İran, Irak'ta hükümetin kurulması sürecinde Şii grupları birleştirmek için çaba harcasa da bu girişiminden henüz bir sonuç elde edemedi.
İran Devrim Muhafızları Komutanlığına bağlı Kudüs Gücü Komutanı İsmail Kaani, 10 Ekim seçim sonuçları sonrası sık sık Bağdat'ı ziyaret ederek, Şiileri uzlaştırmak için temaslar yürüttü. Ancak İranlı Generalin şu ana kadar sarf ettiği tüm çabalar sonuçsuz kaldı.
İran'a mesafeli tavrıyla bilinen Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr, seçimin galibi oldu. İran'a yakın Şii gruplardan Fetih Koalisyonu ise seçim yenilgisi yaşadı ve Meclisteki sandalye sayısı bu seçim sonuçlarına göre, 47'den 17'ye düştü.
Fetih Koalisyonu ve seçimi kaybeden İran'a yakın Şii gruplar, İran'a yakın eski Başbakan Nuri el-Maliki'yi de yanlarına alarak Koordinasyon Çerçevesi adında siyasi çatı kuruluş oluşturdu.
Bu çatı kuruluş, Sünniler ve Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) ile anlaşarak hükümet kurmaktan yana olan Sadr'a karşı ayrı ayrı müzakereler yürüttü ama başarılı olamadı.
İran'a yakın Şii grup, Sadr ile uzlaşan Sünniler ve KDP'yi yanına çekmekte başarısız olurken, İran ise yaşanan Şii-Şii anlaşmazlığını gidermek için Irak sahasına var gücüyle girdi.
İran'ın desteklediği çatı kuruluşun müzakerecisi Hadi Amiri birkaç kez Necef ve Bağdat'ta Sadr ile bir araya geldi.
Amiri, Şii-Şii uzlaşısı ve "Maliki-Sadr barışması" için girişimde bulundu ancak Sadr, Koordinasyon Çerçevesi'ni ancak Maliki'den vazgeçmeleri halinde hükümete ortak edeceği şartında ısrarcı.
Sadr'ın aynı zamanda bu hamleyle Amiri ve Maliki önderliğindeki çatı yapıda çatlak oluşturmak istediği yorumları da yapılıyor. İran'a yakın grup ise Maliki'den vazgeçmek yerine onun da yer alacağı bir Şii iktidarı istiyor.
Amiri dün yaptığı açıklamada, “Koordinasyon Çerçevesi olarak ortak tutuma sahibiz ve diğer tüm siyasi gruplarla diyaloğa açığız.” ifadelerini kullandı. Amiri'nin Sadr ile son görüşmesinde de Maliki'den vazgeçmeyecekleri mesajını ilettiği kaydedildi.
Tahran, 2003 sonrası ilk kez bu kadar derin Şii-Şii anlaşmazlığıyla karşı karşıya bulunuyor ve bunun için başlattığı girişimler de başarılı olamıyor. İran, yaşanan Şii-Şii siyasi anlaşmazlığının sokağa taşınması ve silahlı çatışmaya dönüşmesinden endişe ediyor.
İran'dan sonra Barzani Şiileri birleştirmek için devrede
İranlı General Kaani, "Şii evini" toparlama girişimleri başarısız olunca, Erbil'e giderek Kürt lider Mesud Barzani ile görüştü. Kaani'nin, Barzani'den devreye girip Şiileri uzlaştırması ve Sadr'ı ikna etmesini rica ettiği öne sürüldü.
Barzani de bir açıklama yayımlayarak "siyasi girişim" başlattığını duyurdu ve "Sorunların çözümü ve ülkede daha uygun bir siyaset iklimi oluşturmak için siyasi girişim başlattım. Bu girişimin sonuçlarının Irak halkının tüm bileşenlerinin çıkarına hizmet etmesini diliyorum." ifadelerini kullandı.
Kürt lider Barzani bu çerçevede, Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) Başkanı Neçirvan Barzani'yi Sadr'ın ikamet ettiği Necef'in Hannana bölgesine elçi olarak gönderdi.
Neçirvan Barzani'nin yanında Sünni iki lider Muhammed Halbusi ve Hamis Hançer de vardı. Görüşme sonrası konuklar, Sadr'ın yanından güler yüzle ayrılsa da Şii liderin sosyal medya hesabı üzerinden el yazısıyla ve kırmızı kalemle yayımladığı mektubu, İran'a yakın grupların moralinin bozulmasına neden oldu.
Sadr, Maliki'nin içinde yer aldığı Şii çatı kuruluşu işaret ederek , "muhalefette kalın" mesajı verdi. Mesajında, "Halka ve ortaklara yönelik terörü durdurun. Ulusal hükümet kurmaktan yana tavrımız sürüyor." ifadelerini kullandı.
Bu mesajdan da "Sadr'ın Barzani'nin elçilerine, Maliki'yi saf dışı bırakma şartında ısrarcı olduğunu" ilettiği anlaşıldı.
Barzani neden girişim başlattı?
Barzani bu girişimiyle cumhurbaşkanı adayı olarak gösterdiği ve aynı zamanda dayısı olan Hoşyar Zebari'nin cumhurbaşkanlığını da garanti altına almayı hedefliyor.
Kürt lider, Mecliste olası Şii-Şii uzlaşısıyla Zebari'nin Cumhurbaşkanlığı Sarayı'na daha kolay yerleşeceğini öngörüyor. Çünkü İran'a yakın Şii gruplar Zebari değil Kürdistan Yurtseverler Birliğinin (KYB) adayı mevcut Cumhurbaşkanı Berhem Salih'ten yana.
Erbil aynı zamanda bir Şii-Şii anlaşmazlığının IKBY'ye olumsuz sonuçları olacağından da endişe ediyor.
Nitekim İran'ın desteklediği Iraklı Şii milis yapılar, defalarca Erbil Havalimanı'na roketli ve SİHA'larla saldırı düzenledi. Sadr'ın bu grupların siyasi yapılarını oyun dışı bırakması halinde, bunların Sadr ile uzlaşan Erbil'i rahat bırakmayacağı düşünülüyor.
Mesud Barzani'nin Siyasi Danışmanı Mesud Haydar bir açıklamasında, "Barzani'nin Şii-Şii uzlaşısı için başlattığı girişimin akim kalmaması adına Koordinasyon Çerçevesi'nin hayata geçirilmesi zor şartlardan vazgeçmesini" istedi.
Iraklı Şii siyasetçi İzzet Şabender de Barzani'nin girişimini "doğru adım ve siyasi tıkanıklıktan muzdarip sokak tarafından destekleniyor" şeklinde değerlendirdi.
Tüm bu yaşananların ışığında İran'ın, artık ABD hava saldırısında öldürülen Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani döneminin aksine Irak'taki siyasi oyunu kurmakta zorlandığı ve kontrolü kaybettiği yorumları yapılıyor.
Haydar Karaalp, AA
