Libya'da başkenti ele geçirme hayaliyle ülkesini şiddet sarmalına sürükleyen darbeci lider Halife Hafter, insan kaynağı eksiğini bölgedeki aşırı görüşlü milisler ve sicili kabarık paralı askerlerle kapatmaya çalışıyor.
Silahlı milis lideri Halife Hafter, 2014 yılındaki darbe girişiminin ardından, Libya'daki yönetim boşluğundan yararlanarak her geçen yıl kontrolündeki bölgeyi genişletti. Hafter yılbaşında ele geçirdiği güney bölgelerinden sonra geriye sadece başkent Trablus kaldı.
Libya'nın en can alıcı toprak parçası olarak öne çıkan Trablus bölgesi, diplomatik temsilcilikler ve bağımsız devlet kurumlarının bulunduğu başkent olarak ülke nüfusunun üçte ikisine ev sahipliği yapıyor.
Libya, Birleşmiş Milletler himayesinde bir ulusal uzlaşı konferansına hazırlanırken Hafter, 4 Nisan'da başkenti ele geçirmek için saldırı emrini verdi.
Hafter, Birleşmiş Milletler (BM) ve uluslararası toplum tarafından Libya'nın yasal temsilcisi olarak kabul edilen Ulusal Mutabakat Hükümeti'nin (UMH) meşruiyetini başkente hakim olarak gasbetmeyi amaçladı. Ancak, aradan geçen 8 ayda vadettiği "hızlı ve kesin" zaferde başarısız olan Hafter, elinde tuttuğu geniş toprak parçasının yanı sıra cephede yıpratıcı saldırısına devam etmek zorunda kalınca sürekli insan kaynağına ihtiyaç duydu.
-Hafter'in milis birliği "Libya Ulusal Ordusu"
Halife Hafter, liderlik ettiği gruba "Libya Ulusal Ordusu" ismini veriyor ve resmi bir ordu gibi davranılmasını istiyor. Aslında Hafter'in silahlı gücü bayilik gibi çalışıyor ve topladığı milisleri bir çatı altında bir araya getirmeye çabalıyor.
Hafter saflarında, doğudan ve batıdan Libyalı kabilelerden Kaddafi'nin kurduğu halk komitelerine, aşırı görüşlü Medhali Selefilerinden Sudan'ın karanlık sicile sahip Cancavid milislerine, Çad'daki isyancılardan Rus paralı askerlerine, Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Fransa'dan askeri subaylara kadar geniş bir yelpaze yer alıyor.
Hafter güçlerinin farklı kaynaklarda, 7 bini eğitimli askeri personel olmak üzere 25-30 bin kişilik bir güce sahip olduğu öne sürülüyor. Bunlar içinde en büyük ve en iyi silahlandırılmış 106. Tugay, Hafter'in oğlu Saddam Hafter tarafından komuta ediliyor.
Libya'da 2011 yılındaki devrimle koltuğundan edilen Muammer Kaddafi'nin oğlu Hamis'in orduda kendi ismiyle bir tugayı yönettiği benzetmesi, Libya'da sıkça yapılıyor.
Hafter'in elindeki diğer birliklerin dağılımı ise şöyle:
1 - Medhali Selefiler
Libya'da Hafter saflarında yer alan Medhali Selefiler, aşırı görüşler barındırıyor ancak yöneticilere itaat edilmesi gerektiği görüşünü savunuyor. Bu nedenle, Suudi Arabistan'ı yönetici olarak kabul ettiği ve Riyad'ın desteklediği Hafter saflarında savaşıyorlar.
SETA Araştırmacısı Emrah Kekilli, AA'ya verdiği bir röportajında, Medhali Selefilerin "tabiatı, inancı, örgütlenme biçimi ve emir alma şekli gereği Libya'yı DEAŞ'tan daha fazla tehdit ettiğini ve geniş bir alana yayıldığını" aktarmıştı.
