TIMETURK | HABER MERKEZİ
Nijerya'da Temmuz ayının ortalarından beri protesto gösterileri sürüyor. Güvenlik Güçleri ve Şii Nijerya İslami Hareketi (IMN) üyeleri arasında devam eden gerginliğin sebebiyle son 4 yıldır tutuklu bulunan 66 yaşındaki Şii lider İbrahim Zakzaki.
Zakzaki'nin surumunun kötüye gittiğini ve zehirlendiğini belirten IMN üyeleri, liderlerinin serbest bırakılması talebiyle gösteriler düzenliyordu.
ZAKZAKİ TEDAVİ İÇİN HİNDİSTAN'DA
Olayların büyümesi ve gösterilere sert müdahale sonucu ölü ve yaralılar olması sebebiyle Nijerya'daki Kaduna Yüksek Mahkemesi, 5 Ağustos'ta tedaviye izin veren kararı duyurdu. Nijerya makamları 13 Ağustos günü İbrahim Zakzaki ve eşi Zeenat Zakzaki'yi Hindistan'a gönderdi.
GERİ DÖNECEK
Zakzaki'nin buradaki güvenlik kısıtlamaları sebebiyle tedavisinin kötü etkilendiği belirtiliyor. Tasnim News'in haberine göre Zakzaki bu sebeple Nijerya'ya geri dönmeye hazırlanıyor.
Şii Nijerya İslami Hareketi (IMN) lideri İbrahim Zakzaki
ZAKZAKİ'NİN TUTUKLANMASI
Şeyh Zakzaki ve eşi 13 Aralık 2015 tarihinde Nijerya ordusu askerlerinin Zaria şehrinde bir Hüseyhiye'ye yönelik baskın sırasında tutuklanarak hapsedilmişti.
GERİLİM 2014'E DAYANIYOR
IMN ile Nijerya güvenik güçleri arasındaki gerginlik 2014'te Kudüs yürüyüşüyle başladı. Euronews'ten Mustafa Bağ'ın haberine göre Zaria'da Kudüs yürüyüşüne güvenlik güçlerinin müdahalesi sonrası aralarında Zakzaki'nin üç oğlu dahil 35 kişi öldü. Şiilerin 2015'te General Tukur Buratai'nin konvoyunun geçişini engellemesi üzerine Zaria'da olaylar yeniden alevlendi. Zakzaki ve destekçilerinin hedef alındığı operasyonda orduya göre 7, İnsan Hakları İzleme Örgütü ise 300'den fazla kişi öldü. IMN ise en az 700 üyesinin öldürüldüğünü duyurdu. Olaylarda Zakzaki'nin üç oğlu daha hayatını kaybederken Zakzaki ve eşi gözaltına alındı. Abuja Federal Yüksek Mahkemesi, 2016'da Zakzaki ve eşinin gözaltında tutulmasının yasalara aykırı olduğunu belirterek, serbest bırakılmasına hükmetti ancak Şii lider halen tutuklu bulunuyor. Zakzaki, 1981-1985, 1987-1989 ve 1996-1998 ve son olarak 2015'ten bugüne kadar farklı dönemlerde hapis yattı.
NİJERYA: SUUDİ ARABİSTAN ve İRAN'IN YENİ SAVAŞ ALANI
Öte yandan yaşananların arkasındaysa Suudi Arabistan ve İran arasındaki mücadele yer alıyor. Afrika'nın en önemli petrol üreten ülkelerinden biri olan Nijerya, her iki ülke için de önemli.
YENİ "VEKALET SAVAŞI" SAHASI
Batı Afrika Uzmanı Kenan Toprak'ın Yeni Şafak'ta yayınlanan "Nijerya'da Tahran- Riyad rekabetinin etkisi: Zakzaki hareketi" yazısında konuya ilişkin şunlar kaydedildi:
"İran ve Suudi Arabistan arasında yeni bir jeopolitik/teopolitik mücadele cephesi olan Nijerya'da aktif olmak ve nüfuz elde etmek Batı Afrika'da ekonomik, politik ve dini konum olarak güç kazanması anlamına geliyor. Bu nedenle her iki ülke bu kazanımları elde etmek amacıyla destek verdikleri gruplar üzerinden bir vekalet savaşı yürütüyorlar."
