Bugünlerde gazete ve televizyonlarda yayımlanan ve en çok merak edilen, adından anlaşılacağı üzerine korku ve paniğe yol açan ‘Kıyamet Saati'yle ilgili haberler dikkat çekiyor.
Bir Amerikan gazetesinde ‘Kıyamet Saati'yle ilgili yayımlanan makalede, “İnsanlar Kıyamet Saati duyurusunun korku tellallığından başka bir şey olmadığından, sebepsiz yere alarm yaymaktan şikayet ettiklerinde, tamamen yanılıyorlar. Nükleer tehdit gerçektir” denildi ve örnek olarak da, Rusya'nın Ukrayna savaşında nükleer silah kullanabileceği dikkat çekildi.
‘Salon' gazetesinde Emile P. Torres imzalı yayımlanan, “Kıyamet Saati kusurlu bir mecaz ama varoluşsal tehlike fazlasıyla gerçek” başlığıyla yayımlanan makale şöyle:
Atom Bilimcileri Bülteni her yıl ünlü Kıyamet Saati'nin yelkovanının ileri mi geri mi hareket edeceğine yoksa yerinde mi kalacağına karar vermek için bir toplantı düzenler. 1947'de icat edilen saat saati, gece yarısı ile temsil edilen küresel yıkıma kolektif yakınlığımızı aktarmayı amaçlayan bir metafor.
Başlangıçta gece yarısından yedi dakika önce ayarlanan yelkovan, on yıllar boyunca ileri-geri gidip geldi. 1953'te, ABD ve Sovyetler Birliği'nin ilk termonükleer silahları patlatmasından bir yıl sonra, kıyametten sadece iki dakika öncesine kadar ilerledi ve burada orijinal ayarına döndüğü 1960 yılına kadar kaldı.
1991'de Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla Soğuk Savaş resmen sona erdi ve yelkovan güven verici bir 17 dakikaya geri çekildi.
Ancak o zamandan beri, zaman oldukça istikrarlı bir şekilde ileri doğru aktı ve 2018'de Atom Bilimcileri Bülteni'nin Bilim ve Güvenlik Kurulu, artan nükleer gerilimler ve dünya hükümetlerinin kötüleşen durumu düzgün bir şekilde ele almadaki rezil başarısızlığı nedeniyle, saati bir kez daha gece yarısından iki dakika önceye ayarladı.
İki yıl sonra, yelkovan gece yarısından sadece 100 saniye öncesine ilerledi. Bu Ocak, en son Kıyamet Saati (Doomsday Clock) duyurusu şimdiye kadar ilk kez 90 saniyeye yükseldi .
Ama bu tam olarak ne anlama geliyor? Kıyamet Saati'nin pek çok eleştirisi var ve bana göre metaforu sevenler bile onun mükemmel olmadığı konusunda hemfikir. Çoğu saatin yelkovanı geriye doğru hareket etmez ve Kıyamet Saati yelkovanı ayarlandıktan sonra ileri doğru hareket etmeye başlamaz. Sosyal medyadaki pek çok kişi, halkı korkutmanın bir yolu olan "korku tellallığı" olarak görmezden geliyor ki, bu tamamen yanlış değil.
Çünkü Bülten'in amacı, kurucularından biri olan Eugene Rabinowitch'in sözleriyle başından beri " İnsanları rasyonaliteye korkutarak medeniyeti koruyun" fikrini aşılıyor.
Aslında, Atom Çağı'nın başladığı 1945'ten bu yana, tarihçi Paul Boyer'in tanımladığı şeyi kullanma konusunda uzun bir gelenek vardır. Bu atomik tehdidin siyasi çözümüne destek oluşturmak için korkuyu manipüle etme stratejisi.
Aynı stratejinin, 2019'da Davos'ta bir seyirci önünde şunları söyleyen Greta Thunberg gibi çevreciler tarafından bugün uygulandığı görülüyor: "Umudunu istemiyorum. Umutlu olmanı istemiyorum. Panik yapmanı istiyorum. Benim her gün hissettiğim korkuyu senin de hissetmeni istiyorum ve sonra harekete geçmeni istiyorum."
Korku felç edici olabilir ama aynı zamanda harika bir motive edici de olabilir. Bunların anahtarı, Alman filozof Günther Anders'in "bizi gizlemek yerine sokaklara süren" "özel bir tür" korku olarak tanımladığı şeye nasıl ilham verileceğini bulmaktır. Kıyamet Saati'nin bunu yapıp yapmadığını bilmek zor. Bazı siyasi liderler tarafından ciddiye alınsa da, kesinlikle büyük protestolara veya gösterilere ilham vermedi.