-Nida Taburu
Selefi akımlar içinde en çok öne çıkanı Nida Tabur'u, Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından savaş suçları işlediği gerekçesiyle hakkında yakalama emri çıkartılan Mahmud el-Virfeli tarafından yönetiliyor. Hafter, temmuz ayında Verfali'yi sözde binbaşılıktan, yarbaylığa terfi ettirdiğini açıklamıştı.
Mahmud el-Verfali, Bingazi şehrinde gözleri bağlı 10 kişiyi, video kaydına alarak yargısız infaz etmekle suçlanıyor.
-Selefi Tevhid Birliği
Selefi Tevhid Birliği, Kaddafi'ye karşı gerçekleşen ayaklanmaya katılan Eşref el-Miyar tarafından yönetiliyor. Miyar, Hafter'e karşı çıkanların "dinden çıktığını ve dolayısıyla kanının dökülmesinin caiz olduğunu" savunuyor.
-Sebil es-Selam Birlikleri
Ülkenin güney doğusundaki El-Küfra bölgesinde etkin Sebil es-Selam Birlikleri, Adburrahman el-Kilani tarafından yönetiliyor.
-El-Kaniyat Birlikleri
Başkentin yaklaşık 90 kilometre güney doğusundaki Terhune kentinde yer alan El-Kaniyat Birlikleri, Kani kardeşlerin kontrolünde bulunuyor. Fanatik fikirleri savunan El-Kaniyat Birliklerinin büyük çoğunluğunu eski Kaddafi ordusu askerleri oluşturuyor. Başta başkentteki UMH saflarında yer alan El-Kaniyat Birlikleri, yaptıkları ihlaller nedeniyle lağvedildi ve sonra Hafter ile yeniden iş birliği yaptı. Birlik, bölgeye ilişkin bilgileri nedeniyle başkentin güneyindeki bazı mahallelerin Hafter'in eline geçmesini sağladı.
2- Kaddafi rejimi birlikleri
Kaddafi rejiminin, 2011 yılında silahlı biçimde yıkılmasının ardından, Hafter, buradan ayrılan askeri birlikleri devşirmek için çabaladı. Bunların içinde Muhammed el-Muqrif, Hamis Tugayı, 32. Muiz Tugayı gibi birliklerden gelen savaşçılar, deneyimli ve en gelişmiş silahları kullanabilecek beceriye sahip birlikler olarak öne çıktı.
Bunların en meşhurları şöyle:
-Muhammed bin Nayil, başkentin 700 kilometre güneyindeki Mukaraha kabilesinin yaşadığı güney batıdaki Birak eş-Şati askeri üssünde yer alıyor. Hafter aynı şekilde, Sebha ve stratejik Cufra hava üssünün kontrolünü bu gruba veriyor.
-Doğudaki Hasse kabilesinden gelen Abdusselam el-Hassi, Trablus operasyonunun başında harekatın komutanı olarak Hafter tarafından atandı. Ancak, stratejik Giryan kentini haziranda bozguna uğrayarak kaybetmesinin ardından, Hasse'nin Hafter tarafından geri çağrıldığı bildirildi.
-Giryan kentini geri kazanması için görevlendirilen Mebruk es-Sehban, Mukaraha kabilesine mensup ve Kaddafi yanlısı olarak kabul ediliyor. Mukaraha ve Kaddafe kabilesi, Kaddafi döneminde en yoğun biçimde orduda yer alan ve imtiyaz sağlanan kabilelerdi.
-Terhune 22. Tugayı, özellikle Kaddafi ordusundaki elit birliklerini bünyesinde barındırıyor. Hafter, Trablus saldırısında ilk başta Terhune 7. Tugayı ile birlik olmuş ve Abdulvehhab el-Mukri komutasında 9. Tugay ismini vermişti. Mukri, Abdulaziz ve Muhsin Kani kardeşler, UMH'nin bir saldırısında hayatını kaybetmişti.
