Beşar Esad'ın tüm yetkilerini geçiş hükümetine devrederek görevi bırakacağı bir çözümü destekleyegeldiği belirtilmişti. Açıklamada, "Suriye'de barış ve istikrarın temini ancak halkın iradesini doğrudan ortaya koyabileceği hür ve adil seçimlere giden yolda, tam yetkili bir geçiş hükümetinin hayata geçirilmesiyle ve başta Beşşar Esad olmak üzere rejimin eli kanlı unsurlarının sahneden çekilmesiyle mümkün olacaktır. Türkiye, öngörülen siyasi sürece bu bağlamda katkı sağlamaya devam edecektir" ifadeleri yer almıştı.
