Ukrayna ile Rusya arasında son dönemde tırmanan siyasi gerilimin askeri alana sıçrayarak genişlemesinden endişelenilirken bu sorunun yeni olmadığınını kaydeden uluslararası ilişkiler uzmanları yaptıkları değerlendirmede tarihi süreç içerisinde hir iki ülkenin sık sık karşı karşıya geldiğini hatırlatıyor.
Sorunun kökeni nereye dayanıyor?
Ukrayna'nın başkenti Kiev; 882-1132 yılları arasında hüküm süren, Beyaz Rusya, Rusya ve Ukrayna'nın atası sayılan Kiev Knyezliği'nin başkenliğini yapmıştır.Kiev Rusyası'nın dağılarak bağımsız prensliklere dönüşmesiyle bugünkü Ukrayna'nın toprakları Moskova ve Belarus'un hakimiyeti altına girdi. Hem Ruslar hem Ukraynalılar "Kievskaya Rus"u kendi tarihlerinin parçası olarak görüyor. Her iki ülkenin milliyetçileri de bu devletin kendilerine ait olduğu iddiasında bulunmakta.
Ruslar Ukrayna'nın başkenti Kiev'i, “Bütün Rus şehirlerinin anası” olarak tanımlıyor.
Sovyetler döneminde alev aldı
Ukrayna ile Rusya arasındaki gerilim Sovyetler döneminde daha da alevlendi. 1991'e kadar Sovyetler Birliği içerisindeki önemini koruyan Ukrayna, bağımsızlığını kazandıktan sonra da Rusya için hem askeri hem de ekonomik olarak stratejik önemini sürdürdü.
Özellikle Ukrayna'daki siyasi gelişmeler, doğrudan veya dolaylı olarak Rusya ile ilgiliydi. Ukraynalılar, Rus yanlısı siyasilerin sahneden çekilmesiyle Sovyetler Birliği döneminde yaşanan olayları ülke gündemine taşıdı. 1930'larda milyonlarca Ukraynalının öldüğü; Sovyet diktatörü Josef Stalin tarafından yönetilen kitle idamları ve kıtlık, Ukrayna'da "Holodomor Kurbanlarını Anma Günü" ilan edildi.
Açlıktan milyonlarca insan öldü
Holodomor trajedisi, Ukrayna tarihinin en acı olaylarından.1932-1933 döneminde Ukrayna topraklarında milyonlarca insan, Sovyet rejimi tarafından aç bırakılarak ölüme terk edildi.Sovyet lider Josef Stalin'in "kolektivizm" politikası sonucu yaşanan trajedide yaklaşık 4,5 milyon kişi öldü. Rusça "açlıktan ölüm" anlamına gelen "Holodomor" olarak anılan trajedi için 2005'te Ukrayna Devlet Başkanı Viktor Yuşçenko döneminde her yıl kasımın son cumartesi günü "Holodomor Kurbanlarını Anma Günü" ilan edildi.
Donanma gerilimi kolay bitecek değil
Ukrayna ile Rusya arasındaki kriz Karadeniz merkezli devam etti.Donanmaların durumu bölgede tedirginlik yarattı. Ukrayna, Sovyetler Birliği döneminde önemli teknolojik altyapıya ev sahipliği yapıyordu. Daha sonra varılan anlaşmalarla da bunlardan bazılarının mülkiyetini elde etti. Ukrayna Karadeniz Filosu için de hak iddiasında bulundu.1991'de önce Ukrayna Parlamentosu Verhovnaya Rada, ardından Devlet Başkanı Kravçuk, filonun Ukrayna'ya ait olduğu yönünde karar aldı. Dönemin Rus lideri Boris Yeltsin, Karadeniz Filosu'nun kendi ülkesine ait olduğunu kaydetti.1992'de filonun ortak yönetilmesi konusunda anlaşıldı ama gerginlik burada bitmedi.
