27 yıl önceydi. Dünya, insanlık tarihinin en korkunç katliamlarından birine uyandığında takvimler 26 Şubat 1992'yi gösteriyordu. Tarihe kara bir leke olarak geçen katliam, Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ bölgesindeki Hocalı kasabasında meydana geldi. Ermeni kuvvetleri kadın, erkek, çocuk ayrımı yapmaksızın önüne geleni katletti.

Katliama giden adımlar

Aslında Hocalı Katliamı'na giden olaylar zinciri, 1980'li yılların ikinci yarısında SSCB'nin dağılma sürecine girmesiyle birlikte başladı. Ermenistan, Azerbaycan'a ait olan Karabağ bölgesinin dağlık kısmında hak iddia ediyordu. Sovyetler Birliği'nin yıllar boyunca yürüttüğü politikaların sonucu olarak bölgede Ermeni nüfusu çoğunluktaydı. Oysa bölge uluslararası örgütlerce de hukuki olarak da Azerbaycan'a aitti.
Tansiyon, Dağlık Karabağ bölgesindeki Ermenilerin 1988 yılında Azerbaycan'dan ayrılıp Ermenistan'a katılmak istemesiyle iyice yükseldi. Dağlık Karabağ Meclisi, Ermenistan'a bağlandığını ilan etti. Azerbaycan da buna karşılık Dağlık Karabağ Bölgesi'nin özerk statüsünü kaldırdı ve kendine bağladı.

“Dağlık Karabağ Cumhuriyeti”

Tüm bu gelişmeler üzerine Karabağ özerk yönetimi bağımsızlık referandumu yapma kararı aldı. Azerilerin katılmadığı referandumla “Dağlık Karabağ Cumhuriyeti” ilan edildi. Gerilim doruk noktasındaydı. Ermenistan ve Azerbaycan arasında çatışma kaçınılmaz hale geldi. Rusların desteğini alan Ermeni kuvvetleri, Dağlık Karabağ bölgesini işgal etti.
Ve Hocalı Katliamı…

Hocalı, konumu itibarıyla Dağlık Karabağ'ın en önemli noktalarından biriydi. 2605 hanenin bulunduğu Hocalı'da 11 bin 365 kişi yaşıyordu. Ancak çatışmalardan dolayı nüfus 3000'e kadar düşmüştü. Bölgedeki tek havaalanının burada olması nedeniyle stratejik öneme sahipti.

Ermeni kuvvetleri, 1991'in son günlerinde harekete geçti. Hocalı'ya çıkan yolları ve civardaki köyleri ele geçirdiler. Öyle ki şehre yiyecek yardımı bile helikopterle havadan atılarak yapılabiliyordu.

Ve o kara gün gelip çattı… 25 Şubat 1992 akşamı Ermeni kuvvetleri saldırıya başladı. İddialara göre saldırı için Rus ordusunun o zaman Hankendi'de bulunan 366. Motorize alayının yardımını aldılar. Ermeni kuvvetlerinin, Rusların teknik imkanlarını kullanarak kenti top ve tank ateşine tuttu; hatta saldırıda Rus askerlerinin bizzat yer aldığı bile kayıtlara geçti. 26 Şubat sabahına kadar süren katliam, 613 kişinin canına maloldu. Üstelik çoğunda ağır işkence izleri vardı. Öldürülenlerden 63'ü çocuk, 106'sı kadın, 70'i yaşlıydı. 487 kişi ağır yaralı olarak kurtulmuştu. 1275 kişi ise, Ermeni güçlerin elinde esirdi. Esir alınan 68'i kadın, 26'sı çocuk 150 kişiden hiç haber alınamadı.

Ayaz Muttalibov istifa etti

İnsanlık tarihinin en acımasız katliamlarından biri olarak tarihe geçen Hocalı Katliamı sonrası Azerbaycan Cumhurbaşkanı Ayaz Muttalibov görevini bıraktı. Azerbaycan Parlamentosu Hocalı'da yaşananların “soykırım” olduğunu ilan etti. Bugüne kadar 15 ülkenin parlamentosu ve ABD'nin 16 eyalet meclisi Hocalı'da yaşananları kınayan ve “soykırım” olarak niteleyen kararlar aldı. Ermenistan ve Azerbaycan arasındaki savaş ise 1994 yılına kadar sürdü. İki taraf arasında yapılan barış görüşmeleri sonuçsuz kaldı.