Ukrayna'da bataklığa saplanan Vladimir Putin'in 300 bin yedek askeri derhal göreve çağıran 'kısmi seferberlik' ilanı Rusya'da paniği körükledi. Salı akşamı televizyona çıkacağı açıklanan ancak konuşması son anda iptal edilen Putin, Çarşamba sabahı ekranda belirdi.
Rus lider aylardır direndiği seferberlik ilanını nükleer silah kullanabileceğini ima ederek duyurdu. Televizyonların canlı yayınladığı konuşma, dakikalar içinde Rusya'nın en uzak köşelerinde bile yankı buldu.
St. Petersburg'da valilik ile Rossiya bankasının karşısındaki Tavrichesky iş merkezinde çalışanlar, Çarşamba sabahı mesailerine başlayamadı. İş merkezinin girişindeki ekranda, ofislerdeki tüm bilgisayarlarda hatta güvenliklerin bilgisayarlarında bile Putin vardı. Beyaz yakalılardan biri, iş merkezindeki herkesin Putin'in konuşmasını izlediğini anlatıyor: "80'li yıllardaki bazı bilim kurgu filmleri gibiydi. Dürüst olmak gerekirse, ürperticiydi."
Vladimir Putin'in öfkeli bir tonla yedek askerlerin Ukrayna'ya gönderileceğini ilan etmesiyle, ofislerde kimse çalışamadı. 28 yaşındaki Dmitry, öğleden sonra izin alıp döviz bürosuna gitti ve biraz para çekti. Genç adam, mahkemeye çağrılmaktan korkmuyor çünkü ilkbaharda polis kendisini gözaltına almak için geldiğinde adresini değiştirmişti:
"Şimdi bir sonraki uçağa atlayıp Rusya'yı terk etmeyi ve birikimlerimi tamamen tüketmeyi düşünüyorum. Her ne kadar durum kasvetli görünse de, Putin'in yenilgisi için bazı hislerim var: Az önce televizyonda kazanmak için yeterince güçlü olduğunu söyledi ama bir Ukraynası yok, cephe hattına Rusların cesetlerini yığmayı planlıyor."
Seferberlik ilanı, askerlik yapabilecek yaştaki bazı erkeklerin Rusya'yı terk etmesine izin verilmeyeceği yönünde paniğe yol açtı. Kremlin, seferberlik emrine tabi olanların ülkeden çıkışına izin verilip verilmeyeceği konusunda henüz yorum yapmış değil ve yasanın açıklığa kavuşturulması sürecinde sabırlı olunmasını istiyor.
Ancak Kremlin'den gelen çağrılar paniği dindirmedi, Rusya'dan tek yönlü uçuşların fiyatları hızla arttı ve biletler tükendi. Rus insan hakları grubu Agora Salı sabahı 6 binden fazla çağrı aldı, arayanlar askerlerin 'hukuki hakları'yla ilgili bilgi almak istiyordu.
St. Petersburg'da yaşayan Matvey, "Bunun asla gerçekleşmeyeceğini umuyordum. Şimdi artık Putin'in geri adım atmayacağı ve aptalca savaşını sürdüreceği çok açık, son Rus vatandaşı kalıncaya kadar. Şu an askere alınmamalıyım ama işlerin daha da kötüye gitmeyeceğinin garantisi yok" diyor.
'Rusya nasıl terk edilir?' sorusu, Google en çok arananlar listesinde kısa sürede fırladı, sınır kapılarında oluşan uzun kuyrukların fotoğrafları sosyal medyadan paylaşıldı.
Google aramalarını sınıflandıran Google Trends verileri de, Rusya'nın en popüler uçuş rezervasyon sitesi olan Aviasales'e yönelik aramalarda saatler içinde ciddi bir artış olduğunu gösterdi.
Aviasales verilerine göre, Moskova'dan İstanbul'a ve Ermenistan'ın başkenti Erivan'a uçuşlar Çarşamba günü tükendi. Moskova'dan İstanbul'a Türk Hava Yolları uçuşlarının tamamı ya dolmuş görünüyordu ya da (Moskova saatiyle 14.15 itibarıyla) Pazar gününe kadar mevcut değildi. Rusya vatandaşları Türkiye ve Ermenistan'a vizesiz giriş yapabiliyor.
Moskova'dan Gürcistan'ın başkenti Tiflis'e uçuşlar gibi aktarmalı bazı güzergahlar da kullanılamazken, Dubai'ye en ucuz uçuşlar 5 bin doları aşmıştı. 300 bin rubleye denk gelen bu ücret, ortalama aylık ücretin yaklaşık beş katına tekabül ediyordu.
