TIMETURK | HABER MERKEZİ
Benim Gizli Özgürlüğüm ve Bayaz Çarşamba adında kampanyalar başlatıldığı belirtilen İran'da geride bıraktığımız günlerde başörtüsü zorunluluğuna karşı protesto gösterileri düzenlendi.
Yalnızca 'başörtüsü zorunluluğu karşıtı' gösteriler gibi görünse de protestolarda dikkat çeken ayrıntı 'beyaz başörtüsü' oldu.
SON AYAKLANMALARIN DA SEMBOLÜYDÜ
Beyaz başörtülerini çıkarıp sallayan yüzlerce İranlı kadının smebol olarak tercih ettiği bu hareket ise son ayaklanmalarla akıllara kazınmıştı. 2017'nin Aralık ayından 2018'in Ocak ayına yaklaşık bir hafta süren ayaklanmalar, ekonomik sebeplerle başlamış fakat kısa sürede yönetim karşıtı gösterilere dönüşmüştü. Bu ayaklanmalar sırasında dikkat çeken bir ayrıntı ise beyaz başörtüsünü çıkarıp bir sopanın ucuna bağlayarak sallayan genç kız oldu.
DİKKAT ÇEKİCİ DETAY, GÖRÜNTÜNÜN YAYILMA ŞEKLİ
Genç kızın o anlarını içeren ve sosyal medyada binlerce kez paylaşılan kaydı ilk yayınlayan isim ise Why There Is No God (Neden Tanrı Yok?) adlı kitabın yazarı ve bir ateist olan Armin Navabi'ydi. Navabi, gösterilerin başladığı günden beri yaptığı paylaşımlarla eylemcilere destek veriyordu. Navabi, aynı zamanda İran'da göstericilerin "İran İslam Cumhuriyeti" değil "İran Cumhuriyeti" istediklerini bağırdıkları anları paylaşan ilk kişiydi.
DEVRİM MUHAFIZLARINA ÇAĞRI
Öte yandan protestocular, eylemleri bastırmak için sokağa inen Devrim Muhafızlarına yönelik 'Bizim yanımızda durun' sloganları atıyordu.
GEZİ İLE BENZERLİĞİ
İran'daki bu gösteriler, ülke basınında konuşulsa da Türkiye basınında geri planda kaldı. Fakat sosyal medyada kendine geniş yer buldu. Birçok kullanıcı, 'henüz büyümemiş' protestolar için 'semboller' belirlemesi ve bu semboller üzerinden ayaklanma çalışmaları yapılmasını Gezi olaylarına benzeterek paylaştı.
Türkiye'de de gezi olayları da akıllara 'kırmızılı kadın' , 'duran adam' sembolleriyle akıllara kazınmıştı.
SHARP İMZALI 'DURAN ADAM'
Bu eylemlerde kullanılan 'duran adam' eyleminin "şiddet içermeyen protesto ve ikna yöntemleri" başlıklı bir listesi bulunan Siyaset Bilimci Gene Sharp'a ait olduğu, hatta bu listenin 163. maddesindeki 'pasif direniş' ile ilgili olduğu belirtilmişti.
KADİFE DARBELER
Sırbistan, Ukrayna, Gürcistan, Kırgızistan, Arap Baharı, İran ve Venezuela da olduğu gibi Gezi olayları da Sharp'ın 'kadife darbeler' felsefesine benzetilmişti.
Gezi'yi yönlendiren güçlerin Sharp'ın 'ayaklanma yöntemleri listesi'ni uyguladığı ifade ediliyordu. Sharp'n listesini değerlendirerek 2013 yılında kaleme alan Prof. Dr. Burhanettin Can, listeyi şu şekilde aktarmıştı:
"1. Nokta: Örgüt: Öncelikle tek kelimelik vurucu bir örgüt ismi ile gençler ve öğrenciler arasında örgütlenme.
2. Nokta: Slogan: Basit ve etkileyici bir slogan oluşturma ve yayma.
3. Nokta: Medya: Ulusal ve uluslararası medya desteği.
4. Nokta: Finansman: Uluslararası vakıf ve sivil toplum örgütlerinin parasal desteği.
5. Nokta: Seçimlere Hazırlık: Seçimler halkın sokağa dökülmesi için en uygun dönemlerdir. Bunu için alt yapı çalışması yapmak:
- Seçimlerden altı ay kadar önce seçimlere hile karıştırılacağı şüphelerini yayarak seçimlere gölge düşürmek.
- Seçim sonuçları ne olursa olsun seçimlerin adil yapılmadığı ve seçimlere hile karıştırıldığı iddiasını gündeme getirmek.
- Seçimlere gözlemci olarak gelen batılı uluslararası teşkilat temsilcilerinin bu iddiayı destekleyerek sorunun uluslararası arenaya taşınmasını sağlamak.
6. Nokta: Gerilim Artırma: - Ekonomik manipülasyon yaparak bunalımı körüklemek. - Etnik ve mezhepsel farklılıkları kaşımak.
7. Nokta: Gayri Memnunları Toparlama: - Kitlelerin takip edebileceği tanınan insanları lider olarak öne çıkarma. Eski yönetimden dışlanmış popüler isimler uygun olabilir. - Yönetime karşı olan tüm gayri memnunları bir çatı altında toplama.
8. Nokta: Asker ve güvenlik güçlerini kazanma ya da tarafsızlaştırma: Yönetimin yanında yer almamasını, en azından olaylara müdahale etmemesini, tarafsız kalmasını ve fakat muhalefeti de açık bir şekilde destekleyerek askeri darbe görüntüsü de verilmemesini sağlamak. Böylelikle kitlelerin daha cesur davranması sağlanıyor, katılım artıyor.
9. Nokta: Sokak Hakimiyeti: Taraftarları sürekli olarak sokakta tutarak yönetimin otoritesini ve iradesini kırmak. Bu gelişme yönetimi yalnızlığa iter, kendisine bağlı güçlerin itaatsizlik oranında ‘kritik düzeyin aşılmasını' sağlar ve muhalefetin halk desteğini hızla artırır.
10. Nokta: Sonuç: Yönetimin (diktatörün) şiddet uygulanmadan kansız bir şekilde yıkılışı. Kadife darbelerin başarılı olmalarının nedenlerini ortaya çıkarabilmek için iyi bir analiz yapılması ve olaya etki eden tüm parametrelerin göz önüne alınması gerekir. Olayları iç ve dış dinamikler kapsamında iki boyutlu bir uzayda ele alabiliriz."
ORTAK NOKTA: İKTİDARI DEVİRMEYE YÖNELİK SÖYLEMLER
İran'daki ekonomik ayaklanmaların, başörtüsü zorunluluğu protestolarının ve Türkiye'deki Gezi olaylarının en önemli benzerliği ise farklı nedenlerle başlayarak, ülke yönetiminin alaşağı edilmesi talepleri ile askerlere çağrı yapılması oldu.