Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin (BMGK) Batılı üyeleri, İran'la varılan anlaşma sonucu BM yaptırımlarının kalkmasının ardından İran'ın yeni füze denemelerine nasıl yanıt vereceklerini tartışıyor.
İran'ın nükleer programının sınırlandırılması için bu ülke ile BMGK'nin daimi üyeleri ABD, Rusya, Çin, İngiltere, Fransa ile Almanya (P5+1) arasında varılan anlaşma sonucu İran'a uygulanan tüm BM yaptırımları kaldırılmıştı.
Geçen yıl Temmuz ayında oybirliği alınan ve Ocak ayında yürürlüğe giren 2231 sayılı kararla daha önce İran'a yönelik alınan tüm yaptırım kararları geçerliliğini yitirmiş ancak İran'dan nükleer başlık taşıyabilecek füze konusunda hiçbir faaliyet yürütmemesi istenmişti.
İran devrim muhafızlarının geçen hafta balistik füze denemeleri yaptıklarını açıklamaları İsrail ve ABD başta olmak üzere bölge ülkeleri ve Batılı ülkelerin tepkisini çekti.
ABD yönetimi, balistik füze denemesinin İran'la varılan nükleer anlaşmayla çelişmediğini ancak BMGK kararının ihlali anlamına gelebileceğini duyurmuştu. Fransa ve İngiltere'den yapılan açıklamalarda ise BMGK kararının ihlal edildiği savunuldu.
İran'a tekrar BM yaptırımı kararı alınması zor
Tartışmalar üzerine ABD, konunun görüşülmesi için Konsey'i toplantıya çağırdı. Kapalı toplantıda önemli bir ilerleme sağlanamadı ancak Rusya ile Batılı ülkelerin konuya yaklaşımı İran'a bu aşamadan sonra BM yaptırımı kararı almanın oldukça zor olduğunu gösterdi.
BM Güvenlik Konseyi üyeleri, aslında İran'ın yaptığı balistik füze denemesinin Konsey kararıyla uyuşmadığı konusunda hemfikir. Aradaki farklılık ise kararın yasal bağlayıcılığı hususu.
2231 sayılı kararın ilgili bölümünde İran'dan, nükleer başlık taşıyabilecek balistik füze konusunda hiçbir faaliyet yapmaması isteniyor.
Rusya'nın BM Daimi Temsilcisi Vitaly Churkin, burada kullanılan "called upon" kelimesinin bir çağrı olarak yorumlanabileceğini, dolayısıyla çağrıya uymamanın yasal olarak ihlal anlamına gelemeyeceğini savunarak İran'ın BMGK kararını ihlal etmediğini öne sürdü.
Bu yoruma, Rusya'nın son dönemde İran'la Suriye konusundaki müttefiklik ilişkisi de eklenince BMGK'nin veto yetkisi olan daimi üyesi Rusya, İran'a yönelik yeni bir yaptırım kararı alınmasına izin vermeyecek görünüyor.
"Vazgeçmeyeceğiz"
ABD'nin BM Daimi Temsilcisi Samantha Power ise İran'ın denediği balistik füzelerin nükleer başlıktaşıyabilecek kapasitede olduğunu ve bunun 2231 sayılı kararın ihlali anlamına geldiğini savunarak Konsey'in kendi kararlarının uygulanmasını sağlama sorumluluğu olduğunu belirtti.
Rusya'nın bu sorumluluktan kaçamayacağını kaydeden Power, Konsey'de İran'ın füze denemelerine karşı reaksiyon gösterilmesi için ABD'nin çalışmalarını sürdüreceğini söyledi.
İsrail'in BM Daimi Temsilcisi Danny Danon da BM'de gazetecilere yaptığı açıklamada, İran'ın İsrail'e yönelik hedeflerinin ortada olduğunu savunarak BM Güvenlik Konseyi'ne İran'ın balistik füze denemelerine karşı somut önlem alma çağrısı yaptı.
İran yaptırımları komitesi dağılmıştı
BM Güvenlik Konseyi'nde belirsizliğini koruyan diğer bir konu ise 2231 sayılı kararın takibinin nasıl yapılacağı hususu. İran'a daha önce uygulanan yaptırım kararlarının takibi için "1737 İran Yaptırımları Komitesi" görev yapıyordu.
İran yaptırımlarının ihlali konularında raporlar hazırlayan, varlık dondurma, seyahat yasağı gibi yaptırımlar uygulanan kişi ve kurumları takip eden bu komite İran'a uygulanan yaptırımların kaldırılmasının ardından dağılmıştı.
BM Güvenlik Konseyi'nin balistik füze denemeleri nedeniyle İran'a yaptırım kararı alamaması durumunda Batılı ülkelerin ve bölgesel birliklerin bu ülkeye karşı ikili yaptırım uygulama seçeneğini değerlendirebilecekleri belirtiliyor.