Rusya ile Ukrayna'yı savaşın eşiğine getiren 'Kerç Boğazı' nerededir, kriz nasıl başladı?

Kerç Boğazı  Karadeniz ile Azak Denizi'ni birleştiren deniz geçidi, boğaz.

 İlk ve Ortaçağ boyunca, su yollarını birleştiren önemli bir ticari yol işlevi görmüştür. MÖ 8. yüzyıldan başlayarak, Kerç Boğazının iki yakası boyunca Grek ticaret kentleri (koloniler) kurulmuştur. Bunların en önemlileri boğazın batı yakasında bulunan ve Bosporos Krallığı'nın başkenti de olan Panticapaeum ile güneyindeki Nymphaion, doğu yakasında da Phanagoria ve Hermonassa idi.

Kerç Boğazı, daha sonra birçok kez el değiştirdi. 1783'te Kırım Hanlığı'nın lağvedilip topraklarının Rusya'ya ilhak edilmesi sonucu, tamamıyla Rus denetimine girdi. Sovyetler döneminde, Rus SFS Cumhuriyetine bağlı bir oblast olan Kırım, 1954'te Ukrayna SSC'ye verildi. 1991 yılı sonunda Sovyetler'in dağılması üzerine, Kerç Boğazının batı yakası Ukrayna, doğu yakası da Rusya Federasyonu sınırları içinde kaldı. 2014'te Rusya'nın Kırım'ı ilhakı sonucu boğazın kontrolü tekrar Rusya'ya geçti. Boğazın iki yakası arasında inşaatı devam eden Kerç Boğazı Köprüsü'nün Aralık 2018'de hizmete girmesi ile yeni bir boyut kazandı.

Son aylarda nispeten durgun seyreden Rusya-Ukrayna gerilimi pazar günü Azak denizinde patlak veren gemi kriziyle yeniden alevlendi.

Ukrayna'nın Odessa limanından Mariupol limanına gitmek üzere 25 Kasım Pazar günü yola çıkan 3 Ukrayna savaş gemisine Rus karasularını ihlal ettiği gerekçesiyle Azak Denizi'ndeki Kerç Boğazı yakınlarında Rus savaş gemileri müdahale etti.

Rusya ile Ukrayna arasında Azak denizinde kriz ilk kez yaşanmıyor.

2000'li yılların başlarında Ukrayna'da bağımsızlık hareketinin başlamasıyla iki ülke arasında ciddi siyasi polemikler yaşanırken Tuzla krizi patlak verdi. Tuzla krizi, uzmanlar tarafından Rusya'nın bağımsız Ukrayna'ya yönelik ilk işgal denemesi olarak kabul ediliyor.

1941 senesine kadar Krasnodar vilayetine bağlı olan Tuzla Adası o tarihte Kırım'a bağlanmış, dolayısıyla 1954'te Kırım Ukrayna'ya verildiğinde de Ukrayna toprağı statüsü kazanmıştı.

Rusya ise 1954 anlaşmasının yalnız Kırım'ın kara kısmını kapsadığını, Tuzla'nın bu anlaşmanın kapsamında olmadığını öne sürüyordu.

29 Eylül 2003'te Krasnodar Valisi Aleksandr Tkaçev'in emriyle Ukrayna'ya herhangi bir uyarıda bulunmaksızın Taman yarımadasından Kerç boğazı istikametinde Tuzla Dili'ne kadar uzayan alanın doldurulmasına başlandı.

Baraj çalışmaları Ukrayna kontrol noktasına yaklaşınca iki ülke sıcak çatışmanın eşiğine geldi. Kiev, çalışmaların devam etmesi halinde ateş edeceğini açıkladı.

Hem Ukrayna hem de Rusya, sıcak bölgeye asker gönderdi. Gerilim sürerken Kasım 2003'te görüşmeler başladı. Aralık ayında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Ukrayna Cumhurbaşkanı Leonid Kuçma bir araya gelerek Azak Denizi ve Kerç boğazının kullanımına ilişkin işbirliği anlaşmasına imza attı.

O tarihten itibaren de Kerç'ten geçişler bu anlaşma çerçevesinde sağlanıyordu. Fakat, Kırım'ın işgali ile birlikte bu anlaşma da sıkıntıya girdi.

Çünkü, Rusya, Kırım'ı işgal etmesinin ardından bölgeyi kendi toprağı olarak, Ukrayna da işgal edilmiş kendi sahası olarak görüyor. Yani bu bölgede uluslararası hukuk aslında 2014 senesinde rafa kaldırılmış durumda.