Şiilik nasıl bir etki oluşturdu?
"İran Devriminden etkilenen Zakzaki, Nijerya'da İran Devrimi gibi İslami bir canlanmanın ve İslami bir cumhuriyetin kurulmasının mümkün olacağına inandı. Zakzaki, İran'a periyodik olarak yaptığı gezilerle Şiiliğe yöneldi ve ileride doğacak olan, Nijerya İslami Hareketi IMN'nin altyapısını kurdu. İran örneğinden ilham alan Nijeryalıların çoğu Sünni gelenekten geldiğinden Zakzaki, ilk yıllarında Şii kimliğinden kaçınan bir sloganı benimseyerek daha çok İslam kimliğini teşvik etti. Ancak, Zakzaki'nin IMN'nin mezhepsel bir yapı olmadığını söylemesi, çoğu kimseye göre teolojik olmaktan çok politik bir davranıştı."
Boko Haram'ın kurucusu da bu çevrede yer aldı
"Zakzaki 1994 yılında Şiiliği hakkında daha belirgin hale geldiğinde, takipçilerinden bir kısmı kendisinden ayrıldı ve Şii olmayı reddetti. O dönemde Zakzaki'den ayrılan takipçilerinden en önemlileri arasında, daha sonra Selefi/Vehhabi etkisiyle Boko Haram'ı kuracak olan Muhammed Yusuf'du. Bununla birlikte IMN'den farklı olarak, Nijerya devletine bağlılıklarını ifade eden Rasul el Azam Vakfı gibi Şii grupları da bulunmaktadır."
İran etkisi
"Hausa, Farsça, İspanyolca ve Arapça da dahil olmak üzere en az beş dil bilen ve Ehlisünnet inanç ve fıkıh kitaplarını da okuyan Şeyh Zakzaki, hem Şia hem de Ehlisünnet inançlarına oldukça hâkim olmasından kaynaklı olarak kendisine avantaj sağladı. Birçok kişiye göre, Nijerya'da Şii varlığının kurulması İran' dan gelen fon, eğitim ve desteklerle gelişti. IMN'nin Nijerya'daki İran dış politikasının bir uzantısı olarak, özellikle de ülkenin Müslümanları arasında “Şiiliğin” yayılmasında büyük ölçüde hizmet ettiğini göstermektedir. İran'ın Afrika kıtasına olan ilgisi “Tropikal Şii Bölgesi”nin bir parçası olarak özetlemek gerekirse, İran'ın Nijerya'daki hedeflerinden en az bir kısmını gerçekleştirdiği sonucuna varabiliriz."
Şiddete yönelmedi
"Bazı Nijeryalıların, yasaklanmasının ardından IMN'nin Boko Haram tarzı bir isyancı gruba dönüşebileceği ve daha fazla tahribata yol açabileceği endişesi olsa bile, şimdiye kadar IMN polis ve askerle yaşadığı krizlerde birçok üyesini kaybetmesi ve 2016 yılında Kaduna eyaletinde yasaklanması gibi birçok sorunla karşılaştığı halde, şiddet uygulaması için ortam elde etmesine rağmen bugüne kadar şiddet eylemlerine girişmedi. IMN'nin şiddet ortamına yönelmesi durumunda, Şiileri bir tehdit olarak gören Nijerya hükümetine ve Boko Haram'a karşı iki cephede savaşması gerekecektir ki, bu IMN'nin kazanamayacağı bir savaş olacak ve kendisini daha da riske atacaktır. Bu nedenlerden dolayı IMN'nin şiddete başvurma olasılığı çok düşük görünüyor."
AFRİKA'NIN EN KALABALIK Şİİ NÜFUSU NİJERYA'DA
Yaklaşık 200 milyon nüfusuyla Afrika'nın en kalabalık ülkesi Nijerya'da 3 ila 5 milyon arasında Şii olduğu tahmin ediliyor. Şiiliğin 1990'dan itibaren güçlenmeye başladığı ülke aynı zamanda Afrika'nın en kalabalık Şii nüfusunu da topraklarında barındırıyor.