İspanya, Portekiz ve İngiltere sömürgecilik tarihinde en etkin ülkeler olsa da uluslararası ilişkiler uzmanlarının yorumlarına göre Fransa sömürgeciliği en sistematik uygulayan ülkelerden.
Dünya yüzölçümünün yüzde 10'unu elinde tutuyordu
Fransız sömürge imparatorluğu 19 ve 20'nci yüzyılda İngiltere'nin ardından dünyanın ikinci büyük sömürge imparatorluğu. Fransız sömürge imparatorluğunun yüzölçümü, anavatanla birlikte 1900- 1939 döneminde 13 milyon 500 bin kilometrekareye ulaşmış durumda idi. Bu büyüklük aynı zamanda dünyadaki karaların toplam yüzölçümünün yüzde 107una tekabül etmekteydi.
Afrika'dan çıktı ama etkisini sürdürüyor
1958'de Afrika sömürgelerine bağımsızlık vererek çekilen Fransa, hala kendisine bağlı olarak gördüğü bu ülkeleri kültürel, ekonomik ve siyasal olarak kontrol ediyor. Bu kontrolünü de giderek artırma peşinde. Akdeniz'in tamamını kendine ait görme algısı yanında, Afrika kıtasını batıdan ve kuzeyden kontrol eden Fransa'nın, Kızıldeniz'i kontrol eden Cibuti'de de kalıcı üsleri bulunuyor. Askeri varlığı sayesinde Cibuti, Çad, Mali ve Gabon'dan Senegal'e uzanan Sahel kuşağında Fransa'nın bölgeye hâkim olmaya çalıştığı da görülmekte.
Afrika ve Ortadoğu'daki eli
Doğu Afrika'daki tek sömürge ise Cibutir. Mağrip bölgesindeki Cezayir, Fas ve Tunus'ta hâlâ Fransızca'nın önemi devam etmektedir. Hint Okyanusu'nda Madagaskar adası da sömürge oldu. Komor Adaları da sömürge olmuştur. Bir Komor adası bugün de Fransa'ya ait.Orta Doğu'da Osmanlı İmparatorluğu'ndan koparılan Suriye ve Lübnan sömürge hâline getirildi. Suriye ve Lübnan ise bir süre daha sömürge oldu ama daha sonra bağımsız oldular. Uzak Doğu Fransız sömürgeleri içinde Vietnam bulunuyor.
Sömürgeyi sistematikleştirdi
Dünyada üretilen altının yüzde 79'u, elmasın yüzde 76'sı, kobaltın yüzde 75'i, platinin yüzde 50'si, vanadyumun yüzde 40'ı ve uranyumun yüzde 21'i afrikata üretilmekte idi.Afrika kıtası, yeryüzündeki bütün madenlerin üçte birine sahip bir coğrafya konumunda idi.Modern sömürgeciliğin temelleri Portekiz ve İspanya ile atılmış olsa da Afrika'da Batı sömürgeciliği Fransa ile başlar. Fransa, modern milletler arasında Afrika sömürgeciliği planını şekillendiren ilk ülke.
2 milyondan fazla Afrikalı hayatını kaybetti
Fransa, 1524'te başlattığı sömürgecilik faaliyetleriyle Afrika'nın batısında ve kuzeyinde 20'den fazla ülkede hakimiyet kurdu. Afrika'nın yüzde 35'i, 300 yıl boyunca Fransa'nın kontrolünde kaldı.
Senegal, Fildişi Sahili ve Benin gibi ülkeler o yıllarda Fransa'nın köle ticaret merkezleri olarak kullanıldı ve bölgedeki tüm kaynaklar sömürüldü.Bölgede 5 asır süren kolonyal dönemde ve özellikle İkinci Dünya Savaşı'nın ardından bağımsızlık mücadelesine girişen ülkelerde bu ayaklanmalar şiddetle bastırıldı ve 2 milyondan fazla Afrikalı hayatını kaybetti.Fransa'nın dünya savaşlarında bağımsızlık vaadiyle kendi saflarında savaştırdığı ülke halklarının başlattığı ayaklanmalar da şiddetle bastırıldı. Bölgede beş asır süren sömürge dönemi ve bağımsızlık savaşları 2 milyondan fazla Afrikalının hayatına mal oldu.
Ruanda soykırımı
İnsanlık tarihin en büyük soykırımlarından kabul edilen, 800 bin kişinin öldüğü 1994 Ruanda soykırımında da Fransa'nın rolü olduğu ortaya çıktı.Ruanda soykırımından hemen önce bölgedeki Fransız askerlerinin aldıkları istihbaratları değerlendirmeyerek bölgeden ayrıldığı, bazı Fransız askerlerinin ise bizzat katliamlara destek verdiği uluslararası raporlara yansıdı.Ruanda soykırımından hemen önce bölgedeki Fransız askerlerinin aldıkları istihbaratları değerlendirmeyerek bölgeden ayrıldığı, bazı Fransız askerlerinin ise bizzat katliamlara destek verdiği uluslararası raporlara yansıdı.
Cezayir'de 5 milyon kişi öldürüldü
Fransa, Cezayir ve Ruanda başta olmak üzere Senegal, Nijer, Kamerun, Moritanya gibi birçok Afrika ülkesindeki iç çatışma ve soykırımdan sorumlu tutulmaktadır.Tarihi vesikalara yansıdığı şekliyle, 8 Mayıs 1945 tarihi Cezayir'de Fransa'nın soykırım başlangıcının tarihi. 5 milyondan fazla Müslüman Cezayirli bu soykırımda hayatını kaybetti.
Ham madde ihracatının temini
Fransa'nın sömürgecilik serüveni, geride pek çok Hıristiyanlaştırılmış ve Fransızca konuşan toplumlar ve ülkeler bırakmıştır. Fransa, diğer müstemleke ülkeler gibi altın ve gümüş rezervinin çok önemli bir
kısmını, sanayi hammaddesini, baharat ve petrol ihtiyacını ve iş gücünü bu ülkelerden sağlamıştır.
Eğitim alan insanların sayısının artması, eğitim seviyesinin yükselmesi, insanların farklı fikirleri tartışmaya başlaması, devletlerdeki kutuplaşmaların daha dengeli ve daha keskin çizgilerle belirlenmesi, bunun akabinde güçlerin
dengelenmesiyle XX. yüzyılın ortaları, özellikle Afrika'daki sömürgelerin pek çoğu için bağımsızlıklarına kavuştukları dönem.
Vergi ya da darbe
Fransa'nın daha evvelden sömürgesi Benin, Burkina Faso, Gine, Fildişi Sahili, Mali, Nijer, Senegal, Togo, Kamerun, Orta Afrika Cumhuriyeti, Çad, Kongo, Ekvator Ginesi ve Gabon, Fransa'ya hala sömürge vergisi ödüyor.
Bu ülkelerin geçmişine bakıldığında, Fransa'ya vergi ödemeyen liderlerin ya bir darbeye ya da suikaste kurban gittikleri görülür. Son 50 yılda 26 Afrika ülkesinde toplam 67 askeri darbe meydana geldi. Bu darbelerin meydana geldiği ülkelerin 16'sı eski Fransız sömürgesi. Darbe olan Afrika ülkelerinin yüzde 61'i eski Fransız sömürgesi.
