Uygurların bir zamanlar hayat dolu olduğunu söylediği Doğu Türkistan'ın Hoten kentindeki Bayram Camisi (İdgah mescidi), tarihi binanın tüm izlerinin silinmesinin ardından bir otoparka dönüştürüldü. Otoparkın (yıkılan tarihi cami) hemen arkasındaki ilkokulun duvarında ise kırmızı renkli boya ile Komünist Parti'nin söylemi olan "İnsanları parti için eğit" sloganı yazılı. Etrafı dikenli ve jiletli tellerle çevrili bu ilkokula çocukların yüzlerini taratarak girmesi gerekiyor.
Hoten'deki tarihi İdgah Mescidi, Çin yönetiminin Doğu Türkistan genelinde yok ettiği çok sayıda tarihi camiden sadece birisi.
İzleri silinen caminin yakınındaki halk pazarında seyyar satıcılık yapan bir Uygur, "Bir zamanlar muhteşemdi. İnsanlar akın akın buraya gelirdi. Hele de Ramazan bayramlarında, Kurban bayramlarında ve cuma namazlarında çok kalabalık olurdu" diyor.
CAMİLER YIKILDI, PARK ve BAHÇELERE DÖNÜŞTÜRÜLDÜ
Earthrise Alliance isimli sivil toplum kuruluşunun yayımladığı ve Fransız AFP ajansının da analiz ettiği uydu görüntüleri, 2017 yılından bu yana Doğu Türkistan genelinde 36 tarihi caminin Çin tarafından yıkıldığını ortaya koyuyor.
Görüntüler camilerden 30'unun tamamen yıkıldığı, 6'sının da kubbe ve minarelerinin yok edilerek farklı şekle sokulduğunu gösteriyor.
İbadethanelerin bulunduğu yerleşkeler, camiler yıkıldıktan sonra halka açık mekanlara dönüştürülüyor.
AFP muhabirlerinin ziyaret ettiği Hoten'deki bir cami yıkıldıktan sonra yeşil alana çevrildi.
Hoten'de yine bir başka cami yıkılarak bahçeye dönüştürülmüş ve beton yürüme parkurlarının yanı sıra ağaçlandırılmış.
Komünist Parti, Doğu Türkistan genelinde imha edilmemesine karar verdiği camilerin de minare ve kubbelerini yıkarak cami görünümünden çıkmasını sağlıyor.
Öncesi
Sonrası
CAMİYE POLİS KONTROLÜNDEN GEÇTİKTEN SONRA GİRİLİYOR
Washington merkezli Uyghur Human Rights Project isimli sivil toplum kuruluşu direktörü Ömer Kanat, "Uygurlar camileri atalarının mirası olarak görüyor. Ancak Çin hükümeti Uygurlara ait ne varsa her şeyi, Han Çinlilerden farklı olan her şeyi silmek istiyor" diyor.
Komünist Parti yönetiminin ibadete onay verdiği Hoten'deki tek camiye girmek için polis gözetiminde metal dedektörlerden geçmek gerekiyor.
İçerideki her hareketleri ise kapalı devre kameralar tarafından saniye saniye izleniyor.
RAMAZAN BOYUNCA RESTORANLARIN AÇIK KALMASI ZORUNLU
Bu arada Ramazan boyunca gün içerisinde restoranların açık tutulması zorunluluğu bulunuyor. Bölgeye giden Batılı gazeteciler, Doğu Türkistan genelinde Ramazan ayının hiç hissedilmediğini ifade ediyor. Gazeteciler ne erkeklerin ne de kadınların dini inançlarının gereksinimlerini yerine getiremediğini gözlemlediklerini belirtiyor.
Öncesi
Sonrası
"SELAM ALEYKUM" DAHİ YASAK
Washington Üniversitesi Uygur araştırmaları bölümü öğretim görevlisi Darren Byler, Müslümanların oruç tutmasının, ibadet etmesinin yasaklanmasının yanı sıra insanların birbirine 'selamün aleyküm' ifadesiyle selam vermesinin bile yasaklandığını dile getirdi.
KAŞGAR'DA EZAN SESİ DUYULMUYOR
Eski İpek Yolu'nun merkezlerinden biri olan Kaşgar kentinde ise ezanlar artık okunamıyor. Kent sakinleri, bir zamanlar Kaşgar Ulu Camisi başta olmak üzere camilerde okunan ve tüm kentte yankılanan ezan seslerinin kesildiğini belirtiyor. Halk, önceleri minarelerden yükselen ezan seslerinin turistlerin de ilgi odağı olduğunu ifade ediyor.
"CAMİLERİ KOTUYORUZ" AÇIKLAMASI
İçerisinde Çin Devlet Başkanı Şi Cinping'in devasa portresinin asılı olduğu Kaşgar İdgah Mescidi imamı Cuma Maimaiti, "Kaşgar'da camiler yıkılmadı, hükümetimiz camileri çok iyi bir şekilde koruyor" diye kısa bir açıklama yaptı.
OLUMSUZ YORUMLARDAN ÇEKİNİLİYOR
Pekin yönetimi ile ilgili olumsuz yorum yapmaları halinde ağır cezaya çarptırıldıkları ifade edilen görevlilerin korktukları için her şeyin 'çok iyi' olduğunu söyledikleri belirtiliyor.
Doğu Türkistan'ın Kızılsu ilinde yer alan, Kaşgar'ın kuzeyindeki Atuş kentindeki merkez camisi ve onlarca küçük mescit yıkılmış. Çin polisi, gazetecilerin kente girmesini engelliyor. Zira Atuş'a 22 kilometre mesafede devasa bir toplama kampı bulunuyor.
KOMÜNİST PARTİ SLOGANLARI DUVARLARA ASILIYOR
Tüm cami ve mescitlerin duvarlarında, büyük puntolarla "Ülkemi seviyorum", "Partimi seviyorum", "Aşırılığı reddediyorum" gibi sloganlar bulunuyor.
HİLALLER SÖKÜLMÜŞ
Diğer yandan kubbelerin tepesinde bulunan ve İslam dinini sembolize ettiği belirtilen tüm hilaller sökülmüş.
CAMİLERE KAMERALARLA GÖZETİM
Bu arada Müslümanlar dünya genelinde Ramazan bayramını kutlarken 'polis devleti'ne dönüştürülen Doğu Türkistan'da halk, yoğun baskı altında bulunuyor. Bölge genelindeki tüm camiler kameralarla gözetim altında tutuluyor.
1-3 MİLYON ARASINDA MÜLSÜMAN KAMPLARDA TUTULUYOR
Uluslararası bağımsız kuruluşların verilerine göre Doğu Türkistan genelindeki toplama kamplarında 1 ila 3 milyon arasında Müslüman tutuluyor. Uygurların soykırım ve asimilasyon merkezi olarak tanımladığı kamplara götürülenlerin ibadet etmesinin kesinlikle yasak olduğu ifade ediliyor. Çin yönetimi, toplama kamplarının eğitim merkezi olduğunu iddia ediyor.