Rusya ve Türkiye arasındaki uçak krizinden sonra, Türkiye gaz konusunda arayışa girmiş, İsrail ile olan kötü ilişkileri düzeltme yoluna gitmişti. Türkiye ve İsrail arasındaki ilişkilerin düzelmesiyle ilgili olumlu adımlar atılmışken, gaz konusunda yaşanan beklenmedik gelişme, ilişkileri nasıl etkileyecek şimdiden merak konusu.
Milliyet'in haberine göre; İsrail 2019'da, Leviathan rezervinden gaz ihraç etmeyi planlıyordu. Türkiye'den Zorlu ve Turcas-EnerjiSA ortaklığı, bu ticaret için hükümetlerden yeşil ışık beklerken, gazın 2019 sonunda Mersin'e getirilebileceği konuşuluyordu.
Ancak İsrail Yüksek Mahkemesi, planları bozacak bir karar aldı. Muhalefetin itirazı üzerine Mahkeme, İsrail hükümetinin Amerikan Noble Enerji ve İsrailli Delek ortaklığı ile Leviathan için yaptığı anlaşmayı incelemeye almıştı. Mahkeme planın Anayasa'ya aykırı olduğuna hükmetti.Binyamin Netanyahu hükümetine, anlaşmayı gözden geçirmeleri için 1 yıl süre verilirken, gerekli düzenlemeler yapılmazsa Noble-Delek ile varılan anlaşma iptal olacak.
TEKEL İTİRAZI GELMİŞTİ
İsrail'in ilk büyük doğalgaz keşfi, 2009'da bulduğu Tamar oldu. Tamar şu an iç elektirk ihtiyacının yarısını karşılarken, 2010'da 120 milyar dolar değerinde olduğu düşünülen Leviathan keşfedilmişti. İsrail Parlamentosu, Ağustos 2015'te Leviathan'ın işletmesinin, Noble-Delek konsorsiyumuna verilmesini onayladı. Anlaşma, projenin hızla tamamlanması karşılığında konsorsiyuma, ‘istikrar maddesi' adı altında 10 yıl boyunca vergilerin ve ihracat kotalarının değişmeyeceğine dair mâli ve regülasyon garantileri sağlıyordu.
Ancak İsrail'in Rekabet Kurulu, tekel iddiasıyla itiraz etti. Netanyahu ise bu kararı atlatmak için daha önce görülmemiş bir yol seçti. İsrail yasalarına göre, ‘ulusal güvenlik' söz konusu olduğunda kabine Rekabet Kurulu'nun kararlarını geçersiz kılabiliyor. Netanyahu da, bu işi ulusal güvenlik sayarak ülke tarihinde ilk kez sözkonusu maddeyi işletti. Sonrasında konu Yüksek Mahkeme'ye taşındı.
KUDÜS'TE YARGIÇLAR DA VARMIŞ!
Muhalefet kararı alkışlarken Siyonist Birlik üyesi milletvekili Shelly Yacimovich, “Kudüs'te yargıçlar da varmış” diye konuştu. Netanyhau ise, “Kimse İsrail gazının denizin dibinde kalması ve milyarlarca doların İsrail vatandaşlarına ulaşamaması karşısında kutlama yapmamalı” sözleriyle tepki gösterdi.
Hükümetin şimdi önünde iki seçenek var. Birincisi meclise giderek anlaşmayı kapsayan bir yasa geçirmek. Ancak muhalefetin itirazı nedeniyle bu mümkün görünmüyor. İkincisi ise, Netanyahu, Noble-Delek ile tekrar masaya oturarak “10 yıllık istikrar” maddesini yeniden görüşecek.
Kararın ardından telefonla görüştüğüm İsrailli bir yetkili, “Yeniden plan için 1 yıl süre verildi, bu planın meclisten geçmesi gerekecek. Bu yapılana dek İsrail gaz ihraç edemeyecek” dedi. Yetkili, planları tamamlamak için 2019 yerine henüz yeni bir tarih belirlenmediğini, ancak planın büyük ihtimalle sarkacağını söyledi.
HÜKÜMET ŞAŞIRDI
Mahkeme pazar günü 4'e karşı 1 oyla aldığı kararında, Noble ve Delek konsorsiyumuna 10 yıllığına verilen garantilere atıfta bulunarak, hükümetin böylesine uzun bir dönem için söz verme hakkı bulunmadığını belirtti. Netanyahu hükümeti, böylesine bir karar çıkmasını beklemiyordu.