Prof. Öğün'ün ‘Rusya'nın Asya gölgesi' başlıklı yazısından önemli bir bölüm;
Nursultan Nazarbayev ve ona yakın isimler iktidardan uzaklaştırıldı. Muhtemelen tasfiyeler son kişiye kadar devâm edecek. Akabinde, çok da zaman alacağını düşünmediğim bir restorasyon süreci yaşanacak ve taşlar yerine oturacak. Bundan sonra bambaşka Kazakistan siyasetlerine şâhit olacağımız muhakkak görünüyor.
Nazarbayev, kurt bir siyasetçi olarak, Rusya-Çin-ABD ve Türkiye arasında ince dengelere dayalı siyasetleri yürütmesiyle mâruftu. Bunda en büyük paya sahip olan muhatap elbette Rusya idi. Ama başta ABD, İngiltere olmak üzere sayısız şirket Kazakistan'da faaliyet gösteriyordu. Çin ise son zamanlarda, Kuşak Yol projesi üzerinde büyük bir ağırlık kazanmıştı. Nihâyet geçen senenin Kasım ayında resmen kurulan Türk Devletleri Teşkilâtı bu denkleme girmişti. Bir koltuğa sığdırılmaya çalışılan iri karpuzlardı bunlar. Er geç bu karpuzlardan bir kaçı yere düşecekti.
Kazak milliyetçiliği ve Rus kompleksi
O hâlde ne oldu? Kazakistan-Rusya ilişkilerini Ukrayna-Rusya ilişkileriyle karıştırmamak gerekir. Evet, Rus azınlığı bir lâhza ihmâl ederek düşünecek olursak Kazak Türkleri, Ukraynalılar gibi Slav ırkına mensup değildir. Bundan mâda, Kazakistan'da son zamanlarda gelişen bir Kazak-Türk milliyetçiliği olduğu da inkâr edilemez. Ama tuhaf bir şekilde tespit edebiliriz ki, Rusya'nın Kazakistan'daki hareket serbestîsi, ırken özdeş olduğu Ukrayna'ya göre çok daha fazladır. Kazak milliyetçiliği, Kazak zihniyetinin yüzeyinde tesirli olabilir. Lâkin daha derinlerde Rusya ile olan kompleks yüklü bağlar daha belirleyicidir. Bunu Kazakistan ziyaretimde bizzat ve çok şaşırarak gözlemlemiştim. Rusya ve Ruslara gücenebilirler, tepki gösterebilirler, ama nihâi çözümlemede Rusya aşkından toptan vazgeçemezler. Kesif bir Rusya husûmetine dayanan Ukrayna milliyetçiliğinin tersine Kazak milliyetçiliği nihâî tahlilde yedeğinde Rusya'yı tutar. Eğer Ruslar, Kazakistan'ın toplumsal yapısındaki en savaşçı unsurları barındıran Üçüncü Cüz'ü tahrik etmeden, Rus azınlık ile Kazaklar arasında kısa devre yaptırmadan siyâsetlerini yürütebilirse kontrolünü sağlar.
Rusya'nın Çin yayılmacılığını kontrol girişimi
Bunları ABD'nin bilmiyor olması düşünülemez. Rusya'nın Kazakistan'a müdahalesini değerlendiren bâzı kaynaklar, ABD'nin-bence İngiltere burada daha ağırlıktadır- Çin'i hedefe koyan aslî stratejisi üzerinden kullanmış olabileceğini iddia ediyorlar. Buna katıldığımı söylemeliyim. Ben de Kazakistan'da artan Çin yayılmasını engellemek için Rusya'nın devreye girmesini sağladıklarını düşünüyorum. Batı'nın Rusya'nın başta Baykonur Üssü olmak üzere Kazakistan'daki varlıklarını emniyet altına almak ve Çin yatırımlarını kontrol etmek ve Kazakistan'a yatırdığı kaynakları tekeline almak için harekete geçmesini hızlandırıcı bir ayaklanma tezgâhladıklarını düşünüyorum. Çin de, en az kayıpla çıkmak adına durumu, yâni esas efendiyi kabul etmiş görünüyor.
Asya ve Türk Devletleri Teşkilatı
Kabûl etmeliyiz ki, yaşanan hâdiselerden en fazla kayba uğrayan TDT ve Türkiye oldu. Bir defa, Kazakistan'da yaşanan fakirlikten ve yolsuzluklardan birinci derecede mes'ul olsa da Nazarbayev gibi Türk-Rus ilişkilerinde sigorta işlevi gören bir lideri ve onun kadrolarını kaybetti. Dahası, Kazakistan tecrübesi, diğer Türk devletlerinin, Türkiye ile ilişkilerinde çok daha dikkatli davranmaya başlayacağını, Rusya'ya dönük duyargalarını daha fazla çalıştıracağını öngörebiliyorum. TDT için yeni adımların ve açılımların önü kesilmiş oluyor. Rusya'nın, Asya üzerindeki gölgesi büyüyor…
YeniŞafak
