TIMETURK | HABER MERKEZİ
İsrail Başbakanı Netanyahu'nun Uganda'da Sudan Geçiş Konseyi Başkanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan ile görüşmesi şaşkınlığa sebep oldu. FKÖ buluşmaya tepki gösterirken, El Burhan'ı ilk arayan ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo oldu. Pompeo bu görüşmede Burhan'a teşekkür etti. Netanyahu, görüşmeye ilişkin 'İsrail-Sudan arasında normalleşme kararı alındı' açıklaması yaparken, Sudan hükümeti 'görüşmeyi haberlerden öğrendiklerini' duyurdu.
Öte yandan Uganda'daki buluşmayı BAE'nin organize ettiği iddia edildi.
Görüşmede Sudanlı, Suudi Arabistanlı ve Mısırlı isimler olduğu belirtilirken, Mısır ve Ürdün dışında hiçbir Arap ülkesinin İsrail ile resmi ilişkisi bulunmuyor. Fakat Körfez ülkelerinin son yıllarda İsrail ile normalleşme çalışmalarına hız verdiği biliniyor.
Sudan Egemenlik (Konseyi Başkanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan ve İsrail Başbakan Binyamin Netanyahu
GÖRÜŞME NEDEN UGANDA'DA YAPILDI, UGANDA'NIN ÖNEMİ NE?
İsrail Başbakanı Netanyahu'nun,Sudan Geçiş Konseyi Başkanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan ile Uganda'da görüşmesi, bu buluşmanın neden Uganda'da yaşandığına ilişkin soru işaretlerine neden oldu.
Bu sorunun cevabı için Uganda-İsrail ilişkilerine ve tarihe bakılması gerekiyor.
İsrail-Uganda ilişkileri büyük ölçüde iyi ilerliyor. Netanyahu ve Uganda Cumhurbaşkanı Museveni dün yaptıkları basın açıklamasında bu yönde mesajlar da vermişti. Museveni, ülkesinin Kudüs'te bir elçilik açmayı düşündüğünü belirterek, "Büyükelçilik meselesi ile ilgili olarak bunu değerlendiriyoruz" dedi.
Ayrıca Netanyahu, bu ülkeyi 2016 yılında da ziyaret etmişti.
ENTEBBE ŞEHRİNİN ÖNEMİ
Netanyahu'nun Sudan Geçiş Konseyi Başkanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan ile görüşme yaptığı Entebbe şehriyse İsrail için ayrı bir önem taşıyor.
Filistin Kurtuluş Örgütü'ne bağlı direnişçiler 40 yıl önce Tel Aviv-Paris seferini yapan Air France yolcu uçağını kaçırarak Entebbe Havaalanı'na indirmişti. 4 Temmuz 1976'da rehineleri kurtarmak için yürütülen operasyonda öldürülen tek İsrail askeri Yonatan Netanyahu'ydu.
Yonatan Netanyahu, İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu'nun kardeşiydi.
Operasyonda 100'den fazla İsrailli rehine kurtarılmıştı. Baskında uçağa kaçıran Filistinli direnişçiler, üç rehine ve onlarca Uganda askeri de hayatını kaybetmişti.
Yonatan Netanyahu
UGANDA'NIN TARİHİ ÖNEMİ?
Uganda bir açıdan daha önem taşıyor. Burası, Arjantin ve Kıbrıs ile birlikte 19. yy'da Siyonislere teklif edilen ülkeydi. İngiliz hükümeti, bu tarihte Siyonistlere, Yahudi göçü için Arjantin, Kıbrıs ve Uganda'yı önermiş, İsrail devletini buralarda kurabileceklerini söylemişti. İsrail devletinin planlayıcısı olan (fakat onun planlarına göre laik bir şekilde tasarlanan) Theodor Herzl'ın Uganda fikrine sıcak baktığı fakat tekliflerin daha sonra reddedildiği belirtiliyor.
Uganda teklifinin 1903'te Britanya Koloni Sekreteri Chamberlian tarafından Herzl'in siyonist grubuna yapıldığı, teklifin Basel'deki 6. Siyonist kongrede ele alındığı biliniyor.
