Türkiye ile Afrika Boynuzu ülkelerinden Somali arasında 2011'den bu yana sürekli gelişen ikili ilişkiler 8 Şubat 2024 tarihinde imzalanan “Savunma ve Ekonomik İşbirliği Çerçeve Anlaşması” ile yeni bir safhaya evrildi. Anlaşmaya göre, Mogadişu'da kapsamlı bir askeri üssü bulunan Türkiye, Somali karasularını 10 yıl boyunca koruyacak ve deniz kaynaklarının gelişimine katkıda bulunacak. Ayrıca Somali'nin terör örgütü Eş-Şebab ile mücadelesinde Türkiye'nin verdiği askeri desteğin büyük rolü var. Peki, Türkiye'nin Somali'ye desteği bölgede dengeleri değiştirdi mi? İşte bölge ile ilgili ayrıntılı analiz...
Türkiye-Somali ilişkileri
Somali ve Türkiye arasındaki ilişkiler Orta Çağ'da Adal Sultanlığı ile Osmanlı İmparatorluğu dönemine uzanan bir geçmişe sahip olup iki devlette Habeşistan-Adal Savaşı'nda müttefiktiler. Türkiye'nin Somali Büyükelçiliği 1979 yılında açılmış olup Somali İç Savaşı nedeniyle 1991 yılında kapatılmıştır.
2011 yılında Somali'de yaşanan kuraklık sebebiyle Türkiye 201 milyon Amerikan doları yardım yapmıştır. 1 Kasım 2011 tarihinde Mogadişu Büyükelçiliği yeniden açılmış olup iç savaştan sonra ülkede açılan ilk büyükelçiliklerden biridir. Günümüzde iki ülke arasında ilişkiler oldukça gelişmiş olup Türkiye Somali hükûmetinin iş birliği ile ülkede altyapı ve yardım projeleri gerçekleştirmektedir.
Türkiye'nin Somali'ye desteği bölgede dengeleri değiştirdi mi?
SETA Dış Politika Araştırmacısı Tunç Demirtaş konuyla ilgili şunları söylüyor;
Bilindiği üzere 2011'de ivme kazanan Türkiye-Somali ilişkileri, iç savaş ve kıtlık gibi sorunlarla boğuşan Somali için can suyu, Afrika'ya açılan Türkiye için ise model oldu.
2011'de Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'ın gerçekleştirdiği tarihi ziyaret ile ivme kazanan Somali-Türkiye ilişkileri, gelişerek devam ediyor.
Esasen Türkiye, 1990'lı yılların başında iç savaş ve kıtlığın vurduğu Somali'ye insani yardımların ulaştırılması ve barışın korunması amacıyla BM Gücü kapsamında asker gönderdiğinden beri ülkenin gelişimini için çalışıyor.
Somali, 1950'deki Kore Savaşı'ndan sonra Türk askerinin görev yaptığı ikinci ülke.
Türkiye, ülkeye ilk olarak 1993'te asker gönderdi.
Öte yandan iki ülke arasındaki askeri ilişkilerde ivme Eylül 2017'de Somali Türk Görev Kuvveti Komutanlığının kurulması ile yakalandı. Üs, halihazırda Türkiye'nin yurt dışındaki en büyük askeri eğitim merkezi konumunda.
Türkiye'nin buradaki askeri eğitim merkezinde Somali ordusunun omurgasını teşkil edecek subay ve astsubay yetiştiriliyor.
Somali ordusunun toplam 15-16 bin askerden oluşması bekleniyor. Türk yetkililerin açıklamalarına göre, 5 bin Somalili asker Türkiye tarafından eğitilecek. Bu da ordunun 3'te 1'inin eğitilmesi anlamına geliyor.
Eğitim alan Somali askerleri, ülkedeki askeri operasyonlarına aktif olarak katılıyor.
Demirtaş da Türkiye tarafından verilen eğitimin, Somali ordusunun Eş-Şebab'a karşı mücadelesindeki yeteneklerini ve etkinliğini artırmasına yardımcı olmasının yadsınamaz bir gerçek olduğunu belirtiyor.
Somali ordusunun kontrolü altındaki bölgelerde terör örgütüne karşı bir dizi operasyon yürüterek son yıllarda giderek daha aktif hale geldiğine dikkat çeken Demirtaş, sözlerini şöyle sürdürüyor.
“Şu anda Somali ordusu Eş-Şebab karşısında oldukça etkili hareket ediyor. Ordu, Eş-Şebab'a karşı geniş alanları kazanmış ve elinde tutuyor durumda. Somali halkı nezdinde artık Somali ordusunun güvenilir olmasının en büyük etken, Türkiye'den teknolojik, eğitim ve stratejik yardım alması ile ilgilidir. ABD ve Somali'ye destek veren diğer ülkeler Eş-Şebab'a karşı hükümete yardım ediyor olsa da bu ülkelerin destekleri Türkiye gibi derin ve etkili değil.
Zira Türkiye sadece Somali askerlerini fiziki olarak eğitmiyor aynı zamanda ülkeleri için vatanseverliğin ve devlet sevgisinin/devlete bağlılığın ne anlama geldiğini de gösteriyor. Örneğin Türkiye-Somali eğitim kampında Eş-Şebab ile mücadelede kapsamında şehit olan Somali askerlerinin resimlerinden oluşan bir duvar bulunuyor. Bu kapsamda Türkiye'nin, Somali askerlerini fiziksel ve psikolojik olarak olumlu yönde etkilemesi söz konusu.”
“Somali ordusu herhangi bir şehri Eş-Şebab'tan kurtaramamıştı. Ancak Türk S/İHA'larının Eş-Şebab'la mücadeleye dahil olmasından sonra Somali'de 5'i büyük şehir olmak üzere 20'den fazla bölge Eş-Şebab'dan kurtarılmış ve ardından operasyonel kara kuvvetleri bölgelere girmiştir.”
Örneğin son olarak, geçtiğimiz günlerde önemli bir kent daha terör örgütünden kurtarıldı.
Hint okyanusu kıyısındaki liman kenti Harardhere, 2011 yılına kadar ticaret gemilerini kaçıran korsanlar için önemli bir üs olmuştu. Daha sonra ise El Kaide'ye bağlılık sözü vermeden önce 2007'de hükümete karşı ayaklanan Eş-Şebab tarafından ele geçirilmişti.
Aralık ayında ise Somali ordusu 2016'dan beri teröristlerin kalesi olan ve başkent Mogadişu'nun 245 kilometre kuzeyinde yer alan stratejik bir kasaba Adanyabal'ı terör örgütünden temizledi.