İran ile 5+1 ülkeleri anlaştı. İki haftadan uzun süredir yoğun biçimde devam eden görüşme maratonundan çıkan olumlu sonuçla İran'a uygulanan çeşitli yaptırımlar ve ambargolar kaldırılacak. Ancak Birleşmiş Milletlerin İran'a uyguladığı silah ambargosu beş yıl, füze ambargosu ise 8 yıl daha etkin kalacak.
Obama: Böyle anlaşmalar dostlarla yapılmaz
ABD Başkanı Barack Obama, İran ile nükleer anlaşmanın nükleer silahların yayılmasını azaltacağını söyledi. İran ile anlaşmanın "güven üzerine değil doğrulama üzerine" inşa edildiğini söyleyen Obama, "Böyle anlaşmalar dostlarla yapılmaz" diyerek Sovyetler Birliği dönemindeki nükleer silahsızlanma anlaşmalarını hatırlattı.
Yaptırımların yeniden devreye girebileceğini vurgulayan Obama, bu anlaşmanın "ABD diplomasisinin gerçek ve anlamlı değişim getirebildiğini gösterdiğini" söyledi. ABD Kongresi'nin bu anlaşmaya karşı çıkarabileceği tüm engelleri veto edeceğini sert bir dille hatırlatan Başkan Obama, isim vermeden İsrail'in lobi faaliyetlerine gönderme yaptı.
Bölgedeki diğer ülkelerin nükleer silah yarışına girmesinin bu sayede caydırıldığını söyleyen Obama, "Anlaşma olmasaydı, Ortadoğu'da başka bir savaşın önü açılabilirdi" dedi.
"İran ile ABD'nin farklılıklarını gidermediğinin" altını çizen Obama, anlaşmanın İran ile ilişkilerde yeni bir gidişat çizdiğini söyledi.
Obama'nın konuşmasını İran devlet televizyonu da naklen yayınladı.
'Gereksiz kriz çözüldü'
İran Devlet Başkanı Hasan Ruhani de, resmi Twitter hesabı üzerinden yaptığı açıklamada "bu gereksiz krizin çözülmesinin yeni ufuklar açtığını" söyledi.
Ruhani, anlaşmanın resmen açıklanmasının ardından kameraların karşısına geçti. 23 ay süren müzakereler sonrası dünya güçleriyle anlaşabildiklerini söyleyen Ruhani, bir dönüm noktasına ulaştıklarını vurguladı. Hasan Ruhani, "Allah milletimizin dualarını duydu" dedi.
Zamanla karşılıklı güvenin inşa edileceğini söyleyen Ruhani, 5+1 ülkeleri anlaşmaya sadık kaldığı sürece İran'ın da sadık kalacağını belirtti.
'Tüm yaptırımlar kalkacak'
İran ekonomisinin yaptırımlara rağmen büyüdüğünü de belirten Ruhani, “Anlaşmanın yürülüğe girmesiyle tüm yaptırımlar askıya alınmayacak, kalkacak. Diğer türlü, 18 gün gece gündüz süren görüşmelere gerek olmazdı” dedi.
Zarif: Yeni bir sayfa açıyoruz
İran Dışişleri Bakanı Muhammed Zarif, anlaşmayı "tarihî bir an" olarak niteledi. Mükemmel bir sonuç elde edemediklerini vurgulayan Zarif, "Fakat hepimiz için büyük bir başarı" dedi. "Bugün tüm umutlar tükenebilirdi" diyen Zarif, "Fakat artık umut dolu yeni bir sayfa açıyoruz. Bunun üzerine inşa etmeye devam edelim" diye konuştu.
AB temsilcisi Mogherini, "Bence bu tüm dünyanın ihtiyaç duyduğu umudun simgesi" dedi. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, "Bugün bütün dünyanın rahat bir nefes aldığına eminiz" dedi.
IRNA: Milyar dolarlar serbest kalacak
İran resmi haber ajansı IRNA, yurtdışı hesaplarında dondurulan milyarlarca doların anlaşmanın ardından serbest bırakılacağını vurguladı. Ajansın açıklamasında şu değişikliklere yer verildi:
"AB ve ABD tarafından getirilen yaptırımlar, anlaşmanın yürürlüğe girmesiyle kaldırılacak. Petrol ve doğalgaz şirketlerine uygulanan yasaklar kaldırılacak. İran hava taşımacılığı sektörüne, merkez bankasına ve devlet petrol şirketine yıllardır uygulanan yasaklar kalkacak."
Ajans, "İran'ın silah ambargosunun kaldırıldığını, silah ithalatı ve ihracatının peyderpey başlayacağını" da söyledi. Ancak BMGK İran'a 5 yıl boyunca silah ambargosunun devam edeceğini açıklamıştı.
UAEA: Yol haritasında anlaştık
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı, İran'ın nükleer tesislerinin incelenmesi ve özellikle 2003 öncesi döneme dair nükleer silah üretimi iddialarının araştırılması konusunda İranlı yetkililerle takvim konusunda anlaştıklarını söyledi.
Ajans, nihai raporunu 15 Aralık 2015'te Birleşmiş Milletler'e sunacak. Açıklamaya göre, tartışma konusu olan Parçin askeri üssünün incelenmesi "ayrı bir düzenlemeye tabi" olacak.
İran nükleer programının başındaki isim Ali Ekber Salihi ise, anlaşma sonrası yaptığı açıklamada "İran'ın Parçin askeri üssü konusunda 'kırmızı çizgilerine' saygı gösterildiğini" vurguladı.
Netanyahu: Tarihî hata
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, anlaşmanın "tarihî bir hata" olduğunu söyledi ve "İran'ın nükleer hırslarını engellemek için elinden geleni yapacağını" ekledi. Netanyahu, "İran nükleer silah yoluna koyuldu. Hedefine ulaşmasına engel olan birçok yaptırım kaldırıldı" dedi.
İran'ın yaptırımların kaldırılmasıyla yüklü miktarda para kazanacağını belirten Netanyahu, bu sayede "bölgede ve dünyada terör ve saldırganlığa devam edeceğini" savundu.
Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Viyana'daki görüşmelerin ardından basın mensuplarının sorularını yanıtladı.
Lavrov, anlaşmanın Rusya Dış Politika konseptine uygun olduğunu belirterek, "Moskova, İran ve 5+1 ülkeleri arasında anlaşmanın uygulanması için devam edecek tüm süreçlerde yer alacak" dedi.
Lavrov'dan açıklama
Rus bakan, Uluslararası Atom Enerji Kurumu'nun anlaşma kapsamında ciddi denetleme fonksiyonlarına sahip olacağını da söyledi.
Rus bakan, BM Güvenlik Konseyi'nin İran'ın nükleer programıyla ilgili karar tasarısının onaylandığını ifade etti.
Putin'den açıklama
Öte yandan Rusya Devlet Başkanı Putin de İran'la Nükleer Anlaşma konusunda açıklamalarda bulundu. Putin, "dünya rahat bir nefes alabilir" dedi.
Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad da anlaşmanın ardından İran'ı tebrik etti.
Ban ki-mon
BM Genel Sekreteri Ban Ki-moon “tarihi anlaşmayı” memnuniyetle karşıladığını bildirdi ve tarafları tebrik etti.
TÜRKİYE: OLUMLU GELİŞME
Türkiye Enerji Bakanı Taner Yıldız da "İran nükleer anlaşmasını son derece olumlu bir gelişme olarak görüyorum. İran'a ambargonun kalkması petrol fiyatları ve yatırımlar için önemli" dedi.