Teklifin, Uganda'ya kontrol için bir heyet gönderilmesi fikrinin kabul edildiği aktarılıyor.
Basel'de Theodor Herzl liderliğinde toplanan I. Siyonist Kongre
Uganda önerisinin ayrıca II. Dünya Savaşı sırasında Churchill tarafından Naziler'den kaçan Yahudilere bir sığınak olması amacıyla yinelendiği de ifade ediliyor. Herzl'ın bu arada Britanya ile Sina Yarımadası (El Ariş) için görüşmeler yaptığı fakat teklifi kabul ettiremediği biliniyor.
Öte yandan Siyonizm içerisindeki revizyonist akımı mensuplarının Filistin'den başka hiçbir yeri başından beri kabul etmediği ve Holokost, Rusya'daki baskılar başta olmak üzere birçok noktadan yaşanan Yahudi göçünü Filistin'e doğru yönelttiği kaydediliyor.
SUDAN'DAKİ GÜÇ DAĞILIMI
Sudan'da askerle muhalif sivil koalisyon arasında 17 Ağustos 2019'da varılan uzlaşı ile yönetimin tamamen sivillere devredilmesinin hedeflendiği 39 aylık güç paylaşımı dönemi başladı.
Anayasal Bildiri Anlamasına göre Sudan'da 3 yönetim mekanizması kurulmasına karar verildi.
- Devlet Başkanlığı Konseyi (Egemenlik Konseyi)
- Kabine
- Parlamanto
Egemenlik Konseyi içerisinde, anlaşma öncesinde Ömer El Beşir'i devirerek yönetime el koyan Askeri Geçiş Konseyi'nden isimler de bulunuyor. Bu isimlerden 5 kişi, muhaliflerden 5 kişi ve 1 tarafsız sivil üye ile Egemenlik Konseyi, toplam 11 kişiden oluşuyor.
Sancılı bir süreçten geçen Sudan'da Anayasal Bildiri anlaşması sonrası Askeri Geçiş Konseyi feshedilirken, en üst otorite olan Devlet Başkanlığı Konseyi (Egemenlik Konseyi) 28 Kasım 2019'da göreve başladı ve ilk olarak Ekonomist Abdullah Hamduk'u başbakan olarak atadı.
SUDAN İÇİN ZORLU SÜREÇ
Netanyahu ve Burhan arasındaki görüşme 2019'un sonunda yönetimini kurmaya başlayan Sudan için yeni bir diplomatik dalgalanma getirebilir. Zira Sudan'da İsraille normalleşme karşıtı bir taban olduğu biliniyor.
SUDAN-İSRAİL İLİŞKİLERİ
İsrail'in 54 Afrika ülkesinden 39'uyla diplomatik ilişkisi bulunuyor. Senegal, Mısır, Angola, Gana, Fildişi Sahili, Etiyopya, Güney Afrika, Nijerya, Kenya ve Kamerun olmak üzere 10 ülkede ise İsrail elçilikleri bulunuyor. Sudan ise bu ülkelerden biri değil. Bunun yanı sıra İsrail ile normalleşmeye de karşı bir diplomasi yürütüyor.
SUDAN NORMALLEŞMEYE KARŞI
Son olarak 2018'ın Kasım ayında İsrail Yayın Kurumu, Tel Aviv yönetiminin Sudan ile diplomatik ilişkiler kurmaya çalıştığını duyurdu. Aynı gün (25 Kasım 2018) Çad Cumhurbaşkanı İdris Debi, Kudüs'te İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile yaptığı görüşmede Sudan ile İsrail arasında iletişim kanallarının açılması için ara buluculuk yapmaya hazır olduğunu ifade etti.
Haberler Sudan'da hem resmi düzeyde hem de halk düzeyinde tepkilere neden oldu.
ÜÇ HAYIRIN BAŞKENTİ: HARTUM
Sudan'ın başkenti Hartum, 1967'deki Arap-İsrail savaşının ardından burada düzenlenen ve "İsrail'le barışa hayır, İsrail'in devlet olarak tanınmasına hayır ve İsrail'le müzakerelere hayır" içerikli genelgeyle sonuçlanan Arap Zirvesi nedeniyle "3 hayırın başkenti" olarak da biliniyor.