Turuncu Devrim ve kırılma noktası
24 Ağustos 1991'de bağımsızlığına kavuşan Ukrayna'da Turuncu Devrim de önemli bir kırılma noktası oldu. Ukrayna'da Rus yanlısı siyasilere karşı başlayan gösteriler ülkenin geleceğini de şekillendirdi. Ülke uzun yıllar Rus yanlıları ile Batı yanlısı çevrelerin çekişmesine sahne olmakta idi. 22 Kasım 2004'te Ukrayna'da halk sandık başına gitti.Ülkeyi 10 yıldan fazla bir süre demir yumrukla yöneten Cumhurbaşkanı Leonid Kuçma, görev süresi dolduğu için yeniden aday olmadı ancak Rusya yanlısı olarak bilinen dönemin başbakanı Viktor Yanukoviç'in adaylığına destek veriyordu.Batı yanlısı ve milliyetçi kesimler, Viktor Yuşçenko'nun çevresinde birleşirken seçimlerin ikinci turunu önce Rusya yanlısı olarak bilinen Yanukoviç'in kazandığı duyuruldu.Ancak seçimlere hile karıştırıldığına dair çok sayıda iddianın ortaya atılmasıyla başlayan protestolarda yüz binlerce kişi Bağımsızlık Meydanı'nda toplandı.
Gerilim havaya yansıdı
Rusya ile Ukrayna arasında tarihi süreçte devam eden gerilim 2001 yılında yeniden alevlendi. 2001 tarihinde İsrail'den havalanan Rus Tupolev Tu-154 tipi uçak, tatbikat sırasında fırlatılan Ukrayna füzesinin isabet etmesi sonucu Karadeniz'e düştü, 78 kişiden kurtulan olmadı.Ukrayna resmi olarak olayın sorumluluğunu üstlenmedi. Bu olay iki ülke ilişkilerinin tekrar gerilmesine kapı araladı.
Kırım bir nevi turnusol
Ukrayna'da Rusya ve Batı yanlısı siyasi gelişmeler gerilimlerin nedeni olmayı sürdürdü. Rus yanlısı Ukrayna Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç'in 2013'ün sonlarında Avrupa Birliği Ortaklık Anlaşması'nı imzalamayacağını açıklamasıyla başkent Kiev'de Batı yanlılarının başlattığı protestolar, yönetimin devrilmesine neden oldu. Bundan hemen sonra Ukrayna'ya bağlı Kırım Özerk Cumhuriyeti'nde alışılmamış olaylar yaşanmaya başladı.
Donbass kırmızı çizgi
Donbass Savaşı ya da Doğu Ukrayna Krizi, Rusya destekli Novorossiya Federal Devleti ile Ukrayna Silahlı Kuvvetleri arasında 6 Nisan 2014'ten beri Ukrayna'nın Donbass bölgesinde sürmekte olan savaş.Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodımır Zelenskıy, Kanada Başbakanı Justin Trudeau ile yaptığı telefon görüşmesinde, kapsamlı ateşkes rejiminin yürürlüğe girdiği 27 Temmuz 2020 tarihinden bu yana Donbas'ta 28 askerin hayatını kaybettiğini bildirirken ölen 28 asker iki ülkedeki gerilimi daha da artırdı.
Batı'ya sinyal
Bu süraç bu güne kadar devam etti. Ukrayna ordusunun açıklamalarına göre saldırılar sonucu Donbas'ta 26 Mart'ta 4, 5 Nisan'da 2 , 6 Nisan'da 2, 8 Nisan'da ise bir Ukraynalı asker hayatını kaybetti. Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy'nin ülkenin Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) üyeliğine yönelik çağrıları Rus otoriteleri de harekete geçirdi. Kremlin Sözcüsü Dimitri Peskov, Kiev'nin NATO ile bir ittifaka girmesinin durumu daha da kötüleştireceğini söylemişti.