-Sahvat birlikleri, Kaddafi döneminde halk komiteleri şeklinde örgütlenen silahlı yapıdan oluşuyor. Bingazi Devrimciler Konseyi, Benine Hava Üssü ve Recme Askeri Üssü'nde Hafter birliklerini kuşattığı sırada şehrin içinden darbeci generale destek olan Sahvat birlikleri sürpriz yaparak dengeyi değiştirmişti. Başkent Trablus'un güneyindeki eski havalimanı yakınındaki Kasr Bin Gaşir Mahallesi çevresinde konuşlanıyor.
3- Kabile savaşçıları
Ülkenin doğusundaki bazı kabileler Hafter ile iş birliği yapıyor. Örneğin, kuzeydeki Sirte, batıdaki Terhune ve doğudaki Ecdebiye kentinde mensupları bulunan Hafter'in soyismini taşıdığı Hafter kabilesi. Tobruk merkezli Temsilciler Meclisi'nin Başkanı Akile Salih'in mensup olduğu Ubeydat kabilesi, ve diğer bazı kabileler Hafter'i destekliyor.
Buna karşın, Hafter milisleri kendilerine karşı çıkan kabileleri kanlı biçimde cezalandırıyor. Libya'nın güneyinden Çad'a kadar uzanan siyahi Tebu kabilesi, Hafter milislerinin yargısız infazlarına maruz kaldı. Hafter savaş uçaklarının Ağustos ayında Tebu kabilesinin Murzuk kentindeki bir toplantısını hedef alması sonucunda en az 45 kişi hayatını kaybetmişti.
5- Paralı askerler
Libya'nın doğusundaki milis lideri Hafter, ülke genelinde çatışmalarla yayıldığı toprak parçası genişledikçe bu toprakları elinde tutmak için sayısal yeterliliği sağlayamaz hale geldi. Bunun üzerine, insan kaynağı ihtiyacı Trablus saldırısıyla en üst seviyeye çıkan Hafter, müttefiklerinin sağladığı finansmanla, farklı koşullarla paralı askerlerle anlaştı.
Ayrıca, Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Fransa'nın askeri yetkililerinin Hafter birliklerine sahada taktiksel danışmanlık sağladığı sıkça haberlerde yer aldı. Hafter'in saflarındaki paralı yabancı askerlerden öne çıkanlar ise şöyle sıralanıyor:
-BM'nin raporlarına göre, Çadlı isyancı silahlı gruplardan yaklaşık 700 kadar üyesi Libya'da Hafter'e hizmet veriyor.
-Sudan Bağımsızlık Ordusu: Sudan'ın batısında Darfur'da faaliyet gösteren iki ayrı gruptan 500 kadar milis Hafter saflarında yer alıyor.
-Sudanlı Cancavid Milisleri: Sudan'da Hızlı Destek Kuvvetleri Muhammed Hamdan Daklu namı diğer Hmidti tarafından silahlandırılan Cancavid milislerinden yaklaşık 1000 tanesi, BM'nin Libya raporlarına göre, Hafter'in başkente yönelik saldırılarında kritik Cufra hava üssünü koruyor. Cancavid milislerinin bazı komutanları, Darfur'daki faaliyetleri nedeniyle Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından aranıyor. Uluslararası basında çıkan haberlere göre, Hafter saflarında savaşan Sudanlı milislerin sayısı son dönemde 3 bine kadar çıktı.
-Rus güvenlik şirketi Wagner Grubu, paralı askerler arasında Libya'ya müdahalesi en çok tartışılan grup. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'e yakın Yevgeny Prigozhin'e ait.
Bloomberg'e göre, yaklaşık 1400 kadarının Libya'ya geldiği Wagner Grubu'nun Libya'ya 25 Rus pilot getirdiği, pilotların Hafter birliklerine eğitim faaliyetleri gerçekleştirdiği, Libya semalarında yenilenmiş Rus Sukhoi-22 tipi savaş uçaklarıyla göreve çıktıkları aktarıldı.
Euronews'e göre, daha önceden Ukrayna'da saha tecrübesi bulunan paralı askerler, Libya'da cephe hattında savaşıyorlar.