Rus yetkililerinin, Karadeniz kıyısındaki Ukrayna şehirlerini alarak Moldova'nın ayrılıkçı Transdinyester bölgesine hat çekilebileceğine ilişkin açıklamaları, savaşın 3. ülkeye sıçrama ihtimalini gündeme getirdi.

Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra bölgedeki "dondurulmuş kriz"lerden biri olan Transdinyester, Rusya-Ukrayna Savaşı sürerken yeniden gündemde.

Rus yetkililerin açıklamaları ve Transdinyester bölgesinde peş peşe gelen patlamalar, Rusya'nın Ukrayna'dan sonraki durağının Moldova olacağı yorumlarına neden oldu.

Rusya Silahlı Kuvvetleri Merkez Askeri Bölgesi Komutan Yardımcısı Rustam Minnekayev, 22 Nisan'da Rus ordusunun Ukrayna'daki savaşta ikinci aşamaya geçtiğini ve Moldova'daki Transdinyester bölgesine çıkış yolu sağlayacağını söyledi.

Bu konuşmanın peşi sıra Transdinyester'in sözde başkenti Tiraspol'deki "Devlet Güvenlik Bakanlığı" binasına roketatarla saldırı düzenlendi. Daha sonra da radyo yayınlarını sağlayan anten kulelerinde patlamalar oldu.

Rus ordusunun, Karadeniz kıyısında bulunan Ukrayna'nın kentlerine yönelik saldırıları, Maruipol'den sonra Moldova sınırındaki Odessa şehrine ateş açması ile Rusya'nın yaklaşık 30 yıldır beklemeye aldığı Transdinyester bölgesine ulaşmayı planladığına dair iddialar dillendirildi.

Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla başlayan ve 1990'ların başında çatışmaya dönüşen kriz, 30 yılı aşkın süredir devam ediyor.

Moldova'nın 1991'de Sovyetler Birliği'nden ayrılarak bağımsızlığını ilan etmesinden sonra Dinyester Nehri'nin sol yakasında bulunan Transdinyester, Rusya'nın desteğiyle tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan etti.

Bunu kabul etmeyen Moldova yönetimi ile Rusya destekli ayrılıkçılar arasında başlayan savaş, Temmuz 1992'de Rusya ve Moldova arasında imzalanan ateşkesle sona erdi.

Savaş dursa da bu mesele çözüme kavuşturulmadı. Moldova, bu bölgeyi kendi toprakları olarak görse de Transdinyester, ayrı bir devlet olarak tanınma mücadelesini her zaman sürdürdü.

Birleşmiş Milletler (BM) üyesi hiçbir ülkenin devlet olarak tanımadığı Transdinyester, sadece Rusya'nın desteğiyle Gürcistan'dan tek taraflı bağımsızlığını ilan eden Rusya destekli sözde Abhazya ile Güney Osetya cumhuriyetçileri tarafından tanındı.

Sözde anayasası, bayrağı ve para birimi olan Transdinyester bölgesinin, Kişinev'den ayrı sözde bir yönetimi, meclisi, ordusu, polisi ve posta sistemi bulunuyor.

Ukrayna sınırı boyunca uzanan Transdinyester, bölgesinin Rusya ve Karadeniz ile sınırı bulunmuyor. Yaklaşık 500 bin nüfusun yaşadığı bölgedeki halka Rus pasaportu dağıtıldı. Rusya, pasaportlarını taşıyanları kendi lehine potansiyel bir güç olarak görüyor. - Rusya, Transdinyester'de askeri güç ve cephane bulunduruyor

Askeri birliklerini Transdinyester'de bulunduran Rusya'nın buradaki varlığının maliyetinin yıllık milyonlarca dolar olduğu belirtiliyor.

Sovyetler Birliği döneminde İkinci Dünya Savaşı'ndan kalan Rusya'nın en büyük cephanelerinden biri de Transdinyester'in Kobasna köyünde bulunuyor. Cephanenin patlama riski taşıdığı belirtiliyor. Bu silahların bölgedeki krizlerde kullanıldığı iddia ediliyor.

Bu meselenin barış yoluyla çözülmesini isteyen Moldovalı yetkililer, bölgenin Rus silahlarından arındırılması ve bölgeden Rus güçlerinin çıkarılması gerektiğini zaman zaman dile getirse de bu cephaneyi korumaya çalışan Rusya, Moldova üzerindeki etkisini onlarca yıldır devam ettiriyor.

Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) bünyesinde Transdinyester üzerine 1993'ten bu yana sorunun çözümüne yönelik müzakereler yürütülüyor.

AGİT bünyesinde 5+2 formatında yapılan müzakerelere, Moldova, Transdinyester, Rusya, Ukrayna, ABD ile AGİT ve Avrupa Birliği (BM) temsilcileri katılıyor. Geçen zamanda herhangi bir çözüm üretilemeyen süreç devam ediyor.

Transdinyester meselesinin Moldova'nın federalleşme yoluyla çözüleceğini savunan Rusya, Kişinev'e 2003'te "Kozak Planı" olarak bilinen bir proje sundu. Bu plan, "federal" bir Moldova'nın kurulmasını ve Transdinyester bölgesine özel statü verilmesini içeriyor.

Planla, Transdinyester yönetimi, Kişinev yönetiminin çıkaracağı herhangi bir yasayı uygun görmemesi halinde engelleme yetkisine kavuşacaktı. Rusların planına göre, Moldova herhangi bir gruba katılamayacak, tarafsızlık statüsünü koruyacak ancak Rus askeri birlikleri de yıllarca Transdinyester'de kalabilecekti.

Teklif, dönemin Kişinev yönetimince kabul edilmeyince Rusya ve Moldova arasındaki ilişkiler daha da kötüleşti.