Kıyamet Saati, metaforla ilgili olası sorunlar ve korkunun etkisine ilişkin soruların yanı sıra önemli bir şeyi de aktarıyor: İnsanlık, 21. yüzyılın sabah saatlerinde, bugünlerde gerçekten eşi benzeri görülmemiş bir durumda.
Gerçek şu ki, 1950'lerin başlarında termonükleer silahların icadından önce, insanlığın bir "fırlatma" düğmesinin yanında seğiren parmakları olan bir avuç insan şöyle dursun, kendini tamamen yok etmesinin makul bir yolu yoktu. Belki de dünyadaki herkes çocuk sahibi olmayı bırakmaya karar verebilirdi; bu,1874'te İngiliz filozof Henry Sidgwick tarafından düşünülen bir ihtimaldi ve de akla gelebilecek suçların en büyüğü olabilirdi. O sıralarda bazı insanlar, tam olarak bunu yapmamız gerektiğini savundular. Hayatın o kadar acılarla dolu olduğunu ve türümüzün yok olmasının daha iyi olacağını savundular. 1876'da karamsarlık üzerine başyapıtının ilk kopyalarını aldıktan sonra onları yere yığan, yığının tepesine tırmanan ve kendini asan Alman filozof Philipp Mainländer'i hatırlayın.
Yine de Mainländer bile herkesi çocuk yapma faaliyetlerini durdurmaya ikna etmenin zor olacağını kabul etti. Ürememeyi seçerek insanın yok olması gerçekçi değil. Ancak termonükleer silahlar gerçekten antropojenik bir yok oluş senaryosu yaratabilir. Nasıl? Asıl tehlikenin ilk patlamalardan kaynaklanmadığını öğrenince şaşırabilirsiniz. Bunlar kesinlikle felaket olurdu ve gerçekten de şimdiye kadar patlatılan en güçlü termonükleer silah 1961'de yalnızca bir kez test edilen Sovyet yapımı Çar Bombası'nın patlama etkisi Hiroşima'ya atılan bombanın 1.500 katından fazlaydı ve bu da dünyanın birçok yerinde etkisi hissedildi.
Bu, nükleer cephaneliğimizdeki silahların çoğundan daha büyük, ancak bunlar yine de sizin de görebileceğiniz gibi korkunç bir yıkıma yol açabilir. Aslında, daha büyük tehdit, nükleer patlamaların, kendi şiddetli rüzgarlarını üretecek kadar sıcak olan, ateş fırtınası adı verilen devasa yangınları tutuşturma olasılığından kaynaklanmaktadır.
Aslında Hiroşima üzerindeki patlama, ilk patlamayla birlikte şehir nüfusunun kabaca yüzde 30'unu öldüren cehennem gibi bir ateş fırtınasını tetikledi. Yoğun ısı, bu yangınların ürettiği büyük miktarlarda siyah ısıyı doğrudan troposfere, atmosferin Dünya yüzeyine en yakın katmanı stratosfere, bir sonraki katmana kadar ulaştı.
Bu önemli bir nokta, çünkü bu yoğun siyah karbonun atmosferden çıkarılmasının birkaç yolu vardır. Birincisi hava durumu: Yağmuru, havada yüzen aerosolleri temizleyen bir tür atmosferik zımpara kağıdı olarak düşünebilirsiniz. İkincisi yerçekimidir: eğer bazı parçacıklı maddeler havadan daha ağırsa, sonunda Dünya'ya geri düşecektir. Ama her şeyden önce, stratosferde hava yoktur, bu nedenle bu is giderme mekanizması çalışmaz. İkincisi, yerçekimi is gibi şeyleri çıkarmak için oldukça uzun zaman alıyor, yani siyah karbon bir kez stratosferde olduğunda, orada bir süre potansiyel olarak yıllarca kalacak.
Bu kurum (siyah karbon), hayat veren güneşimizden gelen ışığı engeller. Işık olmadan fotosentez olmaz ve fotosentez olmadan bitkiler ölür. Bitkiler olmasaydı, küresel tarım ve besin zincirleri çökerdi ve gezegenimizin yüzeyi donma noktasının altındaki sıcaklıklara düşerdi. Dolayısıyla, olası herhangi bir sıfır noktasından yani termonükleer patlamaların meydana geldiği yerden binlerce mil uzaktaki biri bile er ya da geç öğle saatlerinde zifiri karanlık gökyüzü altında açlıktan ölür.