Amerikan Associated Press (AP) haber ajansı, Çarşamba akşamına doğru İstanbul ve Dubai'ye tek yön ekonomi biletlerinin fiyatlarının 9 bin 100 doları geçtiğini duyurdu.
Google Flights verilerine göre, bir hafta önce 22 bin rublenin biraz üzerinde olan Türkiye'ye tek yönlü uçak biletleri de yaklaşık 70 bin rubleye (1.150 dolar) yükseldi.
Rusya'dan kaçmak isteyenler uçak biletlerine hücum ederken, kısmi seferberlik ilanına karşı çıkanlar ise Çarşamba akşam saatlerinde sokaklara döküldü. Yetkililer, gösterilere katılanların 15 yıla kadar hapisle cezalandırılabileceği uyarısını yapsa da bu protesto dalgasını kıramadı.
Savaş karşıtı grup Vesna, protestoları 'Mogilisation'a hayır' çağrısıyla organize etti. Mogilisation bir kelime oyunu, İngilizce 'mobilisation' seferberlik demek ve Rusça'daki 'mogilisation' ise, 'mezar' anlamına geliyor.
Gösterilerin merkezi başkent Moskova ile Putin'in memleketi St. Petersburg'du. Ancak protestolar Rusya'nın orta kesimindeki Yekaterinburg'dan Sibirya'daki Irkutsk ve diğer şehirlere kadar yayıldı.
Uluslararası haber ajansları Agence France-Presse (AFP) ve Associated Press (AP), Moskova, St. Petersburg ve Yekaterinburg'daki gösterilerden fotoğrafları dünyaya servis etti. Rus polisi, Ukrayna savaşına karşı sokağa dökülenlere oldukça sert davrandı, birçok protestocunun dövüldüğü görüldü.
Rus insan hakları grupları, Çarşamba akşamı gerçekleşen protestolarda 1300'den fazla insanın gözaltına alındığını bildiriyor. En fazla tutuklamanın gerçekleştiği yerler, St. Petersburg ve Moskova oldu.
Rusya'nın yanı sıra Putin'e güçlü bir desteğin olduğu Balkan ülkesi Sırbistan'da da savaş karşıtları gösteri yaptı. Başkent Belgrad'daki protestocular 'Savaşı durdur' pankartları taşıdı.
24 Şubat'ta Ukrayna'ya saldıran Rus ordusu, geride kalan yedi ayda en az 70 bin askerini kaybetti. Ölen ya da yaralanan askerlerin yerine yaz boyunca gönüllü birlikler arandı, Rusya'nın her şehrindeki reklam panoları yüksek maaşlarla Ukrayna'ya savaşmaya gidecek gönüllülere sesleniyordu.
Ancak Kremlin'in umduğu gerçekleşmedi ve en sonunda Putin, 'kısmi seferberlik' ilan etmek zorunda kaldı. Yaz mevsimi başında Ukraynalıların eline geçen Amerikan HIMARS füzeleri, savaşın gidişatını kökünden değiştirdi.
Uzun menzilli füzelerin cepheye ulaşmasıyla önce Rusların Donbas'taki ilerleyişi durduruldu, ardından Ukraynalılar Ağustos sonunda Herson'da karşı taarruza geçti. Asıl sürpriz ise, Rusya sınırında bulunan Ukrayna'nın en büyük ikinci şehri Harkov'da yaşandı.
Ukrayna birlikleri günler içinde Rus işgalcileri Harkov bölgesinin tamamından söküp attı ve Lugansk sınırına dayandı. Putin'in kısmi seferberlik ilanı, tam da cephe hattındaki ağır yenilginin üstüne geldi.
Kremlin, Şubat ayından bu yana Ukrayna işgalini 'özel askeri operasyon' olarak adlandırıyordu ve Rusya'da 'savaş', 'işgal', 'saldırı' ve 'istila' gibi kelimelerin kulanılması yasaklanmıştı. Ukrayna işgaline karşı çıkanlar 'Rus ordusunun itibarını zedeleme', 'özel askeri operasyon hakkında sahte haberler yaymak' gibi suçlamalarla 15 yıla kadar hapisle cezalandırıldı.
Savaşın ilk günlerinde yeryüzünün en büyük yüzölçümüne sahip ülkesi Rusya'da tüm şehirlerde protesto gösterileri düzenlendi ancak Kremlin'in haftalar içinde hayata geçirdiği cezalar gösterileri nadir hale getirdi.
