Kuzey Irak Kürt Yönetimi bölgesinde, bu yılın ilk altı ayında 55 Kürt kadın maruz kaldığı şiddet sonucu öldü. Ölenlerden 22'sinin yakınları tarafından katledildiği, geriye kalanların ise psikoloji, ekonomik ve sosyal durumları nedeniyle intihar ettiği belirtildi. Kendini yakan veya ateşe verilen kadın vakalarında da yüzde 100'lük artış gözlemlendi.
Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'nin (IKBY) aldığı hukuki, mali ve cezai önlemlere rağmen kadına yönelik şiddet yılın ilk yarısında 2018'in aynı dönemine kıyasla yüksek oranda artış gösterdi. Bu durum sivil toplum kuruluşlarında ve hukuk çevrelerinde şok etkisi oluşturdu.
IKBY İçişleri Bakanlığı bünyesindeki Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele Genel Müdürlüğü'nün yayınladığı son rapora göre bu yılın ilk yarısında 55 Kürt kadın maruz kaldığı şiddet sonucu öldü. Ölenlerden 22'sinin yakınları tarafından katledildiği, geriye kalanların ise psikoloji, ekonomik ve sosyal durumları nedeniyle intihar ettiği belirtildi.
ÇARPICI RAKAMLAR
Raporda Erbil, Duhok ve Süleymaniye kentlerindeki şiddet dağılımına ilişkin veriler yer aldı. Her bölgede ortalama yaklaşık 20 şiddet (intihar ve cinayet) olayının yaşandığı kaydedildi. Süleymaniye'de, eğitim düzeyi, rahat ekonomik koşullar ve sosyolojik kimlik gibi nedenlerle diğer bölgelere nispeten kadına yönelik şiddetin daha az olduğu gözlemlendi. Raporda aktarılan verilere göre yılın ilk yarısında Erbil'de 5 kadın öldürülürken, Duhok'ta 7 ve Süleymaniye'de de 7 kadın öldü. İntihar vakalarında Duhok'ta 13, Erbil'de 7 ve Süleymaniye'de 11 kadın yaşamını yitirdi.
KENDİNİ YAKAN KADINLARIN SAYISINDA REKOR ARTIŞ
Kendini yakan veya ateşe verilen kadın vakalarında yüzde 100'lük artış gözlemlendi. Erbilde 20 kadın kendini yakarken 28 kadın başkası tarafından ateşe verildi. Süleymaniye'de 33 kadın yanmaya maruz kalırken, 17'si başkası tarafından ateşe verildi. Duhok'ta ise 21 kadın yandı. Suran ve Raperin bölgelerinde 16 yanma vakası gerçekleşti. Kadınların ciddi bir biçimde darp edildiği tespit edilen 50 vakaya rastlandı.
Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele Genel Müdürlüğü raporda bin 700'ü Erbil'den olmak üzere 4 bin 970 resmi şikâyet aldıklarını belirtti. “Mutlak şiddet” vakalarına ilişkin alınan şikâyetlerin kaydedilen tüm şikâyetlerin yüzde 5'inden az olmasının, Müdürlüğün bu tür vakalara doğrudan ve hızlı bir şekilde cevap verdiğine işaret ettiği belirtildi.
GEÇEN YILLARA KIYASLA ARTIŞ VAR
IKBY genelinde kadına yönelik şiddetin gözle görülür bir biçimde tırmandığı görülüyor. Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele Genel Müdürlüğü tarafından aktarılan verilere göre kadına yönelik şiddet vakaları yılın ilk yarısında 2018'in aynı dönemine kıyasla 5'te bir oranında artarak 4 bin 213'den 4 bin 970'e yükselmiş durumda. Aynı dönemler arasında geçmişe kıyasla kadın cinayetleri, intihar, saldırı ve kendini yakma vakalarında düşüş gözlenirken yakılan kadın oranında ise artış olduğu görüldü.
Kadın araştırmacı ve aktivist Nazdar Muhammed Emin, Independent Arabia'dan Rüstem Mahmud'a yaptığı açıklamada şunları söyledi:
“IKBY'de 2017'inin ilk 9 ayında 38 kadın öldürüldü, 58'i intihar etti, 166'sı ateşe verildi, 95'i kendini yaktı ve 101 cinsel istismar vakası kaydedildi. İlgili kurumlar işkence ile ilgili 6 bin 987 şikâyet aldı.”
Emin, 2017 ile 2016'nın aynı dönemlerini kıyaslayarak şu değerlendirmelerde bulundu:
“Bu iki yıl arasında şiddet oranlarının korkunç bir biçimde arttığını görüyoruz. Yaklaşık üçte birden fazla. Bu oran bütün aktivistler ve hukuk çalışanları için endişe verici. 2016'nın ilk 9 ayında kadın ölümleri konusunda sadece 30 vaka kaydedilirken 60 kadın intihar etti, 169'u yakıldı, 72'sinin ise kendini yaktığı tespit edildi.”
ÇEŞİTLİ SEBEPLER
IKBY'deki gözlemciler, alınan onca tedbire rağmen bu olgunun daha çok yayılmasının arkasında çeşitli sebeplerin olduğu görüşünde. Bu sebeplerin başında ekonomik koşulların olduğunu belirten gözlemciler, IKBY'de makul sayılabilecek ölçüde bir kalkınmanın olduğunu ancak 2014'e gelindiğinde, DEAŞ ile mücadelenin yanı sıra Bağdat'taki merkezi hükümetin IKBY'nin bütçedeki payını kesmesi ile birlikte duraklamaya geçildiğini kaydediyor.
IKBY ekonomisinde yaşanan daralma kadın çalışanların işten çıkarılmasını da beraberinde getirdi.
Söz konusu şiddetin sebepleri arasında IKBY'de süregelen bazı anlayışların ve geleneklerin de etkili olduğu belirtiliyor. Özellikle aşiret bölgelerinde yaygın olan ataerkil yaşam tarzı artan bu şiddetin gerekçeleri arasında gösteriliyor.
Kürt kadın aktivistler, eşitlik haklarının yasalarla güvence altına alınmasının ve kadınlara yönelik eğitim imkânlarının artırılmasının şiddetin önüne geçilmesine katkı sağlayacağını vurguluyor.