Türkiye'nin parlamenter sistemden başkanlık rejimine geçtiği bir dönemde, Rusya'dan tam tersi bir adımın beklenmedik, güçlü sinyali geldi. Görev süresi 2024'te sona erecek olan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, o tarihte yapılacak seçimde kendisine adaylık imkanı vermeyen anayasanın değiştirilmesi teklifinde bulundu. Putin tıpkı ABD'de olduğu gibi bir adayın hayat boyu sadece iki dönem başkan olmasını önerirken, parlamenter rejimi güçlendirecek sistem değişikliğine de kapı aralayarak “2024 sonrası Rusya”nın hazırlığına dair işaret verdi.
Rusya'nın yönetim sisteminin ayrıntılarına hakim olmayanlar için konunun teknik tarafını şöyle özetlemek mümkün:
Rusya Anayası, bir adayın “arka arkaya en fazla iki dönem” devlet başkanlığına izin veriyor. Ancak iki dönem arka arkaya başkanlık yapan isim, sonrasında bir dönem ara verdikten sonra yeniden seçimlere katılma hakkına sahip. Bu şekilde iki dönemden sonra bir dönem ara vererek, bir kişinin “dilediği kadar başkanlık yapma” hakkı bulunuyor.
Bu hukuki durum, fiilen şöyle yaşandı:
Putin 2000-2004 ve 2004-2008 arasında iki kez seçilerek toplamda sekiz yıl başkanlık yaptı. Daha sonra yerine Dmitri Medvedev'i önerdi ve 2008-2012 arasında Medvedev Kremlin'de oturdu, Putin de onun yerine başbakanlık yaptı.
Ancak Medvedev seçilir seçilmez Putin'in önerisi ile Rusya'da başkanlık süresi dört yıldan altı yıla çıkarıldı. Medvedev 20012'de görevini tamamladığında, Putin yeniden başkan adayı oldu ve bu kez altı yıllığına seçildi. Böyleyece üçüncü dönem seçilen Putin, 2018'deki seçimlerde bir kez daha aday oldu ve yine altı yıllığına, 2024'e kadar başkan seçildi.
Anayasaya göre Putin'in 2024'te aday olma hakkı yok. Bu durumda Rusya kamuoyundaki genel beklenti, eğer sistem aynı şekilde korunursa Putin'in yeniden güvendiği birini başkanlığa aday gösterip başbakanlığa çekileceği ve ülkeyi “fiilen” bu koltuktan yöneteceği şeklinde.
Şu an 67 yaşında olan Putin, beşinci kez anayasal olarak başkanlığa aday olmak isterse, 2030 seçimine 78 yaşında girebilecek.
PUTİN'DEN YENİ PLAN
İşte bu şartlar altında konu kamuoyunda tartışılıp, 2024'te “Putin'in halefinin kim olabileceği” sorulurken, Rus lider yıllardır hep karşı çıktığı “Anayasa değişikliği” fikrine ilk kez yeşil ışık yaktı. Yılların deneyimli Kremlin muhabiri, Kommersant yazarı Andrey Kolesnikov, Putin'in bu kararının “önceden uzun uzun düşünülmüş” olduğunu, bu yılki basın toplantısının en önemli konusu ve “yılın haberi” olduğunu vurguladı.
Kolesnikov, "Eğer o (Putin) bu konuda bu kadar ayrıntılı konuştuysa, demek ki son zamanlarda hep ayrıntılı olarak bunu düşünmüştür” dedi. Kolesnikov, “Yani Putin bir yandan 2030'da iktidara dönme niyeti olmadığı mesajını verdi. Ama diğer yandan halefinin kendisi kadar uzun başkanlık yapma hevesinden uzaklaştırdı” diye ekledi.
BAŞKANLIĞA ABD SÜRESİ
İki dönem üst üste görev yapma süresi 2024'te sona erecek olan Başkan Putin, dünkü basın toplantısında, Rusya Anayasası'nda devlet başkanlığı süresiyle ilgili maddeden 'üst üste' ifadesinin çıkarılmasını önerdi.
Rus lider, "İlgili maddeden 'üst üste' ifadesi çıkarılabilir. Bu sadık hizmetkarınız iki dönem üst üste görev yaptı, sonra görevden ayrıldı ve devlet başkanlığı görevine dönmek için anayasal hakka sahip oldu, zira artık üst üste iki dönemden fazla olmuyordu. Ancak bu, bazı siyaset bilimcilerini, kanaat önderlerini rahatsız ediyor, bu ifade çıkarılabilir sanırım” dedi.
Putin'in bu önerisi, tıpkı ABD'de olduğu gibi, bir kişinin hayatı boyunca sadece iki dönem başkanlık yapmasına izin veriyor. Bir anlamda Putin, kendisinden sonra hiç kimsenin iki dönemden (12 yıl) fazla başkan olmasının yolunu kapatmaya hazırlanıyor.
PARLAMENTER SİSTEME GÜÇ
Ancak hemen arkasından Putin'in dile getirdiği öneri ise, Rusya'da politik sistemi kökünden değiştirecek ve kendi iktidarını “emanetçi başkan” gerektirmeden kesintisiz devam ettirecek bir formüle zemin hazırlıyor. Putin devlet başkanının ve hükümetin yetkilerini daraltarak parlamentonun yetkilerinin artırılması için sunulan anayasa değişikliği önerileri üzerinde titizlikle çalışılması gerektiğini kaydetti. Putin, “Bunu iyi hazırlanarak, kamuoyunda derin tartışmalar yaparak ve şok dikkatli yapmak lazım” dedi.
Geçen yaz Bloomberg ajansı, Kremlin'deki yardımcı ve danışmanlarının, “Putin'in iktidarda kalmaya devam etmesi için formüller üzerinde çalıştıklarını” yazmıştı. Ajansa göre, en uygun formül olarak “2004'te sonra Putin'in yetkileri genişletilmiş başbakan ve Birleşik Rusya Partisi lideri” olarak ülkeyi yönetmeye devam etmesi üzerinde duruluyor.
Siyasi analistler, Putin'in kendi görev süresi bittikten sonra güçlü başkanlık rejiminden, güçlü parlamenter rejime geçişi önerdiğini vurguluyor. Rusya'da son yıllarda sık sık, "Son derece geniş yetkilere sahip olan devlet başkanlığı görevini Putin gibi rasyonel, makul ve karizmatik bir lider yerine, bu vasıfları taşımayan daha popülist ve uluslararası ilişkilerde daha sert bir liderin eline alması durumunda doğabilecek olası riskler” konusu tartışılıyor.