2020'de yapılan bir araştırmaya göre, Hindistan ile Pakistan arasındaki bir nükleer savaş 2 milyardan fazla insanı öldürebilirken, ABD ile Rusya arasındaki bir savaş 5 milyar ölümle sonuçlanabilir, yani tüm insan nüfusunun %60'ından fazlası. Bugün dünyadaki tüm nükleer güçleri içeren topyekun bir nükleer savaş mı? Carl Sagan'ın kendisi yazdı1983'te "insan türünün yok olması gerçek bir olasılık gibi görünüyor", ancak bu değerlendirmeye herkes katılmayabilir.
Bu yüzden insanlar Kıyamet Saati duyurusunun korku tellallığından başka bir şey olmadığından, sebepsiz yere alarm yaymaktan şikayet ettiklerinde, tamamen yanılıyorlar. Nükleer tehdit gerçektir, bu nedenle Vladimir Putin'in Ukrayna savaşına giden yolda giriştiği tüm nükleer savaşlar beni geceleri tam anlamıyla uyutmadı. Aslında, bu uykusuz gecelere neden olan şey sadece Putin'in Ukrayna'da "taktik" bir nükleer bomba patlatması düşüncesi değildi; ancak bu kolayca kontrolden çıkarak milyarlarca insanı etkileyen bir nükleer kabus yaratan bir durum yaratabilirdi.
Kıyameti tetikleyebilecek bir yanlış hesap, hata veya kaza olasılığı konusunda da gergindim. Nükleer olaylarının tarihi açıkçası şok edici. Benim tavsiyem, yatmadan önce bu tavşan deliğine düşmemenizdir. Örneğin, patlamamış bir nükleer bombanın Kuzey Karolina, Goldsboro civarındaki bir tarım arazisinde gömülü olduğunu biliyor muydunuz? Yanlışlıkla bir uçaktan düştü. Vasili Arkhipov'un durumunu düşünün, 1962'deki Küba füze krizi sırasında bir Sovyet denizaltısında deniz subayıydı. Moskova ile bağlantısını kaybettikten sonra, denizaltının kaptanı savaşın çoktan çıkmış olabileceğine inandı ve ABD'ye bir nükleer torpido fırlatmak istedi. Görevliler böyle bir saldırı düşüncesine karşı çıksalar da Arkhipov inatla direndi.
Bu tarihi göz önünde bulundurarak, Ukrayna savaşı sırasında, özellikle de Putin, nükleer kuvvetlerini ‘yüksek alarma' geçirdiğinden bu yana kaç tane kaç tane tehlikenin eşeğinden dönmüş olunabileceğini merak ettim. Farkında olmadan uçurumun eşiğine ne kadar geldik? Yarın veya gelecek hafta veya gelecek ay bir hatanın III. Dünya Savaşı'nı başlatması tamamen mümkün.
Şu anda içinde yaşadığımız dünya bu yüzden Kıyamet Saati'nin arkasındaki uyarılar hafife alınacak bir şey değil. Ve Bülten'in saati ayarlarken göz önünde bulundurduğu diğer büyük tehdit olan iklim değişikliğine bile gelmedik. İklim değişikliğinin tamamen yok olmamıza neden olmayacağını söylemek doğru olsa da, neden olabileceği potansiyel zarar insanlık tarihinde eşi benzeri görülmemiş olacak. Torunlarınızın yaşayacağı gelecekteki dünya, şu anda işgal ettiğimizden çok farklı ve birçok yönden daha kötü olacak.
Mesele şu ki, iklim değişikliği aynı zamanda gerçek, acil ve derin tehlikeler oluşturuyor. Önümüzdeki 10.000 yıl boyunca gezegenimizin yaşanabilirliğini olumsuz yönde etkileyecek, "uygarlık" dediğimiz şeyden çok daha uzun bir süre var olmuştur. Yani bu şaka değil. Kıyamet Saati, tüm kusurlarına rağmen gezegenimizin her vatandaşı tarafından ciddiye alınmalıdır. Şu anda gece yarısına 90 saniye var ve iklim değişikliğinin kötüleştiği ve Ukrayna'daki savaşın görünürde bir sonu olmadığı göz önüne alındığında, saatin yelkovanının ilerlemeye devam etmesini bekleyebiliriz.
