TIMETURK | HABER MERKEZİ
Eski Fransız sömüresi ülkeler Cezayir, Tunus, Fas ve Moritanya'dan oluşan Arap Mağribi ülkeleri Fransa'dan uzaklaşıyor. Kuzey Afrika ülkesi Cezayir'in son dönemde Fransızcayı bırakıp İngilizceye yönelmesi, Fransa'nın eski sömürgesinde kültürel hegemonyasını kaybettiğinin işareti olarak yorumlanıyor.
Yeni Şafak'ın haberine göre; Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, geçen hafta, son dönemde ikili ilişkilerin iyice gerildiği Cezayir'i ziyaret etti. Cezayirlilerin yoğun tepkileri ve protesto gösterilerinin gölgesinde geçen ziyarette ‘İngilizce tabela' ayrıntısı dikkat çekti. Macron'un Cezayir Başkanlık Sarayı'nda konuştuğu kürsüde, daha önce olduğu gibi Fransızca “Présidence de la République” yerine İngilizce “Presidency of the Republic (Cumhurbaşkanlığı)” yazdığı görüldü. ABD merkezli medya kuruluşu Politico'nun haberine göre, Cezayir'in bu ‘tercihi' Paris'teki diplomatların gözünden kaçmadı. Konuyla ilgili haber sitesine konuşan Fransa'nın eski Cezayir Büyükelçisi XavierDriencourt, “Bu değişikliğe şaşırmadım ama Cezayir'in bir Fransız cumhurbaşkanının ziyareti sırasında böyle bir şey yapmasına şaşırdım” dedi. Diplomasi dünyasında dil kadar önemli çok az ayrıntı olduğunu belirten Driencourt, “Bu kasıtlı bir tercih. Fransa'ya bir mesaj ama aynı zamanda Cezayir halkına Fransızcanın özel bir tarafı olmadığını, diğer dillere benzer bir dil olduğunu söylemenin de bir yolu” dedi.
Savaş ganimeti
Macron'un gezisi sırasında ev sahibinin dil seçimi, hükûmetin Fransızcayı Cezayir resmî makamlarının dillerinden biri olmaktan çıkarma isteğinin son sinyali. Geçen temmuz ayında Cezayir Cumhurbaşkanı Abdülmecid Tebbun, Fransızcanın aşamalı olarak kaldırılması planı kapsamında, bu yıl itibarıyla ilkokullarda İngilizce öğretileceğini duyurmuştu. Yerel basına konuşan Tebbun, “Fransızca savaştan bize kalan ganimet, İngilizce ise dünya dilidir” demişti. Politik ve kültürel literatürde çokça vurgulanan Fransızcanın ‘savaş ganimeti' olduğu şeklindeki söylem, Fransa'nın 1830 ila 1962 yılları arasında Cezayir'deki kanlı sömürgesine atıfta bulunmak için kullanılıyor.
Mohand-Amer: Eski sömürge bağlarından kopuş!
Cezayirli tarihçi Amar Mohand-Amer, halk nezdinde bunun yeni bir talep olmadığını ifade ederken, “Bu hareket kendini eski sömürge bağlarından koparmanın yolu olarak görülüyor” dedi. Uzmanlar, böylece Fransa'nın Cezayir'de nüfuzunu kaybedeceğini ve sömürgeci Fransız kültürünün ülkede yok olacağını vurguluyor. Cezayir'de daha önce Mesleki Eğitim, Gençlik ve Spor, Çalışma ve Sosyal Güvenlik ile Kültür ve Sanat Bakanlıkları, kurum içi yazışmalarda Fransızca kullanımını sona erdirmişti. Bakanlık çalışanlarına, ulusal düzeydeki yazışma ve etkinliklerde Arapça dilinin kullanılması talimatı verilmişti.
Fransa ve Kongo'dan sonra üçüncü
Uluslararası Frankofoni Örgütü'nün 2022 raporuna göre, 45 milyon nüfuslu Cezayir'de yaklaşık 15 milyon kişi Fransızca konuşuyor. Cezayir, Fransa ve Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nden sonra dünyanın en çok Fransızca konuşulan üçüncü ülkesi. Arapçanın birinci, Berbericenin ikinci resmî dil olduğu Kuzey Afrika ülkesinde, Fransızca da halk tarafından geniş bir şekilde kullanılıyor. Cezayir'in resmî dili olmasa da Fransızca ülkede dokuz yaşından itibaren ilkokullarda zorunlu olarak öğretiliyor. Kültürel anlamda Cezayir'in kaybının, Paris'in eski sömürgesindeki etki alanına büyük bir darbe olacağı belirtiliyor.
Kovar gibi gönderdiler
Geçen hafta Cezayir'i ziyaret eden Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Oran kentinde halkın yoğun tepkisiyle karşılaşmıştı. Fransız lider kalabalığın içinde yürürken, Cezayirliler Macron'u “Buradan defol git!” ve “Cezayir çok yaşa” sözleriyle protesto etmişti. Ortamın gerilmesi üzerine korumaları Macron'u apar topar araca bindirmiş ve Fransa Cumhurbaşkanı ziyaretini kısa keserek şehirden ayrılmıştı. Macron ülkeden ayrılırken düzenlenen resmî törende ise 1954'te başlayan Cezayir Kurtuluş Savaşı döneminde ‘Fransız sömürgesine karşı verdiği mücadeleyle bilinen' Milli Kurtuluş Cephesi'nin marşı çalınmıştı.
Fas'ın bir numaralı gündemi!
Bir diğer Arap mağribi ülkesi Fas'ta da Fransızca uzun yıllardır önemli bir gündem maddesi! Fas'ta liselerdeki bazı derslerin Fransızca işlenmesinin öngörülmesinden dolayı tartışmalara yol açan "eğitim reformu" yasa tasarısı 2019'da meclisten geçti. Ancak Faslı aktivistler, şimdilerde Fransızcanın eğitim müfredatından çıkarılması ve resmi kurumlardaki kullanımının durdurulması talebiyle kampanya başlattı.
Faslı aktivistler, birkaç günden beri "Change.org" adlı internet sitesi üzerinden "Fas'ta dil adaletine evet, Fransızcaya hayır" temasıyla kampanya düzenledi.Ülkede Fransızcanın eğitim müfredatından çıkarılması ve resmi kurumlarda kullanılmaması talebiyle düzenlenen kampanya kapsamında 6 bin 760 imza toplandı.
Sosyal medya hesaplarında da Fransızca karşıtı çalışmalar başlatan aktivistler, eğitim müfredatının Fas'ta resmi dil olan Arapçayla okutulmasını istiyor. Fas'ta eğitim dilinin Fransızca olmasını, "bu ülkenin değer, anayasa ve diline saygısızlık" olarak nitelendiren aktivistler, ayrıca Fransızcanın eğitim başta olmak üzere kamu kurumlarında kullanılmasındaki ısrarı ise Fas'ın ulusal kimliğine darbe olarak değerlendirildi.Fas'ta Ağustos 2019'da yürürlüğe giren yasayla beraber ülkede bazı bilimsel ve teknik derslerin Fransızca olarak öğretilmesi kararlaştırılmıştı. Yürürlüğe giren yasa, ülkedeki bazı siyasi parti ve dernekler tarafından eleştirilmişti. Fas Anayasası'na göre ülkede Arapça ve Berberice resmi diller olarak kabul ediliyor.